Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Drugie głosowanie nad wyborem marszałka Małopolski zostało zorganizowane w środę 19 czerwca 2024 roku. Jedynym kandydatem zgłoszonym przez Prawo i Sprawiedliwość — po raz drugi — był Łukasz Kmita. I po raz drugi przegrał.

W głosowaniu wzięło udział 38 z 39 radnych. Ważnych głosów oddano 36, z czego 17 poparło kandydaturę Kmity. A 19 — było przeciw. Nikt się nie wstrzymał.

Brak poparcia dla kandydata PiS oznacza, że partii grozi rozłam. A jeżeli nie uda się wybrać wspólnego kandydata, PiS może stracić władzę w wojewódzkie małopolskim. Czas na wybór władz regionu mija 9 lipca 2024 roku. Czy do tego czasu spór w partii zostanie zażegnany?

„Najważniejsze, byśmy dalej rządzili jako Prawo i Sprawiedliwość. Ale myślę, że radni, którzy nie uszanowali woli klubu i pana prezesa nie zasną dziś spokojnie, bo zdradzili ideały Prawa i Sprawiedliwości. Szkoda, ale warto dać im szansę, by się zreflektowali. PiS jest najważniejszy i będzie rządzić w Małopolsce” — mówi na nagraniu na portalu X Łukasz Kmita.

Zgodnie z przewidywaniem OKO.press, zdominowana przez partię premierki Włoch Giorgi Meloni (na zdjęciu powyżej) grupa Europejskich Konserwatystów i Reformatorów (EKR) rośnie w siłę. Jeszcze dzień po wyborach EKR liczył 73 mandaty. Dziś liczy już 83 mandaty — o 10 więcej.

Tym samym EKR przegonił liczebnie grupę Odnowić Europę (Renew Europe – RE), która zrzesza partie liberalne. Odnowić Europę to grupa, która doświadczyła największych strat w wyborach. Straciła aż 22 mandaty — spadła ze 102 mandatów w parlamencie kończącej się kadencji do 80 w parlamencie nowej kadencji.

Fakt przegonienia grupy Renew przez EKR to bardzo symboliczne zdarzenie: jako trzecia największa proeuropejska siła w PE tuż po wyborach liberałowie zostali zaproszeni przez szefostwo grupy EPL, która wybory wygrała, do tworzenia koalicji. Tym samym koalicję w PE miały tworzyć trzy największe grupy w PE: Europejska Partia Ludowa (190 mandatów), Socjaliści i Demokraci (136 mandatów) oraz liberałowie (80 mandatów).

EKR dołącza nowych posłów

Europejscy Konserwatyści i Reformatorzy rosną dzięki dołączeniu do grupy europosłów z partii, które po raz pierwszy weszły do Parlamentu.

Jak wynika z analizy OKO.press, aż 60 z niemal setki europosłów niezrzeszonych (czyli tych, którzy nie należą do żadnej z grup w PE, bo albo po raz pierwszy zdobyli mandat i jeszcze nie zapisali się do żadnej frakcji, albo z jakiś powodów ich partie nie należą do żadnej z parlamentarnych frakcji, bo np. nie są chciane) to osoby o skrajnie prawicowych lub narodowo-konserwatywnych poglądach, które mogą chcieć dołączyć do którejś z prawicowych grup w PE — Europejskich Konserwatystów i Reformatorów lub Tożsamości i Demokracji (ID).

Od dnia wyborów do EKR wstąpiło w sumie dziesięciu europosłów. Warto podkreślić, że dołączenie posła do grupy nie oznacza, że automatycznie do europejskiej partii EKR zaczyna należeć partia, z której pochodzi. Oto nowe nabytki EKR:

• Kristoffer Storm, były rzecznik prasowy stosunkowo nowej na duńskiej scenie politycznej partii Duńscy Demokraci (Danmarksdemokraterne, DD); Duńscy Demokraci zdobyli tylko jeden mandat do PE. To skrajnie prawicowa, populistyczna partia utworzona w czerwcu 2022 r. przez byłą minister integracji Inger Støjberg. Støjberg postuluje drastyczne zaostrzenie duńskiej polityki imigracyjnej i integracyjnej — sprzeciwia się przede wszystkim migracji osób z krajów muzułmańskich. Ma na koncie wyrok za bezprawne nakazanie rozdzielenia młodych małżonków ubiegających się o azyl. Jej partia jest obecnie trzecią siłą w duńskim parlamencie.
• Iwaljo Walczew, były finansista, członek bułgarskiej partii Jest taki Lud (ITN) piosenkarza i gospodarza telewizji kablowej Sławiego Trifonowa. Jest Taki Lud to partia antyestablishmentowa, antykorupcyjna, konserwatywna społecznie, ale prounijna. Zdobyła jeden mandat.
• Aurelijus Veryga z łotewskiej partii Zjednoczona Lista (łot. Apvienotais saraksts, AS). Zjednoczona Lista to ugrupowanie konserwatywne i agrarne.
• Trzech europosłów z Francji, którzy opuścili partię Rekonkwista, aby stworzyć nowe konserwatywne ugrupowanie. Są to Marion Maréchal, Guillaume Peltier i Laurence Trochu.
• Ponadto doszło do długo oczekiwanego dołączenia rumuńskiej skrajnie prawicowej, ultranacjonalistycznej partii AUR (Alianţa pentru Unirea Românilor, AUR). Do EKR dołączyli wszyscy nowi europosłowie z tej partii: Claudiu-Richard Tarziu, Gheorghe Piperea, Maria-Georgiana Teodorescu, Adrian-George Axinia oraz Dimitrie Sturdza.

Na dołączeniu tych posłów może się jednak nie skończyć. Jak wynika z analizy OKO.press, przynależności politycznej wciąż nie ma jeszcze około 50 osób o poglądach prawicowych i skrajnie prawicowych.

Lukrowana autodefinicja grupy

Po każdych wyborach do parlamentu europejskiego grupy polityczne muszą ukonstytuować się na nowo. Do spotkania założycielskiego grupy EKR dojdzie 26 czerwca. Wtedy też grupa wybierze swojego przewodniczącego. Do tej pory tą rolę pełniło dwóch europosłów: Nicola Procaccini z partii Bracia Włosi oraz Ryszard Legutko z PiS. Legutko nie ubiegał się o reelekcję.

Co ciekawe, EKR określa samą siebie jako grupę „centroprawicową, której wspólnym celem jest zreformowanie UE w duchu eurorealizmu, poszanowanie suwerenności narodów i skupienie się na ożywieniu gospodarczym, wzroście i konkurencyjności”. To jednak mylący opis. W grupie dominują partie opowiadające się za nierespektowaniem praw człowieka, łamiące zasady rządów prawa, nieszanujące wolności mediów, czyli podważające fundamenty demokracji liberalnej.

Rada Ministrów w środę przyjęła projekt zmian przepisów regulujących działanie wojska, policji i Straży Granicznej, w tym zasad użycia broni, przygotowywany przez MON — poinformował premier Donald Tusk, który brał udział w uroczystych obchodach 100-lecia Służby Ochrony Państwa. Funkcjonariuszom dziękował za poświęcenie w służbie i zadedykował im rządowy projekt. Mimo tego, że budzi on liczne obawy obrońców praw człowieka, prawników i organizacji pozarządowych działających na granicy, premier nie sprecyzował jednak, która jego wersja została przyjęta w środę przez Radę Ministrów.

Nowelizacja obejmuje nowe zasady użycia broni przez wojsko na granicy, zwalnia żołnierzy z odpowiedzialności za złamanie procedur, do którego doszło w określonych okolicznościach i wprowadza pojęcie „operacji wojskowej na terenie RP prowadzonej w czasie pokoju”.

Największe wątpliwości wzbudzał kontratyp umieszczony w artykule 25a Kodeksu karnego. Przypomnijmy, że kontratyp pozwala na niekaralność w sytuacjach, gdy ważniejsze wartości są zagrożone. Przepisy mówią, że trzeba przestrzegać ochrony wartości, takich jak życie czy zdrowie człowieka, ale w pewnych okolicznościach można je poświęcić dla wyższej wartości (więcej tutaj).

Kontratyp w artykule 25a zwalnia od odpowiedzialności karnej żołnierzy, którzy chcą zapobiec nielegalnemu przejściu polskiej granicy i otworzyć ogień w kierunku osób, które próbują ją forsować. Oznacza, że żołnierze nie będą ponosić żadnej odpowiedzialności za naruszenie zasad stosowania środków przymusu bezpośredniego, jeśli tylko działają w ważnym według ustawodawcy celu. Projekt mówi wprost: Naruszenie zasad jest dozwolone, jeśli służy to wyższemu celowi. „A to bardzo niebezpieczne” – mówił Witoldowi Głowackiemu w rozmowie z OKO.press dr. Piotr Kładoczny, karnista, wiceprezes i dyrektor działu prawnego Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka.

Z projektu został usunięty we wtorek 18 czerwca 2024 roku na posiedzeniu Stałego Komitetu Rady Ministrów punkt pierwszy w art. 25a. Mówi on o tym, że nie będzie traktowane jako przestępstwo użycie broni przy siłowym przekroczeniu granicy, m.in. pojazdami. W projekcie zostały jednak trzy pozostałe punkty, które budzą wątpliwości co do bezkarności żołnierzy. „Podczas komitetu atmosfera była ciężka, projektowi sprzeciwiała się Lewica” – mówi OKO.press osoba zorientowana w przebiegu prac rządu.

Lewica chciała wprowadzić poprawki do rządowego projektu, ale nie zdążyła tego zrobić. OKO.press dowiedziało się jednak, że w piątek 21 czerwca 2024 roku ma zostać zorganizowane spotkanie w sprawie ewentualnego wniesienia autopoprawek, na które zgodziłby się premier. Miałyby to być poprawki „precyzujące”; w jakich przypadkach można używać broni. Byłoby to dopuszczone jedynie przy „rażącym” naruszeniu procedur na granicy.

Teraz w rządowym projekcie zostały trzy inne budzące wątpliwości zapisy, które pozwalają na użycie broni, broni palnej, środków przymusu bezpośredniego „w przypadku zamachu na nienaruszalność granicy państwowej”:

W projekcie został też kontratyp potrzeby wojskowej z art. 319 Kodeksu Karnego.

Art. 319. [Kontratyp ostatecznej potrzeby wojskowej]

§ 1.

Nie popełnia przestępstwa żołnierz, gdy w wypadku nieposłuszeństwa lub oporu stosuje środki niezbędne w celu wymuszenia posłuchu dla rozkazu, do którego wydania był uprawniony, jeżeli okoliczności wymagają natychmiastowego przeciwdziałania, a posłuchu dla rozkazu nie można osiągnąć w inny sposób.

§ 2.

W razie przekroczenia granic ostatecznej potrzeby sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Żandarmeria Wojskowa zatrzymała na przełomie marca i kwietnia 2024 roku żołnierzy, którzy oddali strzały ostrzegawcze w kierunku napierających uchodźców. W prokuraturze dostali zarzuty przekroczenia uprawnień i narażenia życia innych osób, zostali też zawieszeni w wykonywaniu obowiązków służbowych.

Ale teraz prokuratura zmieniła zdanie. Uznała, że żołnierze nie muszą być dłużej zawieszeni w czynnościach służbowych, a ich uposażenie nie zostanie obniżone do 50 procent. Według prokuratury zebrany do tej pory materiał dowodowy nie uzasadnia już stosowania tych sankcji. Utrzymany został jednak nadzór przełożonego nad oboma żołnierzami.

Żołnierze zostali zatrzymani po wydarzeniach na odcinku polskiej granicy z Białorusią w okolicy miejscowości Dubicze Cerkiewne. To ten sam rejon, w którym pod koniec maja 2024 roku został dźgnięty polski żołnierz. Stacjonują tam żołnierze 1. Brygady Pancernej im. Tadeusza Kościuszki wspierający działania Straży Granicznej. Ich zadania polegają na patrolowaniu granicy, tak aby na polską stronę nie przedostali się nielegalni migranci.

W dniu zdarzenia przez ogrodzenie na polską stronę przedostała się grupa około 50 mężczyzn w wieku 20-30 lat. Kiedy uchodźcy przekroczyli granicę, polscy żołnierze zaczęli strzelać w powietrze. To nie pomogło. Migranci nadal napierali. W końcu żołnierze w ramach obrony własnej zaczęli strzelać przed nimi w ziemię – opisywali świadkowie wydarzeń.

W sumie żołnierze wystrzelili 43 pociski. Migranci w końcu się wycofali. Kiedy sytuacja była opanowana, Straż Graniczna wezwała na miejsce Żandarmerię Wojskową. Trzech żołnierzy zostało zatrzymanych i odwiezionych z granicy w kajdankach.

Zatrzymani otrzymali zarzuty przekroczenia uprawnień i narażenia życia oraz zdrowia innych osób. Postanowieniem prokuratora są również zawieszeni w czynnościach służbowych i oddani pod dozór przełożonego wojskowego.

Zgodnie z Art. 45 pkt. 1d Ustawy o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej można jej użyć m.in. wtedy, gdy zaistnieje „konieczność odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na nienaruszalność granicy państwowej przez osobę, która wymusza przekroczenie granicy państwowej przy użyciu pojazdu, broni palnej lub innego niebezpiecznego przedmiotu”.

Rada Ministrów w środę przyjęła projekt zmian przepisów regulujących działanie wojska, policji i Straży Granicznej, w tym zasad użycia broni, przygotowywany przez MON.

Nowelizacja obejmuje nowe zasady użycia broni przez wojsko na granicy. Projekt budził liczne obawy obrońców praw człowieka, prawników i organizacji pozarządowych działających na granicy. O przyjęciu ustawy przez Sejm poinformował premier Donald Tusk, który brał udział w uroczystych obchodach 100-lecia Służby Ochrony Państwa. Dziękował funkcjonariuszom za poświęcenie w „codziennej służbie”.

Premier: Dedykuję wam ten projekt

„Dedykuję wam projekt, który przyjęliśmy na posiedzeniu rządu. Służby mundurowe będą mogły używać broni w sytuacji krytycznej” – mówił premier.

„Wasza misja jest ważniejsza niż polityków, bo oni przychodzą i odchodzą. A wy jesteście. Dobrze czuję i wiem, co na co dzień przeżywacie. Więzi, które powstają między tymi, którzy ochraniają i są ochraniani, są nadzwyczajne. Nikt o mnie tyle nie wie, co wy. Wasza służba jest bohaterska. Musicie być dyskretni do bólu. A wasza misja polega na tym, aby własnym ciałem, w razie potrzeby, zasłonić osobę chronioną” – mówił Tusk.

O nowych zasadach użycia broni na granicy Witold Głowacki rozmawiał w OKO.press z dr. Piotrem Kładocznym, karnistą, wiceprezesem i dyrektorem działu prawnego Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka: