Morawiecki: Europa nas „szantażuje”. Nie, szantaż oznacza zupełnie co innego

W wywiadzie dla TVP Info 1 stycznia 2018 premier Mateusz Morawiecki powtórzył kilka półprawd, manipulacji i fałszywych twierdzeń dotyczących wprowadzanych przez PiS zmian w wymiarze sprawiedliwości. Wywiad można obejrzeć na stronie programu „Gość Wiadomości”.

Kwestia poprawy stosunków z Unią Europejską była dla PiS kluczowa podczas wymiany premiera. Chodzi o oddalenie groźby nałożenia na Polskę sankcji, do czego może (ale nie musi) doprowadzić uruchomienie 20 grudnia 2017 roku wobec naszego kraju art. 7 traktatu o Unii Europejskiej. Komisja Europejska wydała czwartą już rekomendację dla rządu PiS w zakresie praworządności i dała mu trzy miesiące na wprowadzenie swoich zaleceń w życie. PiS oczywiście nie ma zamiaru ustępować w kluczowych dla niego politycznych sprawach – przyjęcia do Polski uchodźców, Trybunału Konstytucyjnego i uchwalonych w grudniu ustaw o zmianach w KRS oraz Sądzie Najwyższym.

W wywiadzie dla „Gościa Wiadomości” mogliśmy się przekonać, jak wygląda strategia retoryczna premiera skierowana na rynek wewnętrzny. W skrócie: mówi to samo co Szydło, tylko w odrobinę mniej agresywny sposób.

Premier odwoływał się także do tych samych nieprawd i manipulacji, które są stałymi pozycjami repertuaru PiS od wielu miesięcy. Wyliczmy.

OKO.press: Manipulacja. Nikt nie kwestionuje prawa Polski do naprawiania wymiaru sprawiedliwości. PiS go jednak – jak pisaliśmy wielokrotnie – nie naprawia, ale psuje, podporządkowując sądy politykom i dając im wygodne narzędzia nacisku na władzę sądowniczą.

OKO.press: Półprawda. Niemiecki odpowiednik KRS rzeczywiście składa się z 32 członków pochodzących z politycznej nominacji (16 ministrów landowych oraz 16 ekspertów wybranych przez Bundestag). Jest także krytykowany, jak pisaliśmy tutaj, za upolitycznienie i nieprzejrzystość. Jednak nawet system niemiecki zapewnia opozycji i środowisku sędziowskiemu większy udział w procesie nominowania sędziów niż proponuje PiS.

OKO.press: Fałsz. Komisja Europejska konsekwentnie wzywa w swoich zaleceniach polskie władze przede wszystkim do (przytaczamy je tu za naszym artykułem):

• Przywrócenia niezależności i prawowitości Trybunału Konstytucyjnego jako strażnika Konstytucji. Jak? Przez zapewnienie, że sędziowie, przewodniczący i wiceprzewodniczący będą wybierani zgodnie z prawem, w zgodzie z orzeczeniami TK z 3 i 9 grudnia 2015 roku. Orzeczenia te uznały za legalny wybór trzech sędziów wskazanych w październiku 2015 roku przez poprzedni Sejm, a co za tym idzie wybrani na ich miejsce sędziowie-dublerzy zostali powołani bezprawnie.
• Opublikowania i pełnego dostosowania się do orzeczeń TK z 9 marca 2016 roku , 11 sierpnia 2016 i 7 listopada 2016 (wszystkie trzy dotyczyły nowelizacji ustawy o TK).
• Zapewnienia, że ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, sądach powszechnych i Sądzie Najwyższym nie wejdą w życie, a ustawa o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury zostanie wycofana lub zmieniona tak, by była zgodna z Konstytucją RP i europejskimi standardami ochrony sędziowskiej niezawisłości.
• Powstrzymania się przed jakimikolwiek krokami zmieniającymi długość kadencji sędziów Sądu Najwyższego i pełnionych przez nich funkcji.
• Zapewnienia, że wszelkie reformy sądownictwa nie będą naruszać rządów prawa i będą w zgodzie z unijnym prawem i standardami sędziowskiej niezawisłości. Zapewnienia, że ustawy takie przygotowane będą we współpracy z sędziami i wszystkimi zainteresowanymi stronami.
• Powstrzymania się przed jakimikolwiek krokami i publicznymi oświadczeniami, które działałyby na szkodę prawowitości Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, Sądów Powszechnych, sędziów indywidualnie i zbiorowo oraz sądownictwa jako całości. „Niezawisłe sądy to kluczowy warunek dla członkostwa w UE. Nie możemy akceptować systemu, który pozwala na dymisje sędziowskie na życzenie” – mówił w lipcu o ustawie o Sądzie Najwyższym Timmermans. Ustawa podpisana 17 grudnia przez prezydenta Dudę nie różni się od niej w istotny sposób.

