Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

Specjalny prokurator Jack Smith zakończył prace nad dwoma śledztwami dotyczącymi prezydenta-elekta Donalda Trumpa i w piątek 10 stycznia złożył rezygnację z pracy w Departamencie Sprawiedliwości.

Pierwsze śledztwo, które prowadził Smith, dotyczyło prób udaremnienia przez Trumpa uznania wyników wyborów z 2020 roku, w których wygrał Joe Biden. Podżeganie przez byłego prezydenta swoich zwolenników do „obrony” amerykańskiej demokracji zakończyło się szturmem na Kapitol 6 stycznia 2021 roku, w którym zginęło 5 osób, a 138 policjantów zostało rannych.

Drugie śledztwo dotyczyło przetrzymywania przez Trumpa tajnych dokumentów w jego prywatnej posiadłości Mar-a-Lago na Florydzie.

Jack Smith zakończył obie sprawy tuż po wygranej Trumpa w wyborach w listopadzie 2024 roku, powołując się na wieloletnią politykę Departamentu Sprawiedliwości zakazującej ścigania urzędującego prezydenta. Sporządził końcowy raport z obu śledztw.

Prokurator generalny USA Merrick Garland chciał podać do publicznej wiadomości raport dotyczący pierwszej sprawy, czyli próby wpływania przez Trumpa na wynik wyborów w 2020 roku (w sprawie przetrzymywania tajnych dokumentów na Florydzie, śledczy wciąż liczą na wznowienie sprawy karnej przeciwko dwóm sojusznikom Trumpa).

Na drodze do publikacji raportu stanęła jednak nominowana przez Trumpa w poprzedniej kadencji sędzia sądu rejonowego Aileen Cannon, która na początku stycznia wydała sądowy nakaz tymczasowo blokujący publikację raportów końcowych z obu śledztw.

Urzędnicy Departamentu Sprawiedliwości twierdzą, że Cannon nie ma uprawnień, aby uniemożliwić prokuratorowi generalnemu ujawnienie raportu i zwrócili się do sądu okręgowego w Atlancie o uchylenie tego postanowienia.

Nakaz Cannon blokujący publikację raportów obowiązuje do poniedziałku 13 stycznia, ale może zostać przedłużony.

Jaki jest kontekst?

Rezygnacja Jacka Smitha przed końcem kadencji prezydenta Joe Bidena była zapowiadana i nie jest zaskoczeniem dla amerykańskiej opinii publicznej. Jak podkreśla serwis Politico, odejście Smitha kończy jeden z najbardziej burzliwych rozdziałów w historii Departamentu Sprawiedliwości. Smith doprowadził bowiem do postawienia po raz pierwszy w historii zarzutów karnych byłemu prezydentowi USA.

Trump wielokrotnie nalegał, aby Smith był ścigany za prowadzenie spraw przeciwko niemu, a nawet sugerował wyrzucenie go ze Stanów Zjednoczonych.

Obie sprawy prowadzone przez Smitha, zarówna ta dotycząca próby wpływania na wynik wyborów w 2020 roku, jak i ta dotycząca przetrzymywania tajnych dokumentów przez Trumpa, zostały jednak udaremnione przez sądy.

Sędzia Aileen Cannon oddaliła sprawę dotyczącą dokumentów w lipcu 2024, twierdząc, że prokurator generalny Merrick Garland w sposób wadliwy powołał Jacka Smitha na stanowisko prokuratora specjalnego.

Jeśli chodzi o sprawę dotyczącą wyborów w 2020 roku, Sąd Najwyższy (w którym większość mają nominaci Trumpa) zawiesił ją, uznając linię obrony Trumpa, który twierdził, że jako byłemu prezydentowi przysługuje mu całkowity i niepodważalny immunitet.

Jeśli raport Smitha nie zostanie ujawniony do czasu zaprzysiężenia Trumpa, które odbędzie się 20 stycznia, nie jest jasne, kiedy i czy w ogóle zostanie on oficjalnie opublikowany przez urzędników Departamentu Sprawiedliwości, którzy już za nieco ponad tydzień będą odpowiadać przed Donaldem Trumpem, a nie Joe Bidenem.

Inne teksty OKO.press na ten temat:

Co się wydarzyło?

W sobotę 11 stycznia na Jasną Górę dotarła XVII Patriotyczna Pielgrzymka Kibiców. Do zgromadzonych pątników w szalikach przemówił Karol Nawrocki. Pielgrzymi mieli szansę zadać także pytanie kandydatowi na prezydenta popieranego przez PiS.

- zapytał blondwłosy chłopiec w kibicowskim szaliku.

Po tym pytaniu w auli ojca Kordeckiego, w którym odbywało się spotkanie z Nawrockim, rozległy się gromkie oklaski.

Klaskał sam Nawrocki, jak również ksiądz stojący tuż obok chłopca (zapewne zawiadujący dostępem do mikrofonu), ubrany w sutannę i kibicowski szalik, na którym widać przekreślony znak sierpa i młota.

Nawrocki zaprosił chłopca na mównicę. W tym momencie tłum zaczął skandować: “Raz sierpem, raz młotem, czerwoną hołotę”.

Na nagraniu widać, że nad głową stojącego na mównicy Nawrockiego wisiał obraz Maryi z dzieciątkiem Jezus.

“Kibic Wisły Tczew, Xavier, który ma 11 lat, zadał pytanie, które jest wielkim zobowiązaniem” – zaczął Nawrocki.

i odpowiedź tutaj może być tylko jednoznaczna. Xavier, oczywiście, nie dopuszczę do tego” – zakończył Nawrocki.

Jaki jest kontekst?

Ojcowie paulini już w przeszłości gościli w murach klasztoru wydarzenia zabarwione politycznie.

W 2018 roku odbyła się na Jasnej Górze pielgrzymka środowiska Radia Maryja, podczas której przemawiał Mateusz Morawiecki. Premier zawierzył wówczas Polskę Czarnej Madonnie. Odczytano także oficjalne listy od prezydenta Andrzeja Dudy i prezesa PiS Jarosława Kaczyńskiego.

W ostatnich dniach, przed prezesem IPN kandydującym na prezydenta z poparciem PiS, przestrzegali historycy.

Prof. Antoni Dudek, specjalizujący się w najnowszej historii Polski, nazwał Nawrockiego “brutalnym człowiekiem”.

- mówił Dudek w rozmowie z Wirtualną Polską.

Ocenę Antoniego Dudka podziela prof. Grzegorz Motyka.

“Potwierdzam jego słowa. To profesor Dudek zna doskonale IPN, wie, co się z nim stało w ostatnich latach i po prostu nie chciałby, żeby to samo stało się z całym państwem polskim w sytuacji, gdyby pan prezes Nawrocki został prezydentem” – powiedział historyk w programie „Newsroom” Wirtualnej Polski.

Inne teksty OKO.press na ten temat:

Co się wydarzyło?

Od wczoraj w całym kraju sypie śnieg. Jak informuje IMGW, nad Polską nadal będzie utrzymywać się polarna morska masa powietrza. Temperatura oscyluje jednak wokół 0 stopni Celsjusza, co może prowadzić do trudnych warunków na drogach.

IMGW wydawało ostrzeżenia przed oblodzeniami i marznącymi opadami dla całego kraju. Alerty obowiązują przez całą niedzielę aż do poniedziałku 13 stycznia rano.

W górach prognozowane są śnieżyce. Obecnie pokrywa śnieżna na Śnieżce wynosi 70 cm, a na Kasprowych Wierchu 65 cm. Poza górami najwięcej śniegu spadło w Częstochowie – 16 cm.

Nad morzem silnie wieje. Wzdłuż całego wybrzeża wydano alerty hydrologiczne. Wezbranie wód ponad stany alarmowe może spowodować tzw. cofka na Bałtyku. Jej skutki widać już m.in. w porcie w Łebie. Silny wiatr wtłacza morską wodę do kanału portowego.

Obecną sytuację w łebskim porcie pokazał w mediach społecznościowych Sebastian Kluska, dyrektor Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa:

Z podtopieniami spowodowanymi cofką walczą nadmorskie miejscowości na całym Wybrzeżu – od Świnoujścia przez Dziwnów, Rowy aż po Łebę.

Jaki jest kontekst?

Z początkiem nowego roku zima zaatakowała Europę. Z powodu opadów śniegu i oblodzenia w sobotę 4 stycznia zamknięto lotnisko w Bristolu i Manchesterze. Wiele dróg w Wielkiej Brytanii było nieprzejezdnych, pociągi kursowały z zakłóceniami, a kilkadziesiąt tysięcy gospodarstw domowych nie miało prądu.

Z powodu trudnych warunków pogodowych w poniedziałek 6 stycznia lotnisko we Frankfurcie odwołało 176 lotów, a holenderskie lotnisko w Schiphol w Amsterdamie 376 lotów.

W Skandynawii padały z kolei rekordy temperatury – Szwecja i Finlandia zmagały się z mrozami sięgającymi -40 stopni Celsjusza. Atak zimy zmusił nawet armatorów do zawieszenia niektórych połączeń promowych.

Podczas gdy w Europie szaleje zima, po drugiej stronie globu nie ustają ekstremalne pożary.

W aglomeracji Los Angeles ogień pochłonął już ok. 12 tys. budynków na obszarze wielkości San Francisco. Potwierdzono śmierć 16 osób. Służby podkreślają jednak, że liczba ta może wzrosnąć, bo dopiero przeszukiwane są zgliszcza.

Klimatolog z Uniwersytetu Kalifornijskiego, którego cytuje RMF FM, przewiduje, że w najbliższych dniach pogoda będzie sprzyjać rozprzestrzenianiu się pożarów w okolicy Los Angeles. ”To jeszcze się nie skończyło” – ostrzega Daniel Swain.

Inne teksty OKO.press na podobny temat:

Co się wydarzyło?

Wicemarszałkini Senatu Magdalena Biejat, senatorka Anna Górska oraz posłanki Joanna Wicha, Dorota Olko i Daria Gosek-Popiołek w sobotę 11 stycznia ogłosiły powołanie nowego stowarzyszenia politycznego „Wspólne jutro”.

Stowarzyszenie ma być „otwarte na wszystkich, którzy wierzą w bardziej sprawiedliwą, lepszą Polskę i samorząd”, a jego misją ma być „działanie na rzecz bardziej wspólnotowego, solidarnego i ambitnego państwa”.

Prezeską stowarzyszenia została posłanka Daria Gosek-Popiołek z klubu Lewicy, a wiceprezeską radna miasta stołecznego Warszawy Martyna Jałoszyńska.

„Wierzymy w Polskę, która jest krajem stawiające sobie ambitne cele, która zarówno troszczy się o klimat, jak i prawa człowieka” – mówiła Gosek-Popiołek podczas konferencji inauguracyjnej pod Kolumną Zygmunta przy pl. Zamkowym w Warszawie.

Wiceprezeska stowarzyszenia Martyna Jałoszyńska tłumaczyła, skąd decyzja o tym, by powołać stowarzyszenie, a nie partię polityczną.

„Lewica powinna szukać nowych sposobów działania, a nie dzielić się na kolejne mniejsze podmioty (...). Stowarzyszenie daje nam możliwość nawiązania szerokich współpracy i wyjścia trochę poza działalność polityczną. Myślimy o działalności badawczej, edukacyjnej i społecznej” — mówiła podczas konferencji prasowej.

Magdalena Biejat, która jest kandydatką Nowej Lewicy w wyborach prezydenckich, została zapytana przez Polską Agencję Prasową, czy stowarzyszenie jest otwarte dla wszystkich, bez względu na jego przynależność partyjną. Odpowiedziała „tak”.

„Chcemy budować to stowarzyszenie jako przestrzeń dla osób myślących progresywnie, chcących rozwoju polski w kierunku europejskim, cywilizacyjnym” — tłumaczyła w rozmowie z PAP.

Jaki jest kontekst?

Założycielki stowarzyszenia: senatorki Magdalena Biejat i Anna Górska oraz posłanki Dorota Olko, Daria Gosek-Popiołek i Joanna Wicha to byłe polityczki partii Razem, które w październiku 2024 roku opuściły szeregi partii.

„W partii Razem dzieliła nas fundamentalnie wizja tego, jak chcemy działać w polityce” – napisały w opublikowanym w czwartek 24 października 2024 oświadczeniu.

Już wtedy zapowiadały, że pozostaną w klubie Lewicy, nie zapiszą się do żadnej partii i stworzą własną platformę, która ułatwi wspólne działania. Tą platformą ma być powołane 11 stycznia 2025 stowarzyszenie.

Magdalena Biejat, wicemarszałkini Sejmu, jest kandydatką na prezydenta Lewicy.

Co się wydarzyło?

„Przypominajka dla tych, którym się pomieszało” – takim zdaniem wpis na platformie X opatrzył swój wpis Guy Verhofstadt, były belgijski europoseł, znany w Polsce z walki o praworządność przeciwko rządom PiS.

Verhofstadt do wpisu dołączył mapkę Ameryki Północnej, na której teren USA podpisany jest jako „USA”, a teren Kanady, Meksyku i Grenlandii jako „nie USA”. Do tego doklejona jest analogiczna mapka Rosji i Ukrainy, gdzie Rosja podpisana jest jako Rosja, a Ukraina jako „nie Rosja”.

Kontrowersyjne zapowiedzi Trumpa o chęci zakupu Grenlandii, odzyskania Kanału Panamskiego od Panamy, czy uczynienia Kanady jednym ze amerykańskich stanów, wywołały dość ostrożne reakcje najważniejszych przywódców Europy.

Szefowa Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen (na zdjęciu powyżej) w bardzo dyplomatycznym i może nieco zbyt łagodnie brzmiącym wpisie przypomniała Trumpowi, że USA owszem są „jednym z najbliższych partnerów Europy”, ale UE będzie zawsze „chronić swoich obywateli oraz integralności naszych demokracji”.

Von der Leyen podkreśliła też, że „oczekuje pozytywnej współpracy z nową amerykańską administracją”, która będzie zakorzeniona we „wspólnych wartościach i interesach”.

Kanclerz Niemiec Olaf Scholz napisał jasno: „Granice nie mogą być zmieniane siłą, to odnosi się do każdego państwa, bez względu na to, czy na wschodzie, czy na zachodzie”. Scholz zdradził, że z rozmów z europejskimi partnerami wynika, że „ostatnie doniesienie z USA” spowodowały pewien dyskomfort, ale odpowiedź na to jest jedna: musimy trzymać się razem.

Na wypowiedzi Trumpa zareagowała także jego wielka zwolenniczka, premierka Włoch Giorgia Meloni. Meloni zbagatelizowała nieco wypowiedzi Trumpa, mówiąc, że nie wierzy w to, by nowy amerykański prezydent zamierzał użyć siły celem przejęcia kontroli nad Grenlandią czy Kanałem Panamskim. Jej zdaniem słowa Trumpa to bardziej „ostrzeżenie dla Chin i innych globalnych graczy, aby trzymali ręce z daleka od strategicznie ważnych obszarów”.

„Myślę, że możemy wykluczyć scenariusz, że Stany Zjednoczone w najbliższych latach będą próbowały użyć siły, aby zaanektować terytorium, które je interesuje” – powiedziała Meloni podczas konferencji prasowej w Rzymie w czwartek 9 stycznia. Podkreśliła, że jej zdaniem takie komentarze to element "rozgrywki między wielkimi mocarstwami” – cytowała agencja AP.

Podobnego zdania co Meloni jest premierka Danii Mette Frederiksen, która do wypowiedzi Trumpa odniosła się już trzy dni temu w wywiadzie z duńskim nadawcą publicznym TV2. Powiedziała, że nie wierzy, że Stany Zjednoczone wykorzystają siłę militarną lub gospodarczą, aby zapewnić sobie kontrolę nad Grenlandią. Dodała, że „z zadowoleniem przyjmuje większe zainteresowanie USA regionem arktycznym”, ale podkreśliła, że musi ono uwzględniać „szacunek dla ludności Grenlandii”.

W sobotę 11 stycznia portal Axios doniósł, powołując się na dwa źródła, że Dania wysłała do ekipy Donalda Trumpa pismo w sprawie Grenlandii. Kancelaria premiera miała dać w nim znać, że jest otwarta na dyskusje w sprawie ewentualnego zwiększenia wpływów Amerykanów na Grenlandii, w tym ich obecności wojskowej.

Portal twierdzi, że duński rząd chce w ten sposób przekonać Trumpa, że jego „obawy co do bezpieczeństwa narodowego” mogą zostać zaadresowane „bez konieczności przejmowania kontroli nad wyspą”.

Jaki jest kontekst?

Wypowiedzi europejskich polityków to reakcja na szokujące zapowiedzi prezydenta elekta Donalda Trumpa, który w ostatnich dniach niejednokrotnie dał do zrozumienia, że integralność terytorialna innych państw nie jest dla niego świętością.

O Kanadzie stwierdził (m.in. podczas konferencji prasowej w Mar-a-Lago 7 stycznia 2025, ale też podczas wystąpienia na konferencji Turning Point USA w Arizonie 22 grudnia), że ta jest „w pełni uzależniona od Stanów Zjednoczonych” i funkcjonuje tylko dzięki temu, że „USA kupują od niej towary, których nie potrzebują” oraz że może liczyć na wsparcie militarne ze strony USA. Dlatego zaproponował, żeby znieść tą „sztucznie wyrysowaną granicę” i uczynić z Kanady 51. stan USA.

“Kanada i Stany Zjednoczone – to by było coś! Wystarczy pozbyć się tej sztucznie wyrysowanej linii i patrzysz na coś, co jest znacznie lepsze z punktu widzenia bezpieczeństwa narodowego” – mówił podczas wystąpienia w Arizonie.

Równie kontrowersyjne zapowiedzi dotyczyły Grenlandii, czyli półautonomicznego regionu pod kontrolą Danii, oraz Kanału Panamskiego, który należy do Panamy.

Odnośnie Grenlandii Trump mówi, że ta ma ogromne znaczenie strategiczne dla USA i powinna znaleźć się w jej orbicie – stąd propozycja zakupu Grenlandii od Danii i wizyta syna prezydenta elekta Donalda Trumpa Juniora na wyspie we wtorek 7 stycznia. Trump nie wykluczył też użycia siły militarnej lub szantażu ekonomicznego celem odbicia wyspy z rąk Duńczyków.

Odnośnie Kanału Panamskiego Trump twierdzi, że Panama łamie postanowienia traktatu z 1977 roku, na podstawie którego działający od 1914 roku Kanał Panamski został przekazany w zarząd Panamie, na której terytorium się znajduje. W związku z tym Trump nie wyklucza, że USA zwrócą się do Panamy o „natychmiastowy, bezwarunkowy zwrot kanału”. Nie wyklucza też ewentualnego użycia siły.