Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Były premier zeznał, że bierze pełną odpowiedzialność za decyzje administracyjne, na podstawie których Poczta Polska i Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych zaczęły organizować wybory kopertowe, mimo że jeszcze nie było wtedy ustawy, która to umożliwiała.

Rozporządzenie powstało na podstawie ustnych potwierdzeń Michała Dworczyka, że opinie prawników będą pozytywne. „I być może na tym etapie były to opinie ustne, a potem były na piśmie”.

To nie był Bielan. Ale Morawiecki używa tłumaczenia Bielana

To w zasadzie na razie jedyny konkret. Morawiecki zaprzeczył, by to Adam Bielan wymyślił wybory kopertowe (co zeznali inni świadkowie przed komisją, a sam Bielan w zasadzie to potwierdził) — bo to wymyśliło całe kierownictwo „naszego obozu” na podstawie „informacji z mediów, że takie wybory są przeprowadzane w innych krajach”.

Na każde pytanie Morawiecki stara się odpowiadać, że pandemia była wielkim wyzwaniem, że on jako premier troszczył się o zdrowie ludzi, a wszystkiemu złemu winna była Platforma Obywatelska.

Powtarza też linię obrony Adama Bielana z wcześniejszego przesłuchania, że powszechne wybory kopertowe były tylko drobną zmianą w stosunku do wyborów częściowo kopertowych — prawa do głosowania korespondencyjnego dla osób w wieku 60+, co Sejm uchwalił 28 marca 2020 r. z poparciem opozycji (ta ustawa nie wyłączała jednak z organizacji wyborów Państwowej Komisji Wyborczej).

Na pytanie, czy Morawiecki konsultował z opozycją pomysł wyborów całkowicie kopertowych, robionych przez Pocztę, a nie PKW, świadek wyjaśnił, że nie pamięta, kiedy rozmawiał z opozycją.

Widać, że jego zeznania są kierowane do jednego odbiorcy — Jarosława Kaczyńskiego, którego Morawiecki nazywa „liderem naszego obozu, panem prezesem”.

Ekspert mówi, co Morawiecki zrobił źle

Przesłuchanie Morawieckiego poprzedziło spotkanie komisji z ekspertem prof. Piotrem Uziębłą, który wypunktował wszystkie błędy – prawne, proceduralne i zdroworozsądkowe, które przy organizacji “wyborów kopertowych” popełniła władza. I wyjaśnił, dlaczego działania Morawieckiego są deliktem konstytucyjnym. Czyli podpadają po Trybunał Stanu.

Relacja z wczorajszego przesłuchania pod komisją:

„Uwaga, w całym kraju zagrożenie pożarowe lasów jest dziś ekstremalne i bardzo wysokie” – informuje IMGW i publikuje mapę zagrożenia pożarowego:

O zagrożeniu pożarowym IMGW informuje od kilku dni, jednak tak złej sytuacji, jak dziś jeszcze nie było. Z mapy wynika, że jedynie w rejonie Tatr zagrożenie jest niskie. Sytuacja w pozostałych rejonach Polski jest bardzo poważna.

„Na rzekach w Polsce zaczyna przeważać strefa wody niskiej. Na 25 stacjach notujemy niskie przepływy (SNQ). Na razie nie obowiązują ostrzeżenia przed suszą hydrologiczną, ale w najbliższym czasie sytuacja może się pogorszyć” – podaje IMGW.

To wynik zbyt małej ilości opadów i suszy, którą obserwuje się w całym kraju. „Niestety, ale susza narasta i narastać będzie. Wierzchnia warstwa gleby na zachodzie i w centrum jest już tak sucha, jak w rekordowym poprzednim roku” – podał w poniedziałek rolniczy portal Agro Profil.

Bardzo suchy maj poprzedził marzec, w którym suma opadów wyniosła jedynie 75,1 proc. normy oraz kwiecień cieplejszy od średniej wieloletniej o 1,9 stopni Celsjusza. IMGW dodaje, że sytuację pogarsza duże usłonecznienie i wiatr. Najbliższe dni nie poprawią sytuacji — według prognoz będzie ciepło, z niewielkimi miejscowymi opadami.

