Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

Komisja Europejska zaproponowała w środę mechanizm, który ma chronić unijnych rolników przed nagłym wzrostem importu produktów takich jak wołowina czy drób z krajów bloku Mercosur oraz przed spadkiem cen w UE. Komisja zobowiązała się do tego, gdy we wrześniu proponowała umowę handlową z tym blokiem.

Jak podaje PAP, jeśli proponowane przez KE rozporządzenia wejdzie w życie, to Komisja będzie regularnie monitorować oraz raportować krajom członkowskim i Parlamentowi Europejskiemu o tym, jak przebiega import produktów wrażliwych, takich jak wołowina, drób, ryż, miód, jaja, czosnek, cukier, mleko w proszku, kukurydzę. Czyli wszystkich produktów, które po wejściu w życie umowy UE-Mercosur mogą mogą być eksportowane do UE na specjalnych warunkach. To umożliwia krajom unijnym na odpowiednią reakcję na ewentualne zagrożenia.

KE będzie musiała wszcząć dochodzenie, jeśli ceny towarów z krajów Mercosuru (obejmuje m.in. Argentynę, Brazylię, Boliwię, Paragwaj i Urugwaj) będą o co najmniej 10 proc. niższe niż w UE, lub import tych produktów wzrośnie o 10 proc. w ciągu roku.

Państwa członkowskie oraz instytucje unijne mogą zwracać się ze zgłoszeniami do KE. Jeśli Komisja będzie podzielać te obawy, to powinna w ciągu trzech tygodni od zgłoszenia wdrożyć tymczasowe procedury ochronne, a odpowiednie postępowanie nie może trwać dłużej niż cztery miesiące. Jeśli KE uzna, że import konkretnego produktu z krajów Mercosuru niesie szkodę dla unijnych producentów, to nastąpi zablokowanie preferencyjnych warunków dla tego towaru.

Rozporządzenie może wejść w życie dopiero, gdy zostanie zaakceptowane przez państwa członkowskie oraz Parlament Europejski.

Jaki jest kontekst?

Jak już informowaliśmy w OKO.press, umowa Unii Europejskiej z obszarem Mercosur zakłada:

• Zniesienie ceł na 91 proc. produktów w wymianie handlowej, w tym wysokich ceł na samochody, ubrania, obuwie, wino i napoje alkoholowe,
• Zmniejszenie lub zniesienie ceł na unijne produkty rolne wysyłane do obszaru Mercosur, sięgające 55 proc. Według Komisji Europejskiej to czysty zysk, bo rozwijająca się klasa średnia w Ameryce Łacińskiej docenia jakościowe produkty z Unii,
• Kontyngenty, czyli roczne limity importu z Mercosur, do których będziemy dochodzić stopniowo przez 5 do 10 lat,
• Najważniejsze z nich to: wołowina (99 tys. ton po 5 latach, z cłem 7,5 proc.), drób (180 tys. ton po 5 latach, bez cła), ser (30 tys. ton, cło zdejmowane stopniowo przez 10 lat), kukurydza i sorgo, czyli składniki paszy (1 mln ton po 5 latach, bez cła), Roczna produkcja wołowiny w UE wynosi ponad 6 mln ton, drobiu – ponad 13 mln ton, sera – ponad 10 mln ton, samej kukurydzy – 60 mln ton, sorgo – ponad jedną tonę, czyli import tych towarów w ustalonych kontyngentach nie zagrozi wspólnemu rynkowi Unii.
• Umowa zawiera klauzulę ochronną potwierdzająca gotowość Brukseli na interwencję w przypadku „poważnych zakłóceń rynku” przez import z Ameryki Południowej. Powstać ma też fundusz kompensacyjny dla branż dotkniętych przez konkurencję z Mercosur.

Samo przyjęcie umowy nie jest pewne. By porozumienie weszło w życie, potrzebna jest zgoda PE oraz co najmniej 15 państw członkowskich w Radzie UE. Stolice będą miały możliwość zablokowania porozumienia, jeśli sprzeciw wyrażą co najmniej cztery z nich.

Przeczytaj więcej:

Przeczytaj także:

Projekt ustawy o asystencji osobistej nie znalazł się w porządku obrad rządu. Wcześniej, od maja do końca września, projekt blokowany był w Stałym Komitecie Rady Ministrów, na ostatnim etapie prac rządowych.

Ministra polityki społecznej Agnieszka Dziemianowicz-Bąk powiedziała dziś, że to konieczne, by projekt ustawy znalazł się w przyszłotygodniowym porządku obrad rządu.

Projekt zakłada zbudowanie systemu finansowanej z budżetu usługi asystencji dla osób z niepełnosprawnościami. czyli pomocy w codziennym życiu. Dziś tę usługę wykonują członkowie ich rodzin lub asystenci zatrudniani, o ile samorząd lub organizacje pozarządowe zdołały na to zdobyć roczny grant od rządu. Usługa więc nie jest świadczona ciągle.

Rewolucyjność tej reformy polega na tym, że prawo do asystencji i liczba jej godzin ma być ustalana na podstawie indywidualnej oceny sytuacji danej osoby – a nie po zaszeregowaniu jej do jednej z kilku ogólnych kategorii niepełnosprawności. W taki sam nowy sposób wypłacane jest od 2024 r. nowe świadczenie – świadczenie wspierające. Zespół ekspertów indywidualnie ocenia, jakie dodatkowe wydatki dana osoba musi ponieść z racji niepełnosprawności.

Asystencja i świadczenie są kompletem mającym zapewnić osobie z niepełnosprawnością niezależne życie, tak jak tego wymaga Konwencja ONZ ratyfikowana przez Polskę 13 lat temu. Reforma jest jednak kosztowna i od maja resort finansów stara się z niej ściąć, co się da. Projekt ustawy o asystencji został przekazany na rząd przez Komitet Stały opuścił z rozbieżnościami, których do tej pory nie udało się usunąć. MF wolałby np., żeby asystencja osobista i świadczenie wspierające nie mogły być pobierane na raz.

Tymczasem przewlekanie prac nad projektem grozi, że ustawa nie zdoła wejść w życie zgodnie z zakładanym harmonogramem, od 2027 r. By asystencja finansowana z budżetu zadziałała, trzeba jeszcze zbudować cały system informatyczny obsługujący go i przeszkolić do tego ludzi.

O wadze i znaczeniu tej reformy dla przestrzegania praw człowieka w Polsce piszemy regularnie w OKO.press:

Przeczytaj także:

Na zdjęciu: dzisiejszy protest warsztatów terapii zajęciowej pod KPRM. To kolejny element systemu wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami bez stabilnego finansowania i zaplecza. Fot. Sławomir Kamiński / Agencja Wyborcza.pl

Co się wydarzyło?

W środę (8.10) większość – 355 europarlamentarzystów, m.in. prawa strona sali plenarnej, a także niektórzy socjaliści i liberałowie – zagłosowała za zakazem używania nazw takich jak „burger” i „stek” w odniesieniu do ich roślinnych alternatyw. Przeciw było 247, a 30 wstrzymało się od głosu.

„Stek jest zrobiony z mięsa – kropka. Używanie tych nazw tylko w odniesieniu do prawdziwego mięsa zapewnia uczciwość etykiet, chroni rolników i podtrzymuje europejskie tradycje kulinarne” – powiedziała Celine Imart, posłanka Europejskiej Partii Ludowej, która była główną negocjatorką w tej sprawie, przed środowym głosowaniem, cytuje Deutsche Welle. Według polityczki „nazywanie tego »mięsem« jest mylące dla konsumenta”.

Natomiast niektórzy posłowie EPL mają odrębne zdanie.

„Nie powinniśmy robić z konsumentów idiotów. Jeśli na opakowaniu jest napisane »wegetariański burger« lub »wegetariańska kiełbasa«, każdy może sam zdecydować, czy chce to kupić, czy nie. Wierzę i mam nadzieję, że dyskusja zakończy się fiaskiem” – powiedział Peter Liese, poseł EPL.

Anna Cavazzini z niemieckiej Partii Zielonych powiedziała: „Dopóki świat płonie, EPL nie ma w tym tygodniu nic lepszego do roboty niż wciągnięcie nas wszystkich w debatę o kiełbasach i sznyclach”.

Dzisiejsze głosowanie nie oznacza, że takie rozwiązanie wejdzie w życie. Jednak opinia Parlamentu otwiera drogę do negocjacji międzyinstytucjonalnych z Komisją i Radą. Potrzebna jest akceptacja przedstawicieli krajowych rządów.

Jaki jest kontekst?

Jak pisał w OKO.press Marcel Wandas, Komisja Europejska w drugiej połowie lipca opublikowała projekt regulacji ograniczających m.in. użycie typowo mięsnych nazw w przypadku roślinnych alternatyw dla mięsa. Lista obejmuje 29 słów, m.in. takiej, jak „bekon„ i „kurczak”. Sektor mięsny w przeszłości próbował już wprowadzić podobne ograniczenia w stosunku do innych nazw – na przykład „szynki„ i „burgera”, jednak bezskutecznie.

„Mimo wszystko możemy mówić o sukcesie mięsnego lobby, które od lat domaga się ograniczenia swobody na rosnącym rynku produktów roślinnych” – uważa Wandas.

„Badania pokazują, że konsumenci nie mylą się przy półkach sklepowych. Są w stanie dzięki używanemu dotychczas nazewnictwu odnaleźć produkt roślinny, który odpowiada ich oczekiwaniom i smakowi, który kojarzą na bazie znajomości produktów mięsnych” – wyjaśniała w rozmowie z naszym dziennikarzem Karolina Centkowska z RoślinnieJemy.

„Choć branża roślinna rozwija się od lat, jej skala wciąż nie dorównuje tej odzwierzęcej. W związku z tym trudno mówić o realnym zagrożeniu dla wizerunku przemysłu mięsnego ze strony producentów żywności roślinnej. Antykonkurencyjne działania Brukseli utrudniają producentom żywności roślinnej uczciwą obecność na rynku i codzienne funkcjonowanie. Takie praktyki nie są fair wobec całego sektora i mogą zaburzać równowagę rynkową. Kluczowe jest stworzenie równych zasad gry, które pozwolą zarówno branży roślinnej, jak i mięsnej, na prezentację swoich produktów w sposób uczciwy i przejrzysty. Tylko w ten sposób można zapewnić zdrową konkurencję i różnorodność wyboru dla konsumentów” – przekonuje ekspertka.

Przeczytaj więcej w OKO.press:

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

We wtorek (7.10) wieczorem Polskie Radio jako pierwsze poinformowało o kompromisie w koalicji w sprawie związków partnerskich.

„Mamy dobre wyjście z patowej sytuacji” – przekazała PAP sekretarz stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Katarzyna Kotula z Lewicy. Dodała, że trwały wielotygodniowe negocjacje, żeby uzyskać porozumienie w tej sprawie, a ministra regularnie spotykała się z posłanką PSL Urszulą Pasławską. Pracowały nad rozwiązaniem, „które będzie godne i zapewniać będzie ochronę”, a jednocześnie, które mogłoby przejść przez Sejm.

„Domawiamy ostatnie szczegóły i w przyszłym tygodniu będziemy państwa informować” – zaznaczyła pełnomocniczka ds. równości.

O wstępnym porozumieniu w sprawie związków partnerskich powiadomił też wicepremier Władysław Kosiniak-Kamysz, lider PSL-u.

„Znaleźliśmy, myślę, porozumienie i to jest ważna informacja, że formacje, które tworzą koalicję, szczególnie my i Lewica, spotkały się w takim miejscu z ustawą ułatwiającą funkcjonowanie, życie, różne sprawy codzienne wielu osobom w Polsce” – mówił Kosiniak-Kamysz w rozmowie z dziennikarzami w Sejmie. Dodał również, że więcej szczegółów przedstawią za tydzień na wspólnej konferencji.

„Ale wszystko jest na bardzo dobrej drodze” – podkreślił.

Jaki jest kontekst?

Są dwa projekty ustaw dotyczących związków partnerskich – poselski projekt Lewicy (złożony w czerwcu), a także pierwszy w historii rządowy projekt ustawy, który przeszedł konsultacje społeczne i międzyresortowe, ale nigdy nie wszedł na Radę Ministrów. Alternatywny, bardziej konserwatywny projekt ustawy o statusie osoby najbliższej zapowiadał PSL.

Jak niejednokrotnie pisał w OKO.press Anton Ambroziak, koalicjanci nie mogą pogodzić się co do nazwy ustawy, kwestii dotyczących dzieci – pieczy zastępczej, a także miejsca zawarcia związku – w urzędzie stanu cywilnego czy u notariusza.

„Chcemy znów usiąść do stołu z Polskim Stronnictwem Ludowym i spróbować wyjść z tej patowej sytuacji” – mówiła pod koniec lipca pełnomocniczka ds. równości Kotula w wywiadzie OKO.press.

Do tej pory jednak nie było porozumienia w sprawie uregulowania związków partnerskich.

Jak podaje Onet, we wtorek Marszałek Sejmu Szymon Hołownia poinformował, że prace nad tym projektem mogłyby się rozpocząć już na kolejnym posiedzeniu Sejmu (15-17 października).

„Ja jestem otwarty, wstępnie zaplanowaliśmy to w harmonogramie Sejmu, a więc czekamy na rozstrzygnięcia polityczne” – mówił Hołownia.

Przeczytaj więcej w OKO.press:

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Według ustaleń Mariusza Gierszewskiego z Radia ZET i Dominiki Długosz z „Newsweeka”, Sławomir Cenckiewicz, szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego nie ma Personal Security Clearance Confirmation – specjalnego dokumentu potwierdzającego, że osoba ma dostęp do informacji niejawnych NATO.

W Polsce poświadczenia umożliwiające dostęp do informacji niejawnych NATO Cosmic Top Secret Atomal wystawia Służba Kontrwywiadu Wojskowego. Za granicą, osoba posiadająca specjalny dokument, powinna przedstawić jego tłumaczenie, które wydaje Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

Służba Kontrwywiadu Wojskowego, odpowiadając na pytania dziennikarzy Radia ZET zaznacza, że takie poświadczenie bezpieczeństwa NATO Cenckiewicza zostało cofnięte.

W rozmowie z rozgłośnią Jacek Siewiera, były szef BBN (2022-2025) podkreśla: „To jeden z ważniejszych dokumentów w obszarze bezpieczeństwa”. Bez tego poświadczenia Cenckiewicz nie może brać udziału w spotkaniach Sojuszu, na których omawiane są informacje niejawne. Według doświadczenia Siewiery posiadanie dokumentu jest sprawdzane przed każdym spotkaniem, gdzie mogłyby być poruszone informacje o charakterze ściśle tajnym.

To, że polski przedstawiciel nie ma dostępu do najważniejszych spotkań Sojuszu Północnoatlantyckiego „dramatycznie osłabia pozycję BBN w strukturach sojuszniczych” – mówi w komentarzu dla Radia ZET gen. Stanisław Koziej, który kierował BBN w latach 2010-2015. I dodaje: „Jest to bardzo niewygodna sytuacja dla całej instytucji, nie może to tak długo trwać”.

Na zdjęciu u góry Sławomir Cenkiewicz siedzi po prawej stronie od prezydenta Nawrockiego. Fot. Slawomir Kaminski / Agencja Wyborcza.pl

Jaki jest kontekst?

Biuro Bezpieczeństwa Narodowego, w odpowiedzi na pytania Radia ZET, zaznacza, że Personnel Security Clearance Certificate to „zaświadczenie wydawane na podstawie posiadanego poświadczenia bezpieczeństwa”, i jest decyzją administracyjną.

„Przedmiotowe zaświadczenie wydawane jest w przypadku konieczności potwierdzenia podmiotowi zagranicznemu i na jego żądanie posiadania przez polskiego obywatela uprawnień w zakresie dostępu do informacji niejawnych międzynarodowych” – pisze BBN i utrzymuje: „W związku z wyrokami WSA w Warszawie z dnia 17 czerwca 2025 r. Szef BBN prof. Sławomir Cenckiewicz posiada poświadczenia bezpieczeństwa w zakresie dostępu do informacji niejawnych krajowych i międzynarodowych”.

Kancelarii Premiera oraz służby uważa jednak inaczej. Jak wyjaśnia dziennikarzom Służba Kontrwywiadu Wojskowego Cenckiewicz legitymował się takim dokumentem w okresie 22.09.2016 – 12.04.2021 r. Natomiast „po przeprowadzeniu kolejnego postępowania sprawdzającego wydano Panu Cenckiewiczowi poświadczenia bezpieczeństwa NATO, upoważniające do dostępu do informacji niejawnych NATO COSMIC TOP SECRET ATOMAL ważne na okres 6.10.2021 – 6.10.2026 r. Decyzje te zostały cofnięte przez SKW [w lipcu 2024] i do chwili obecnej proces odwoławczy zainicjowany przez Pana Sławomira Cenckiewicza nie został prawomocnie zakończony” – komentuje sprawę Służba Kontrwywiadu Wojskowego.

„Wydane poświadczenia bezpieczeństwa uprawniają do dostępu do informacji niejawnych na terenie RP. W kontaktach zagranicznych wymagane jest posługiwanie się tłumaczeniem takiego dokumentu wystawionym przez Krajowa Władzę Bezpieczeństwa (ABW), którego Pan Cenckiewicz aktualnie nie posiada”.

Według biura prasowego Sojuszu Północnoatlantyckiego „to polska suwerenna sprawa”.

Wcześniej na łamach OKO.press Witold Głowacki pisał, że „Cenckiewicz nie ma za sobą doświadczenia wojskowego ani w służbach. Nie kierował też instytucjami zajmującymi się bezpieczeństwem, chyba że za takową uznamy tzw. komisję ds. wpływów rosyjskich, na której czele postawił go PiS. Do tego wciąż nierozstrzygnięta pozostaje kwestia odebrania mu poświadczeń bezpieczeństwa dających dostęp do dokumentów o najwyższej klauzuli tajności. Bez tego Cenckiewicz może być w roli szefa BBN wręcz bezużyteczny w momentach o charakterze kryzysowym, wymagających ścisłej współpracy z armią, służbami i sojusznikami z NATO”.

Przeczytaj więcej w OKO.press:

Przeczytaj także: