Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

Najwyższa Izba Kontroli wskazała na nieprawidłowości w rozliczeniach pomiędzy wykonawcą inwestycji a spółką Elektrownia Ostrołęka. Nowy blok Ostrołęka C miał być ostatnią nowootwartą polską elektrownią węglową, która nigdy nie powstała. Skarb Państwa stracił w ten sposób 1,3 mld złotych. Sprawa budowy nowego bloku energetycznego na Mazowszu stała się jednym z negatywnych symboli działalności ministra aktywów państwowych, Jacka Sasina.

Gdy upadł pomysł postawienia nowego bloku elektrowni węglowej, ówczesna władza parła ku wykorzystaniu obiektu jako elektrowni na gaz. Sprawa miała zostać załatwiona szybko, dlatego zarząd spółki Elektrownia Ostrołęka nie zweryfikował zasadności roszczeń głównego wykonawcy, sięgających 958 mln złotych. Władze spółki według NIK wprowadziły też w błąd udziałowców — państwowe Eneę i Energę.

„Wbrew interesowi spółki zarząd zaakceptował i pokrył roszczenia głównego wykonawcy projektu w wysokości ponad 958 mln zł netto, mimo że nie zweryfikował ani ich zasadności, ani wysokości. Zdaniem Izby przyczyną takich działań było dążenie do jak najszybszego rozliczenia inwestycji, co miało umożliwić rozpoczęcie kolejnej – budowy bloku parowo-gazowego, w którym do produkcji energii elektrycznej, zamiast węgla ma być wykorzystywany gaz ziemny. W związku z ustaleniami kontroli NIK przygotowuje zawiadomienie do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa polegającego na wyrządzeniu znacznej szkody majątkowej spółce Elektrownia Ostrołęka przez członków jej zarządu w związku z niedopełnieniem przez nich obowiązków” – przekazują kontrolerzy NIK. Jak wskazują, działania zarządu spółki były „nielegalne i niegospodarne”.

Jaki jest kontekst?

Ostrołęka C miała być potężną elektrownią o mocy 1000 MW, a koszty jej budowy szacowano na 6 miliardów złotych. Otwarcie planowano na 2024 rok.

„Budowa dużego, stabilnego źródła wytwórczego w północno-wschodniej Polsce ma istotne znaczenie dla bezpieczeństwa energetycznego oraz rozwoju gospodarczego zarówno dla tego regionu, jak i dla całego państwa. We wschodniej Polsce to pierwsze od 30 lat tak duże przedsięwzięcie” – wychwalał w 2018 roku ówczesny minister energii Krzysztof Tchórzewski.

Przeciwko powstaniu nowego bloku węglowego były między innymi organizacje ekologiczne. Wskazywały one na straty dla środowiska naturalnego, klimatu, ale i finansów państwa w dobie drożejącego węgla. W 2020 roku z finansowania budowy wycofały się Energa i Enea, powołując się na ryzyko finansowe związane z utrzymywaniem kolejnego węglowego giganta. Interes potem przejął Orlen pod kierownictwem Daniela Obajtka, i to on dążył do uruchomienia bloku gazowego w miejsce planowanej jednostki węglowej. W 2021 roku rozpoczęła się rozbiórka już powstałych obiektów elektrowni, której budowy nigdy nie dokończono.

Przeczytaj więcej w OKO.press:

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Nad ranem 18 sierpnia rosyjskie wojska przeprowadziły atak na ukraińskie miasta. W Charkowie pięć dronów Gerań-2 z różnych stron uderzyło w pięciopiętrowy blok mieszkalny. Na ostatnim piętrze zginęła cała rodzina: mężczyzna z kobietą, 16-letni chłopiec i jego półtoraroczna siostrzyczka. Wcześniej do rodziny w odwiedziny przyjechała babcia. Jej ciało również znaleziono w gruzach. Wskutek ataku w Charkowie zginęło co najmniej siedem osób, 20 zostało rannych, w tym sześcioro dzieci.

„Niestety, przyzwyczailiśmy się już do wojny, przyzwyczailiśmy się do podstępnych ataków wroga w nocy i o świcie. Za każdym razem po prostu jedziemy wykonywać swoją pracę i zbierać dowody tych zbrodni wojennych Rosjan. Ale po takich atakach, jak dzisiaj, brakuje słów. Świadomie niszczą zwykły wielopiętrowy budynek mieszkalny – jeden dron wleciał do mieszkania na drugim piętrze, a cztery na ostatnim, gdzie ludzie po prostu nie mieli szans na przeżycie” – napisał Serhij Bołwinow, szef Wydziału Śledczego Policji w Charkowie.

W Zaporożu rosyjski atak zabił trzy osoby. 23 osoby zostały ranne, wiele osób jest w stanie ciężkim, w tym 17-letni chłopiec.

Prezydent Zełenski nazwał ten atak „absolutnie pokazowym i cynicznym”.

„To świadome zabójstwo ludzi przez Rosjan, zabójstwo dzieci” – napisał Zełenski. I dalej:

„Rosyjska machina wojenna mimo wszystko nadal niszczy życie. Putin będzie zabijał, aby nadal wywierać presję na Ukrainę, Europę i aby zniweczyć wysiłki dyplomatyczne. Właśnie dlatego tak bardzo czekamy na pomoc w powstrzymaniu zabijania. Właśnie dlatego potrzebne są niezawodne gwarancje bezpieczeństwa. Właśnie dlatego Rosja nie może otrzymać żadnej nagrody za tę wojnę. Wojnę trzeba zakończyć. I to właśnie Moskwa musi usłyszeć »stop«”.

Jaki jest kontekst?

Rosyjski atak ma miejsce tuż przed rozmowami w sprawie zawieszenia broni. Dziś w Waszyngtonie o 19:00 prezydent Zełenski ma spotkać się z Donaldem Trumpem. Później powinni dołączyć do nich europejscy przywódcy. Wcześniej, w piątek 15 sierpnia, na Alasce Trump spotkał się z Władimirem Putinem.

„Pokój musi być trwały. Nie tak jak to było przed laty, kiedy Ukraina została zmuszona do oddania Krymu i części naszego wschodu – części Donbasu, a Putin wykorzystał to po prostu jako przyczółek do nowego ataku. Albo kiedy Ukrainie udzielono rzekomych »gwarancji bezpieczeństwa« w 1994 roku, ale to nie zadziałało. Oczywiście nie należało wtedy oddawać Krymu, tak samo jak po 2022 roku Ukraińcy nie oddali Kijowa, Odessy, Charkowa” – napisał Zełenski w mediach społecznościowych. „Jestem przekonany, że obronimy Ukrainę, skutecznie zapewnimy bezpieczeństwo, a nasz naród zawsze będzie wdzięczny prezydentowi Trumpowi, wszystkim w Ameryce, każdemu partnerowi za wsparcie i nieocenioną pomoc. Rosja musi zakończyć tę wojnę, którą sama rozpoczęła. Mam nadzieję, że nasza wspólna siła z Ameryką i naszymi europejskimi przyjaciółmi zmusi Rosję do prawdziwego pokoju”.

Przeczytaj więcej w OKO.press:

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

O 19:00 czasu polskiego rozpocznie się tam rozmowa Donalda Trumpa z Wołodymyrem Zełenskim. Po dwóch godzinach do prezydentów mają dołączyć przywódcy państw europejskich, w tym kanclerz Niemiec Friedrich Merz, szefowa Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen oraz premier Wielkiej Brytanii Keir Strammer. Jak podał portal Money.pl, ustaleniom dotyczącym ewentualnemu wyjazdowi polskiej delegacji do USA towarzyszył chaos. Pałac Prezydencki wskazywał, że spotkanie odbywa się w ramach formatu „koalicji chętnych”, w którym z założenia udział biorą premierzy. Informatorzy z kancelarii Donalda Tuska twierdzą z kolei, że nie było przeciwskazań, by to Karol Nawrocki wziął udział w spotkaniu. Karol Nawrocki uspokajał z kolei, że polskie stanowisko jest słyszalne w Waszyngtonie.

„Chcę wszystkich uspokoić. W ostatnim tygodniu wziąłem udział w dwóch rozmowach z Donaldem Trumpem i liderami europejskimi, przedstawiając jasne stanowisko Polski w zakresie braku zaufania do Władimira Putina i Federacji Rosyjskiej. Dzisiaj spotyka się format koalicji chętnych. W tej koalicji reprezentuje nas polski rząd i to pan prezydent Zełenski zapraszał tych liderów europejskich, a prezydent Polski jest jedynym liderem w Europie, który na bliskim horyzoncie, bo już 3 września ma spotkanie z prezydentem Trumpem” – mówił prezydent.

„Dzisiaj spotyka się format koalicji chętnych, a w tej koalicji od dłuższego czasu to rząd reprezentuje Polskę” – przekonywał Karol Nawrocki.

W Polsacie News o nieobecność Polski podczas rozmów w Waszyngtonie został zapytany wiceminister spraw zagranicznych Władysław Teofil Bartoszewski. Dziennikarz dopytywał, dlaczego nasz rząd nie wywalczył prawa do zasiadania przy stole, przy którym pojawi się prezydent Finlandii. „Polska jest średniej wielkości krajem. Nie ma takiego przełożenia międzynarodowego jak Niemcy czy Wielka Brytania. Natomiast prezydent Finlandii zaprzyjaźnił się z prezydentem Trumpem. Nie mówiąc o tym, że jest prezydentem” – wyjaśniał Bartoszewski.- „Reprezentanci Europy nie uczestniczą w negocjacjach. Będą mieli ograniczony wpływ na rzeczywistość. Tam decyzje podejmuje jeden człowiek.”

Jaki jest kontekst?

W rozmowach o pokoju w Ukrainie, zaplanowanych na dziś w Waszyngotnie wezmą udział:

• kanclerz Niemiec Friedrich Merz,
• prezydent Francji Emmanuel Macron,
• premier Wielkiej Brytanii Keir Starmer,
• szefowa Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen,
• prezydent Finlandii Alexander Stubb,
• premier Włoch Giorgia Meloni,
• oraz sekretarz generalny NATO Mark Rutte.

Przeczytaj więcej w OKO.press:

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Niedziela była dniem masowych protestów w Izraelu. Manifestujący żądali zawarcia porozumienia z Hamasem i natychmiastowego uwolnienia zakładników przetrzymywanych w Strefie Gazy. Według organizatorów protestów, w samym Tel Awiwie demonstrowało około pół miliona, a w całym kraju, w kilkudziesięciu miastach – nawet milion.

W organizację demonstracji włączyły się między innymi rodziny zakładników przetrzymywanych przez Hamas. W rękach bojowników wciąż jest 20 żywych zakładników, a warunkiem ich uwolnienia stawianym przez Hamas jest wyjście Izraela ze Strefy Gazy. Demonstrujący w Izraelu domagają się nie tylko zakończenia działań wojennych w Gazie, ale i dymisji premiera Benjamina Netanjahu, którego oskarżają o przedłużanie konfliktu i dzielenie społeczeństwa. Przed siedzibą rządzącej partii Likud doszło do zamieszek, a policja użyła armatek wodnych, aby rozproszyć demonstrantów blokujących drogę z Tel Awiwu do Jerozolimy. Policja zatrzymała 38 osób.

Premier Netanjahu stwierdził, że działania protestujących osłabiają pozycję Izraela i opóźniają uwolnienie zakładników. Sondaże wskazują jednak, większość Izraelczyków popiera zawieszenie broni w zamian za zwolnienie przetrzymywanych. Zarówno Netanjahu, jak i jego koalicjanci, są jednak nieustępliwi. Minister finansów Becalel Smotricz z Unii Narodowej obarczył protestujących odpowiedzialnością za „złą i szkodliwą kampanię, która działa na korzyść Hamasu, grzebiąc zakładników w tunelach i próbując zmusić Izrael do poddania się wrogom”. Według niektórych przecieków premier Izraela mimo to mógłby dopuścić 60-dniowe zawieszenie broni.

Jaki jest kontekst?

W Strefie Gazy nadal trwa kryzys humanitarny. Coraz głośniej słychać również doniesienia o ewentualnym wysiedleniu Palestyńczyków. Według informacji agencji Reutera z trzech anonimowych źródeł, Izrael i Sudan Południowy prowadzą negocjacje w sprawie przesiedlenia mieszkańców Gazy. Reuters nie uzyskał jednak oficjalnego stanowiska strony izraelskiej. Według informatorów rozmowy nadal trwają, ale jak dotąd nie doprowadziły do porozumienia.

W lipcu br. ponad sto międzynarodowych organizacji, takich jak Lekarze bez Granic, Oxfam czy Amnesty International, opublikowało wspólne oświadczenie, w którym podkreślono, że w Strefie Gazy panuje powszechny głód, za który odpowiedzialny jest Izrael.

15 sierpnia ONZ opublikowała dane, z których wynika, że między 27 maja a 13 sierpnia zginęło co najmniej 1 760 Palestyńczyków – 994 w pobliżu punktów dystrybucji pomocy humanitarnej (GHF) oraz 766 na trasach konwojów z zaopatrzeniem. Według ONZ większość tych ofiar śmiertelnych to skutek działań izraelskiej armii.

Przeczytaj więcej w OKO.press:

Przeczytaj także:

Co się wydarzy?

Wołodymyr Zełenski spotka się z Donaldem Trumpem o 13:00 lokalnego czasu, czyli o 19:00 czasu polskiego. Pierwsza część rozmów ma odbyć się na osobności, w kolejnej, o 21:00 polskiego czasu, do dwójki prezydentów mają dołączyć europejscy przywódcy. Wezmą w nich udział:

• kanclerz Niemiec Friedrich Merz,
• prezydent Francji Emmanuel Macron,
• premier Wielkiej Brytanii Keir Starmer,
• szefowa Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen,
• prezydent Finlandii Alexander Stubb,
• premier Włoch Giorgia Meloni,
• oraz sekretarz generalny NATO Mark Rutte.

Rozmowy mają dotyczyć możliwości osiągnięcia pokoju w Ukrainie. Trump będzie miał szansę odnieść się do żądań rosyjskiego dyktatora Władimira Putina, z którym rozmawiał w piątek na Alasce.

„Wszyscy podzielamy silne pragnienie szybkiego i niezawodnego zakończenia tej wojny. A pokój musi być trwały. Nie tak jak lata temu, kiedy Ukraina została zmuszona do oddania Krymu i części naszego Wschodu – części Donbasu – a Putin po prostu wykorzystał to jako trampolinę do nowego ataku. Albo kiedy Ukraina otrzymała tak zwane »gwarancje bezpieczeństwa« w 1994 roku, ale one nie zadziałały” – pisał Zełenski w mediach społecznościowych.

Odniósł się w ten sposób do przecieku propozycji rosyjskich władz, które przekazały Trumpowi informację o warunkach niemożliwych do spełnienia przez Ukrainę. Ukraina miałaby między innymi oddać Rosji wciąż zajmowane przez Kijów części obwodów Donieckiego i Ługańskiego, odrzucić perspektywę dołączenia do NATO oraz uznać rosyjską władzę na Krymie. Moskwa proponowała w zamian zamrożenie linii frontu i oddanie Ukrainie niewielkie fragmenty okupowanych terenów.

Według amerykańskich mediów po spotkaniu z Putinem Trump miał zrezygnować z żądania natychmiastowego zawieszenia broni. „Uważa, że można szybko wynegocjować traktat pokojowy, o ile Zełenski zgodzi się oddać Rosji resztę regionu Donbasu – także te obszary, które nie są obecnie okupowane przez rosyjskie wojska” – czytamy w The New York Times.

Na te doniesienia zareagowała Koalicja Chętnych, czyli przywódcy europejskich państw, które wyraziły gotowość wspierania Ukrainy w drodze do pokoju. W tym gronie jest również Polska.

„Nie powinno być żadnych ograniczeń dotyczących sił zbrojnych Ukrainy ani jej współpracy z państwami trzecimi. Rosja nie może mieć prawa weta wobec drogi Ukrainy do UE i NATO. To Ukraina będzie podejmować decyzje dotyczące swojego terytorium. Granice międzynarodowe nie mogą być zmieniane siłą” – napisali w oświadczeniu członkowie Koalicji Chętnych.

Amerykański portal Axios, powołując się na anonimowe źródła, podaje, że jest szansa na spotkanie Putin-Zełenski-Trump w piątek 22 sierpnia.

Jaki jest kontekst?

To drugie spotkanie Zełenskiego z Trumpem w Waszyngtonie. Pierwsze, w marcu, zakończyło się awanturą. Przywódcy spotkali się, by negocjować tak zwaną „umowę surowcową”, która miała uprawniać USA do korzystania między innymi ze złóż minerałów ziem rzadkich w Ukrainie. Prezydent USA kilkukrotnie podkreślał wagę amerykańskiej pomocy dla Kijowa i żądał „wdzięczności” za udzielone wsparcie, co doprowadziło do spięcia pomiędzy oboma politykami. Do kłótni dołączył również wiceprezydent J.D. Vance. W efekcie Zełenski wyjechał z Waszyngtonu przed czasem, a próba podpisania umowy zakończyła się fiaskiem. Jej warunki negocjowano aż do maja.

Przeczytaj więcej w OKO.press:

Przeczytaj także: