Dzień na żywo. Afera Funduszu Sprawiedliwości. Kaczyński zeznawał w prokuraturze, policja szuka Romanowskiego

Co się wydarzyło?

6 listopada Olaf Scholz (SPD) zdymisjonował ministra finansów i przewodniczącego FDP Christiana Lindnera oraz zapowiedział przyspieszone wybory. Jak czytamy na stronie Ośrodka Studiów Wschodnich, „powodem dymisji Lindnera były żądania liberałów dotyczące radykalnej zmiany kursu rządu m.in. w polityce fiskalnej, energetycznej i gospodarczej”.

Datę wyborów ustaliły kluby poselskie SPD i opozycyjnej chadecji CDU/CSU. Na taką propozycję przystał także klub Zielonych – tworzący teraz z SPD mniejszościowy rząd Olafa Scholza. Celem jest utworzenie stabilnego rządu po rozpadzie trzypartyjnej koalicji kanclerza Olafa Scholza w zeszłym tygodniu.

Scholz ma wystąpić do Bundestagu o wotum zaufania w tygodniu po 16 grudnia – podaje DW. Jeśli, zgodnie z oczekiwaniami, nie uzyska większości, rząd oficjalnie zaproponuje termin wyborów prezydentowi Niemiec. Decyzję podejmie prezydent Frank-Walter Steinmeier, ale to będzie już tylko formalność.

Jaki jest kontekst?

Kryzys w koalicji trwał od wielu miesięcy. Ośrodek Studiów Wschodnich wskazuje, że postawa liberałów z FDP wynika z przeświadczenia, że „jedynie ucieczka z gabinetu da partii szansę na odbicie się i ponowne wejście do Bundestagu po wcześniejszych wyborach”. Ugrupowanie od miesięcy notuje spadki popularności i ponosi kolejne porażki wyborcze w landach. „Krótka kampania wzmacnia chadeckie CDU/CSU – lidera aktualnych sondaży (ok. 33 proc.)” – czytamy.

Chadecy, by mieć większość w parlamencie, prawdopodobnie będą musieli współpracować z SPD Scholza, które obecnie w sondażach ma 15,5 proc. poparcia. Do koalicji będzie także potrzebna trzecia partia. To mogą być liberałowie z FDP (poparcie na poziomie 5 proc.) lub ewentualnie Zieloni, którzy w sondażach mają 11 proc. – podaje AFP.

Co więcej, wybory 23 lutego to nie jest idealna data. Koliduje ona z feriami szkolnymi w dwóch z szesnastu landach. W Saksonii będą już ferie, a w Kraju Saary będzie to dzień przed ich rozpoczęciem, kiedy wiele osób prawdopodobnie będzie już w podróży.

Scholz, który chce ponownie wystartować w wyborach, mimo słabych wyników w sondażach, początkowo zasugerował przeprowadzenie wyborów pod koniec marca, ale spotkał się z silną presją ze strony wszystkich pozostałych partii, domagających się ich przyspieszenia.

Jak podaje AFP, w Niemczech po raz pierwszy w historii rządu federalnego rządziła koalicja stworzona z trzech ugrupowań. Być może nie po raz ostatni, biorąc pod uwagę coraz większe rozdrobnienie niemieckiego systemu partyjnego.

Dlaczego to ważne?

Niemiecka kampania wyborcza potrwa w samym środku okresu inauguracji Donalda Trumpa na prezydenta USA, którą zaplanowano na 20 stycznia.

Duże poparcie notuje skrajnie prawicowa partia Alternatywa dla Niemiec (AfD), a to z powodu wypowiedzi polityków dotyczących migracji. Ugrupowanie może liczyć obecnie na 20-procentowe poparcie, jednak inne partie deklarują, że raczej będą unikać w przyszłości tworzenia koalicji z politykami AfD.

OSW zauważa, że kampanię wyborczą zdominują problemy wewnętrzne, głównie gospodarcze i dotyczące zarządzania kryzysem migracyjnym.

To też zły czas dla Ukrainy. Niemcy, po Stanach Zjednoczonych, są drugim największym wsparciem finansowym dla Ukrainy. W obliczu nadchodzącej prezydentury Donalda Trumpa, który zapowiedział zakończenie wojny w ciągu dnia i wstrzymanie pomocy Ukrainie, Kijów czeka trudna zima. Niemcy, zamiast mobilizować europejskie stolice do wysłania jasnych sygnałów wsparcia dla Ukrainy i wzmocnienia jej obrony, będą pochłonięte wewnętrznymi konfliktami, a także sparaliżowane niezdolnością do uchwalenia budżetu na 2025 rok.

Kwestie związane z wojną odegrają w niemieckiej kampanii rolę drugorzędną. „Chadecja będzie wskazywała na konieczność silnego wspierania Kijowa”, natomiast SPD może argumentować, że pomoc Ukrainie „nie może odbywać się kosztem Niemców, o czym w uzasadnieniu dymisji Lindnera wspominał Scholz”.

Czytaj więcej tekstów OKO.press:

Co się wydarzyło?

Obywatele Białorusi mieszkali w Polsce i prowadzili biznesy. Dzmitry P. i Maksim K. byli właścicielami łódzkiej spółki „A”, która miała zajmować się usługami IT i handlem samochodami. „Za tymi fałszywymi danymi kryją się agenci wywiadu wojskowego GRU w Mińsku — Juryj K. i Michaił P.” – podaje „Rzeczpospolita”.

Prawdziwą tożsamość agentów odkryli niezależni dziennikarze z Białoruskiego Centrum Śledczego (Belarusian Investigative Center) wspierani przez Cyberpartyzantów (Belarusian Cyber Partisans – hakerów walczących z reżimem Aleksandra Łukaszenki).

Jaki jest kontekst?

W sierpniu 2020 roku tuż po sfałszowanych przez reżim Łukaszenki wyborach prezydenckich wybuchły największe w historii Białorusi protesty. Juryj K. i Michaił P. mieli dołączyć do protestów, a także zapisać się do tamtejszej organizacji obrony praw człowieka.

W Polsce mężczyźni obracają się w kilku organizacjach białoruskiej opozycji. Dzmitry P. uczestniczy w jednym ze spotkań przeciwników Łukaszenki w Warszawie, a także zgłasza się do współpracy z opozycjonistką Marią Kalesnikawą (skazaną na 11 lat pozbawienia wolności za „udział w spisku” i „próbę obalenia władz”).

Białoruscy agenci — według ustaleń „Rzeczpospoliej” — dostali się do Polski na przełomie września i października 2023 roku. Mieli otrzymać roczne wizy pracownicze w konsulacie w Grodnie. ”Podstawą ich wystawienia mogła być założona kilka miesięcy wcześniej spółka „A” w Łodzi. Założono ją online, a do dziś nie wpłacono nawet 5 tys. zł kapitału założycielskiego” – czytamy.

Mężczyźni wielokrotnie przekraczali granicę w Terespolu, jednak nie wiadomo czy jeszcze są w Polsce. Ich roczne wizy skończyły się dwa tygodnie temu.

Na celowniku służb Łukaszenki jest m.in. Paweł Łatuszka, były ambasador Białorusi w Polsce i jeden z czołowych rywali dyktatora. Jego zdaniem służby reżimu „nie kryją się ze swoją działalnością na terenie UE”. Polska prokuratura prowadzi dochodzenie w sprawie zamachu na niego.

Łatuszką w warszawskim biurze udzielił wywiadu podszywającemu się pod dziennikarza Pablo Gonzálezowi, który okazał się rosyjskim agentem GRU Pawłem Rubcowem i został zatrzymany w Polsce w 2022 roku, a pod koniec lipca opuścił polski areszt w ramach wymiany więźniów między Rosją a Zachodem. Łatuszka zapewnia, że teraz jego biuro zwiększyło środki bezpieczeństwa i „sprawdza każdego zagranicznego dziennikarza”.

Łatuszka jest zastępcą przebywającej na Litwie liderki Wolnej Białorusi Swiatłany Cichanouskiej w Zjednoczonym Gabinecie Przejściowym (rząd na uchodźstwie).

Dlaczego to ważne?

Nie wiadomo gdzie są obecnie białoruscy agenci i nie wiadomo też, ile podobnych prób przeprowadziły białoruskie i rosyjskie służby. Zmusza to jednak polskie i europejskie służby do czujności. Jak wynika z „Raportu o stanie bezpieczeństwa cyberprzestrzeni RP w 2023 roku”, rosyjskie i białoruskie służby prowadziły nie tylko wyspecjalizowane ataki, ale też działania dezinformacyjne. Zwłaszcza wybory 15 października miały spowodować wzmożoną aktywność grup ze Wschodu.

Cyberprzestępcy z Białorusi atakowali od sierpnia do października 2023 roku, wysyłając maile z zaproszeniami na wydarzenia kulturalne lub fałszywe certyfikaty udziału w szkoleniach.

Czytaj inne teksty OKO.press:

„Uważam, że Polska potrzebuje dziś stróża wewnętrznego pokoju, bo tylko wtedy będzie gotowa podjąć wyzwania zewnętrzne. Tych też się nie boję, bo (...) radykalnie rozwinąłem działalność dyplomatyczną Sejmu, to nie tylko uczestnictwo w parlamentarnych szczytach NATO czy UE, ale też skrzyknięcie grupy polsko-bałtycko-ukraińskiej (...)” – powiedział lider Polski 2050 w sobotnim wydaniu „Gazety Wyborczej”.

Szymon Hołownia jednocześnie zaznacza, że ostateczną decyzję w sprawie kandydowania na prezydenta podejmie w ciągu kilku tygodni. „Prezydent z PiS to wygrana PiS w 2027 roku [data wyborów do parlamentu, przyp. red.]. Prezydent z PO to komunikat: »PO przejęła państwo« i błyskawiczny powrót do polaryzacyjnego wahadła, a więc również zapewne wygrana PiS w 2027 roku” – mówi marszałek. Podkreślił, że dla koalicji „absolutnym priorytetem powinien być rząd na dwie kadencje".

Jaki jest kontekst?

Na razie tylko dwie osoby ogłosiły oficjalny start w wyborach na prezydenta, które odbędą się latem przyszłego roku. To kandydat Konfederacji Sławomir Mentzen oraz Marek Jakubiak z Wolnych Republikanów.

Mentzen w swoich wystąpieniach podkreśla, że będzie „najaktywniejszym z dotychczasowych polskich głów państw”, które w jego ocenie do tej pory funkcjonowały jako „marionetki liderów swoich partii” m.in. pod względem złożonych projektów i zawetowanych ustaw.

Swojego kandydata nie ogłosiła jeszcze Lewica. Mówi się, że ugrupowanie wystawi najprawdopodobniej kandydatkę, którą mogłaby być albo ministra Agnieszka Dziemianowicz-Bąk lub Katarzyna Kotula. Pojawiały się także głosy o możliwym starcie wicemarszałkini Senatu Magdaleny Biejat i ministra Krzysztofa Gawkowskiego.

Odrębnego kandydata prawdopodobnie wystawi również partia Razem, której politycy opuścili koalicyjny klub Lewicy.

W Platformie Obywatelskiej ogłoszono prawybory, które najprawdopodobniej odbędą się 23 listopada. Kandydatami będą: prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski oraz szef MSZ Radosław Sikorski. 7 grudnia na Śląsku wybrany w prawyborach kandydat KO na prezydenta — zaprezentuje swój program szerszej, ogólnopolskiej publiczności.

PiS kandydata najprawdopodobniej przedstawi przed 7 grudnia, choć wcześniej podawana była data 11 listopada. Według najnowszego „Newsweeka” Jarosław Kaczyński, szukając kandydata na prezydenta, waha się pomiędzy byłym szefem MEN Przemysława Czarnkiem a Karolem Nawrockim, prezesem IPN.

Dlaczego to ważne?

Dla koalicji 15 października nowy prezydent z obozu rządzącego jest o tyle ważny, bo jak podkreślają jej politycy, liczą na współpracę z głową państwa m.in. przy uchwalaniu nowego prawa. Jak mówił Donald Tusk podczas sobotniej konferencji, jako premier potrzebuje „bardzo dojrzałej współpracy” z prezydentem — także tym przyszłym. Jak zauważył, to szczególnie ważne, biorąc pod uwagę ryzyka, jakie „czają się za progiem w związku z tymi geopolitycznymi turbulencjami, przede wszystkim wojną na Wschodzie".

Wybory oficjalnie nie zostały jeszcze ogłoszone — zgodnie z konstytucją zarządza je marszałek Sejmu na dzień przypadający nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego prezydenta.

Przeczytaj także inne teksty OKO.press:

Co się wydarzyło

Przed odlotem do Baku na 29. szczyt klimatyczny ONZ-owskiej konwencji klimatycznej prezydent Andrzej Duda na płycie lotniska Okęcie poinformował dziennikarzy, że rozmawiał dziś telefonicznie z prezydentem-elektem Stanów Zjednoczonych Donaldem Trumpem. Trump 5 listopada pokonał w wyborach przedstawicielkę Partii Demokratycznej Kamalę Harris i w styczniu 2025 roku po czteroletniej przerwie ponownie wprowadzi się do Białego Domu na swoją drugą, ostatnią już kadencję.

„Chciałem wszystkim moim rodakom przekazać najlepsze życzenia od pana prezydenta elekta Donalda Trumpa. Dosłownie przed chwilą rozmawiałem z panem prezydentem. Dzwonił, by złożyć życzenia w związku z naszym Świętem Niepodległości” – powiedział prezydent Duda.

Dodał również, że prawdopodobnie spotka się z Trumpem jeszcze przed oficjalnym objęciem przez niego urzędu: „Żaden konkretny termin nie został jeszcze ustalony. Mają to dopiero określić nasi współpracownicy: tak termin, jak i miejsce. Ale wstępnie najważniejsze tematy rozmowy zarysowaliśmy: kwestie współpracy gospodarczej Polska-USA, polska prezydencja w UE, nadchodzący szczyt Trójmorza” – poinformował Duda.

Jaki jest kontekst

Z punktu widzenia interesów Polski najważniejszy efekt powrotu Donalda Trumpa do Białego Domu dotyczy wojny w Ukrainie oraz pomocy wojskowej i militarnej Stanów Zjednoczonych dla walczących z rosyjską agresją Ukraińców. Choć polityka administracji Joe Bidena wobec wojny za naszą wschodnią granicą była często krytykowana za zbytnią zachowawczość i lęk przed nadmierną eskalacją konfliktu, w porównaniu do zapowiedzi Trumpa i jego ludzi z kampanii wyborczej postawę Bidena możemy wspominać jako jastrzębią.

Donald Trump sprzeciwiał się dalszej pomocy finansowej i wojskowej dla Ukrainy, zapowiadał również, że może zakończyć wojnę w 24 godziny.

J. D. Vance, przyszły wiceprezydent w administracji Trumpa, jeszcze jako senator był na przełomie 2023 i 2024 r. jednym z najgłośniejszych przeciwników kolejnego pakietu pomocy dla Ukrainy w Kongresie, powielając przy tym narrację kremlowskiej propagandy, że pomoc, zamiast iść na zbrojenia, jest masowo rozkradana przez ukraińską klasę polityczną: “Są ludzie, którzy chcieliby dokonać cięć w programach społecznych i wpędzić naszych dziadków w biedę tylko po to, żeby ten czy inny minister prezydenta Zełenskiego mógł kupić sobie większy jacht” – mówił obecny kandydat na wiceprezydenta USA.

J.D. Vance wielokrotnie deklarował również, że Ukraina tak naprawdę go nie obchodzi, a każdy plan pokojowy musi zakładać oddanie części terytorium Ukrainy Putinowi: “Będę zupełnie szczery, jest mi doskonale obojętne, czy sytuacja na Ukrainie potoczy się w taki, czy inny sposób. Mam serdecznie dosyć tego, że polityka Joe Bidena koncentruje się na granicy kraju, który mnie nie obchodzi, a w tym samym czasie nasza własna granica zmienia się w strefę wojny” – mówił Vance w rozmowie ze Stevem Bannonem, odnosząc się do przemytu narkotyków na granicy USA z Meksykiem.

W rozmowie z CNN Vance stwierdził natomiast, że w najlepszym interesie Ameryki jest zaakceptować fakt, że Ukraina będzie musiała zrzec się części terytorium na rzecz Rosji.

Już po wyborach syn Trumpa Donald Jr. w mediach społecznościowych wyśmiewał prezydenta Zełenskiego, sugerując, że chwilę po objęciu urzędu przez nowego prezydenta amerykańska pomoc dla Ukrainy się zakończy, a Zełenski straci swój „zasiłek”. Media informowały również, że Trump po wyborze odbył już rozmowę z prezydentem Rosji Władimirem Putinem, choć rzecznik Kremla Dimitrij Pieskow zaprzeczył, żeby taka rozmowa miała miejsce.

Inne teksty OKO.press na ten temat

Według informacji warszawskich funkcjonariuszy przed Marszem Niepodległości zatrzymano 36 osób, 6 osób było poszukiwanych, 30 posiadało narkotyki. Przechwycono też niebezpieczne przedmioty, w tym noże i pałki teleskopowe.

„Na razie nie widziałem grup kiboli ani narodowców z radykalnych organizacji, mogli już jednak uformować się w pochodzie, obecnie nie mamy tam dostępu” – opisuje sytuację Witold Głowacki. W tłumie, wzorem poprzednich lat, rozwinięta została flaga Polski. Słychać okrzyki: „Narodowe Siły Zbrojne NSZ” skandują„ i ”Armia wyklęta, Polska o was pamięta". Jeden z transparentów na czele marszu przedstawia przekreśloną flagę Unii Europejskiej, a także wizerunki polityków koalicji rządzącej.

O spokoju na ulicach Warszawy mówił prezydent stolicy Rafał Trzaskowski. „Czuwamy nad sytuacją” – mówił w TVP Info.

Marsz Niepodległości – utrudnienia

Policja dba o bezpieczeństwo wydarzenia, blokuje też ważne warszawskie arterie.

„W czasie zgromadzenia i marszu nie będzie przejazdu ulicą Marszałkowską od placu Konstytucji do ulicy Świętokrzyskiej, w Alejach Jerozolimskich oraz na moście i w alei Poniatowskiego od ulicy Emilii Plater do ronda Waszyngtona, na ulicy Wybrzeże Szczecińskie między mostami Świętokrzyskim i Poniatowskiego. Policja może również w czasie przejścia uczestników zamknąć Wisłostradę pomiędzy ulicą Ludną a mostem Śląsko-Dąbrowskim” – informują funkcjonariusze.

„Komunikacja naziemna niemal przez cały dzień będzie kursowała zmienionymi trasami. Autobusy i tramwaje, które jeżdżą ulicami pokrywającymi się z miejscami uroczystości, a także trasami zgromadzeń, przemarszów i 34. Biegu Niepodległości oraz ulicami poprzecznymi, będą kierowane na trasy objazdowe przebiegające najbliższymi przejezdnymi ciągami komunikacyjnymi. Możliwe są także skrócenia tras i chwilowe wstrzymania ruchu” – podaje z kolei stołeczny ZTM.