Krótko i na temat: najnowsze wiadomości z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

Prokuratura przygotowuje się do wydania listu gończego za dwoma sabotażystami – Jewhenijem Iwanowem i Ołeksandrem Kononowem – odpowiedzialnymi za wysadzenie torów kolejowych w pobliżu stacji Mika na linii Warszawa-Lublin-Dorohusk. W pierwszej kolejności jednak sąd musi wydać postanowienie o ich tymczasowym aresztowaniu. Wniosek w tej sprawie trafił do warszawskiego sądu rejonowego w środę 19 listopada. Po wydaniu listu gończego prokuratorzy zamierzają wnioskować o wydanie Europejskiego Nakazu Aresztowania i czerwonej noty Interpolu.

Według ukraińskiego portalu Zaxid.net Jewhenij Iwanow to urodzony w Estonii 41-letni obywatel Ukrainy, który ostatnie lata spędził głównie w Rosji. W roku 2024 Iwanow miał zostać zwerbowany przez rosyjski wywiad wojskowy GRU w celu przeprowadzenia dywersji w ukraińskiej fabryce dronów w Lwowie. Udało mu się to, bo sam zwerbował do pomocy jednego z pracowników fabryki. W maju tego roku Iwanow został za to zaocznie skazany przez ukraiński sąd na 15 lat więzienia. Taki sam zaoczny wyrok otrzymał jego oficer prowadzący z GRU Jurij Sizow.

Współpracownik Iwanowa to z kolei Ołeksandr Kononow – jego nazwisko jako pierwszy podał Onet.pl. Ma 39 lat, podobnie jak Iwanow również jest obywatelem Ukrainy z rosyjskimi powiązaniami.

Według prokuratury obaj sabotażyści wjechali do Polski we wrześniu z terytorium Białorusi. Tam także wrócili natychmiast po podłożeniu ładunków, udało im się bez przeszkód przekroczyć granicę.

Jaki jest kontekst?

W niedzielę 16 listopada nad ranem w rejonie stacji kolejowej Mika na linii Warszawa-Lublin-Dorohusk eksplodowały dwa z trzech ładunków podłożonych na torach przez Iwanowa i Kononowa. Trzeci z ładunków nie wybuchł, dlatego zniszczenia okazały się mniejsze niż zakładali dywersanci. Wyrwa w szynie kolejowej została odkryta w niedzielę w godzinach porannych – wcześniej zdążyło przez nią przejechać kilka pociągów. Maszynista jednego z nich (pociąg PKP Inter City z Lublina do Warszawy) zgłosił dyżurnemu ruchu istnienie możliwych nieprawidłowości. Maszynista kolejnego pociągu otrzymał więc zalecenie jazdy z obniżoną prędkością i wypatrywanie uszkodzeń szyny.

Po przybyciu służb na miejsce zabezpieczono m.in. resztki materiału wybuchowego, niezdetonowany ładunek, odciski palców jednego ze sprawców i telefon z kartą SIM, która pozwoliła na identyfikację podejrzanego.

W poniedziałek 17 listopada prokuratura wszczęła śledztwo w sprawie dokonania aktów dywersji o charakterze terrorystycznym na rzecz wywiadu Federacji Rosyjskiej przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej.

Co się wydarzyło?

Opublikowany we wtorek 18 listopada przez grupę propalestyńskich organizacji raport dotyczący pochodzenia materiałów wybuchowych wykorzystywanych w pociskach i bombach używanych przez armię Izraela w Strefie Gazy odbił się szerokim echem w światowych mediach. Z raportu People's Embargo for Palestine, Palestinian Youth Movement, Shadow World Investigations i Movement Research Unit wynika, że znaczna część amerykańskiej produkcji bomb lotniczych (bomby Mk 90 i BLU 109) zrzucanych przez Izrael na Strefę Gazy wypełniona jest trotylem pochodzącym z Polski i wyprodukowanym przez państwowy koncern zbrojeniowy Nitro-Chem. Według autorów raportu Nitro-Chem miał też sprzedawać materiały wybuchowe bezpośrednio do Izraela

Skutkuje to poważnymi oskarżeniami zarówno wobec firmy, jak i wobec Polski.

„Ten raport jednoznacznie wskazuje na firmę Nitro-Chem i polski rząd jako kluczowe ogniwo ułatwiające łańcuch dostaw ludobójstwa” – mówi cytowana przez Al Jazeerę Nadya Tannous z Palestinian Youth Movement. W środę 19 listopada na ścianie warszawskiego budynku Ministerstwa Aktywów Państwowych pojawił się natomiast napis „Nitro-Chem morduje”.

Jaki jest kontekst?

Polski Nitro-Chem to jeden z największych producentów trotylu na świecie. Firma jest zarazem jedynym poważnym producentem trotylu zarówno w Europie, jak i w NATO, co ma ścisły związek z tym, że w krajach Zachodu jeszcze w XX wieku masowo rezygnowano z produkcji tego materiału wybuchowego. Nie tylko dlatego, że powstało wiele materiałów wybuchowych znacznie bardziej efektywnych niż produkowany od lat 60. XIX wieku (sic!) trotyl, ale przede wszystkim z przyczyn ekologicznych. Produkcja trotylu ma bowiem bardzo negatywny wpływ na środowisko naturalne. Tak było również w Polsce – w 2019 roku Nitro-Chem był kontrolowany przez NIK z powodu wcześniejszych przypadków zatruwania wód Wisły. Według raportu NIK zawartość toksyn w ściekach z Nitro-Chemu spadła do poziomu poniżej progów wykrywalności „nie wpłynęła na to jednak technologia oczyszczania ścieków, tylko naturalne procesy, np. nasłonecznienie. Sama technologia stosowana w oczyszczalni nie umożliwiała efektywnego rozkładu nitrozwiązków.” – czytamy w raporcie.

W 2023 roku Stany Zjednoczone oficjalnie ujawniły, że to Polska jest największym dostawcą trotylu na potrzeby amerykańskiego przemysłu zbrojeniowego – w ciągu kilkunastu lat Nitro-Chem miał dostarczyć mu około 50 tysięcy ton tego materiału wybuchowego. W kwietniu 2025 r., firma podpisała największą jak dotąd umowę – o wartości 310 mln USD – na dostawę kolejnych 18 tysięcy ton trotylu do USA w latach 2027–2029. Polski trotyl ma pokrywać do 90 procent zapotrzebowania całego amerykańskiego przemysłu zbrojeniowego.

Większość bomb lotniczych używanych przez armię Izraela pochodzi z amerykańskiej produkcji. Najpowszechniej wykorzystywane (i należące do najtańszych) bomby z rodziny Mk-80 i BLU-109 wypełnione są właśnie trotylem.

Co się wydarzyło?

Prezydent USA Donald Trump poinformował w środę 19 listopada wieczorem, że podpisał uchwaloną dzień wcześniej przez Kongres ustawę, na mocy której ujawnione maja zostać wszystkie akta związane z aferą Jeffreya Epsteina. Wcześniej Trump wraz z grupą powiązanych z nim Republikanów próbował storpedować ustawę i opóźniać jej uchwalenie. Ostatecznie zmienił front i zapowiedział, że ustawę podpisze.

Już wcześniej amerykański departament sprawiedliwości stopniowo ujawnił około 30 tysięcy stron z akt sprawy Epsteina – dokumenty były jednak częściowo ocenzurowane poprzez zaczernienie istotnych fragmentów ich treści. Urzędnicy tłumaczyli to względami prawnymi i ochroną danych osobowych.

Jaki jest kontekst?

Jeffrey Epstein, amerykański finansista o majątku wartym kilkaset milionów dolarów i zarazem drapieżca seksualny, stworzył stręczycielską sieć, w ramach której zapewniał dostęp do różnego rodzaju usług seksualnych swym wpływowym przyjaciołom i znajomym. Był wśród nich np członek brytyjskiej rodziny królewskiej, były książę Andrzej Mountbatten-Windsor. Sam Epstein dopuszczał się gwałtów i więził młode kobiety i osoby nieletnie – m.in. na swej prywatnej wyspie.

Epstein został po raz pierwszy skazany w 2009 roku za przestępstwa seksualne przeciwko nieletnim. Odsiedział jedynie 13 miesięcy. W 2019 roku trafił ponownie do więzienia – tym razem z zarzutami m.in. handlu ludźmi. Po miesiącu w areszcie popełnił samobójstwo.

Wokół sieci klientów Epsteina narosło mnóstwo spekulacji a także teorie spiskowe o szerokim zasięgu. O korzystanie z usług Epsteina podejrzewany jest m.in. prezydent USA Donald Trump. Z kolei radykalni zwolennicy Trumpa wierzą w teorię spiskową, według której Epstein miał być centralną postacią mafii drapieżców seksualnych funkcjonującej wewnątrz liberalnych amerykańskich elit.

„Z ujawnionych 12 i 13 listopada 2025 ponad dwudziestu tysięcy stron dokumentów z archiwum Jeffreya Epsteina – finansisty i milionera skazanego za przestępstwa seksualne, w tym wykorzystywanie nieletnich – wyłania się obraz sieci powiązań znacznie bardziej rozległej i mrocznej, niż dotąd przypuszczano.” – pisze w obszernym materiale w OKO.press na temat nowych wniosków płynących z akt Epsteina Radosław Korzycki.

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

W niedzielę 16 listopada w Petersburgu doszło do próby pobicia ambasadora Polski w Rosji Krzysztofa Krajewskiego – podaje powołując się na nieoficjalne informacje z MSZ „Gazeta Wyborcza”. Rzecznik MSZ potwierdził już te doniesienia i poinformował, że w środę podczas spotkania z rosyjskim charge d'affaires w Warszawie urzędnicy ministerstwa spraw zagranicznych wyrazili oburzenie z powodu tej sytuacji.

Ambasador przyjechał do Petersburga, by spotkać się z tamtejszą Polonią. W drodze na polskie nabożeństwo do Bazyliki św Katarzyny Aleksandryjskiej został otoczony przez grupę agresywnych demonstrantów z antypolskimi i antyukraińskimi hasłami na transparentach. Kilku z nich próbowało fizycznie zaatakować ambasadora i towarzyszącego mu konsula Jarosława Strychalskiego. Zostali powstrzymani przez ochraniających polskich dyplomatów funkcjonariuszy Służby Ochrony Państwa. Rosyjskie lokalne media opisały demonstrantów jako „zaniepokojonych obywateli” nie wspominając o próbach napaści na ambasadora.

Jaki jest kontekst?

Od czasu pełnoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę relacje dyplomatyczne między Warszawą a Moskwą pozostają jedynie szczątkowe a stosunki między obydwoma krajami można określić mianem nieprzyjaznych, jeśli nie wrogich. Akty hybrydowej agresji Rosji przeciwko Polsce spowodowały zamknięcie wszystkich rosyjskich konsulatów w naszym kraju przez MSZ. Ostatni – w Gdańsku – został zamknięty w środę 19 listopada, po sabotażu na linii kolejowej Warszawa-Lublin. Próba fizycznej napaści na polskiego ambasadora jest jednak jednym z najpoważniejszych incydentów wymierzonych w polskich dyplomatów na terytorium Rosji w ostatnich latach.

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Według portalu Axios i Financial Times prezydent USA Donald Trump miał zgodzić się na rosyjskie warunki dotyczące zakończenia wojny w Ukrainie. Chodzi o 28 punktowy plan pokojowy opracowany przez Rosjan i Amerykanów bez realnego udziału Ukrainy – zakładający między innymi:

• oddanie Rosji okupowanej części Ukrainy wraz nieokupowanymi dotąd obszarami obwodu donieckiego (reszta Donbasu ze Słowiańskiem i Kramatorskiem). Przejęte przez Rosję tereny miałyby pozostawać pod kontrolą Kremla i funkcjonować jako „strefa zdemilitaryzowana”
• znaczące zmniejszenie liczebności ukraińskiej armii i jej częściowe rozbrojenie (Ukraina miałaby np oddać część broni z zachodnich dostaw)
• akceptację działania rosyjskiej cerkwi prawosławnej na terytorium Ukrainy
• uznanie rosyjskiego za jeden z ukraińskich języków urzędowych
• objęcie Ukrainy gwarancjami przez państwa Zachodu.

Jak donosi z kolei NBC News, przez ostatnie tygodnie nad planem mieli pracować amerykańscy urzędnicy w porozumieniu z rosyjskim wysłannikiem Kirillem Dmitrievem i ukraińskimi urzędnikami. Ze strony USA mieli to byćto wysłannik Donalda Trumpa, Steve Witkoff, wiceprezydent JD Vance, sekretarz stanu Marco Rubio oraz zięć prezydenta Jared Kushner.

„Plan koncentruje się na zapewnieniu obu stronom gwarancji bezpieczeństwa w celu zapewnienia trwałego pokoju” – powiedział wysoki rangą urzędnik NBC News.

28 punktowy plan opisywany przez amerykańskie media w dużej mierze pokrywa się z warunkami przedstawianymi przez Rosję wiosną tego roku. W OKO.press omawiała je w rozmowie z Wołodymyrem Fesenką Krystyna Garbicz. Fesenko podkreślał, że rosyjskie żądania są nie do zaakceptowania przez Ukrainę.

Przeczytaj także:

Jaki jest kontekst?

Brak oficjalnyh komunikatów Białego Domu, które potwierdzałyby ustalenia amerykańskich mediów. Kreml również nie potwierdza, by w negocjacjach ze Stanami Zjednoczonymi miał nastąpić jakikolwiek znaczący przełom. Rosyjskie MSZ oficjalnie informuje, że w rozmowach z Amerykanami brak postępów. Z kolei Ukraina 19 listopada po raz pierwszy poinformowała oficjalnie o użyciu pocisków dalekiego zasięgu ATACMS z amerykańskich dostaw do ataków na cele położone w głębi Rosji. W listopadzie Stany Zjednoczone zniosły obowiązujące dotąd ograniczenia w tym zakresie.