OKO.press: Fałsz. Porównanie PRL do Vichy jest absurdalne. Morawiecki użył go już w rozmowie z prezydentem Macronem w grudniu. Analizowaliśmy je wówczas obszernie, dochodząc do wniosku, że obraził tym porównaniem zarówno Polaków, jak i Francuzów. Podsumujmy różnice pomiędzy PRL i Francją Vichy:

• Vichy było skrajnie prawicową dyktaturą o cechach państw faszystowskich, PRL – państwem komunistycznym;
• Vichy zostało stworzone przez przedwojenne elity, PRL – przez zmarginalizowanych przed wojną komunistów;
• Vichy było krajem okupowanym przez hitlerowskie Niemcy, PRL przez większą część swojej historii był niesuwerennym sojusznikiem ZSRR, ale nie krajem okupowanym, chociaż stacjonowały u nas wojska radzieckie;
• Vichy miało na sumieniu zbrodnie przeciw ludzkości (czynny współudział w Holocauście), PRL – ofiary politycznych represji władz; jak piszą historycy Michael R. Marrus i Robert O. Paxton („Vichy France and the Jews”, Stanford University Press, 1995), antysemityzm państwowy był wcielany w życie przez sądy, które przestrzegały antysemickiego ustawodawstwa. Zacytujmy (s. 138): „Francuskie sądownictwo dało swoje błogosławieństwo Marszałkowi Petainowi i Narodowej Rewolucji, włącznie z „ustawami żydowskimi”, które tworzyły integralną część tej rewolucji. Cieszący się prestiżem juryści publicznie i z entuzjazmem pochwalali reżim”.
• Vichy upadło po lądowaniu Aliantów we Francji latem 1944 roku, trwało więc cztery lata (1940-1944); PRL zakończył swoje istnienie w wyniku demokratycznych wyborów po 45 latach (1944-1989).

OKO.press: Fałsz. To także stary propagandowy argument PiS, analizowaliśmy go w maju 2017 roku Ustawa o KRS zasadniczo różni się od systemu hiszpańskiego. Mówiła o tym podczas Kongresu Prawników Polskich 20 maja Nuria Díaz Abad, Przewodnicząca Europejskiej Sieci Rad Sądownictwa (ENCJ) i członkini hiszpańskiej Rady Sądownictwa: „Muszę zaznaczyć, że system organizacyjny w Hiszpanii jest odmienny od propozycji przedstawionej przez Ministra Sprawiedliwości w Polsce”. W naszym artykule można znaleźć dokładne porównanie wprowadzonego przez PiS systemu wyłaniania sędziów z hiszpańskim, które jest zbyt obszerne, aby je tu przytaczać. W skrócie: podobieństwa są pozorne, a różnice – zasadnicze.

OKO.press: Manipulacja. Morawiecki powiedział to w odpowiedzi na pytanie sugerujące możliwość powiązania przyznawania Polsce funduszy strukturalnych z kwestią praworządności. Premier uznał, że „nie ma takich możliwości traktatowych” (opinie na ten temat są rozbieżne). Manipulacja polega na użyciu słowa „szantaż” niezgodnie z jego znaczeniem. Polska nie ulega szantażowi: Unia Europejska domaga się od rządu PiS przestrzegania tych samych zobowiązań, jakie nasz kraj zaciągnął podczas wstępowania do wspólnoty. Zanim zostaliśmy przyjęci do Unii Europejskiej, musieliśmy spełnić szereg warunków – w tym zobowiązać się do przestrzegania zasad demokratycznego państwa prawa. Napomnienia ze strony Unii Europejskiej nie są więc szantażem – chyba że za szantaż uznać domaganie się od kogoś, aby zachował się przyzwoicie w towarzystwie.

Szantażem przestępcy próbują coś wymusić; Unia Europejska chce zaś, żebyśmy przestrzegali reguły, które przyjęliśmy dobrowolnie.

Warto jednak odnotować nieco bardziej koncyliacyjny ton premiera Morawieckiego. Mówi o „wyjaśnianiu”, „dialogu”, „rozmowie”. Eks-premierka Szydło prezentowała zaś na zewnątrz tylko twardą, nieustępliwą fasadę. O żadnych rozmowach nie było co marzyć, Unia Europejska miała zaakceptować suwerenne decyzje suwerennej Rzeczypospolitej. Zmiana tonu to krok do przodu, ale politycy europejscy będą czekać na konkrety.