„Taka sytuacja to nie tylko problem dla rolników. To także problem dla całej przyrody, biosfery i ekosystemu, jakim są u nas lasy. Zmiana klimatu to zmiana warunków dla życia na Ziemi. Lasy są nieodłącznym elementem naszego krajobrazu, pokrywającym około 30 proc. powierzchni Polski. I tak jak każdy ekosystem doświadczają negatywnych skutków ocieplającego się klimatu” – komentuje zajmujący się klimatem portal SmogLab.

„Podstawowy artykuł Konstytucji mówi, że trzeba organizować wybory prezydenckie. Na władzy wykonawczej, czyli wtedy na mnie, spoczywa obowiązek organizacji wyborów. Gdybym tego nie zrobił, złamałbym Konstytucję” – mówił przed posiedzeniem komisji Mateusz Morawiecki. „Chciałem zrealizować podstawowe wymogi konstytucyjne. Bez wyborów urząd prezydenta byłby nieobsadzony. Wykonałem postanowienia Konstytucji, jestem dumny, że znaleźliśmy w tym trudnym czasie drogę do spełnienia zapisów Konstytucji” – dodał.

Więcej o wyborach kopertowych pisaliśmy tutaj:

Przesłuchanie rozpoczęło się od tego, że Morawiecki poprosił o możliwość swobodnej wypowiedzi. Zrobił to kilka minut po tym, jak Dariusz Joński, przewodniczący komisji, zapytał go, czy zgłasza wnioski formalne. „Miał pan konferencję, dużo przestrzeni do swobodnej wypowiedzi. Był tu pana minister Artur Soboń, który tej swobody nadużył. My tu jesteśmy po to, żeby zadawać pytania, a nie słuchać oświadczeń” – mówił Joński, odnosząc się do przesłuchania, w trakcie którego Soboń na każde pytanie odpowiadał, że wszystkie informacje zawarł w swobodnej części wypowiedzi.

Na pytanie, czy Morawiecki widzi zaniedbania ministrów swojego rządu w sprawie organizacji wyborów kopertowych. „Działaliśmy w okresie krytycznym, okresie koronawirusa” – odpowiadał niekonkretnie Morawiecki. „Decyzje odnoszące się do Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych i Poczty Polskiej zostały podjęte na podstawie ustawy covidowej. Oba przedsiębiorstwa robiły wszystko, co w ich mocy, żeby wykonać decyzję [w sprawie wyborów]” – dodał.

Morawiecki podkreślił kilkukrotnie, że odpowiedzialność za to, że wybory się nie odbyły, ponosi Platforma Obywatelska, „która nie chciała, by wybory się odbyły, bo wiedziała, że kandydatka [Małgorzata Kidawa-Błońska] partii nie ma szans”.

„Może pan zaskoczyć wszystkich tu obecnych i osoby przed telewizorami i raz w życiu powiedzieć prawdę” – mówił byłemu premierowi Dariusz Joński.

„W północnej części Wowczańska, gdzie toczą się aktywne działania wojenne, rosyjskie wojsko bierze do niewoli cywilów” – informuje Ihor Kłymenko, minister spraw wewnętrznych Ukrainy.

Jak pisaliśmy wcześniej, od 10 maja 2024 roku rosyjska armia próbuje przełamać obronę Charkowszczyzny. Walki toczą się m.in. w kierunku miasta Wowczańsk, który znajduje się około 5 km od granicy ukraińsko rosyjskiej.

Wcześniej Ołeh Syniehubow, szef charkowskiej administracji wojskowej, mówił, że z przygranicznych wiosek ewakuowano około 6 tys. osób. Pod rosyjskim ostrzałem cywilów wywoziła ukraińska policja oraz wojskowi.

„Na chwilę obecną, zgodnie z informacjami operacyjnymi, rosyjskie wojsko, które próbowało zdobyć przyczółek w mieście, nie pozwoliło lokalnym mieszkańcom na ewakuację: zaczęli porywać ludzi i zganiać ich do piwnic” – mówi Kłymenko.

W szczególności jeden z mieszkańców Wowczańska próbował uciec pieszo, odmówił wykonania poleceń najeźdźców i został zabity przez Rosjan” – dodał minister.

Według Kłymenki zespoły ewakuacyjne kontynuują pracę w Woczańsku pomimo intensywnych walk. Rosjanie zniszczyli większość centrum Wowczańska. W mieście jest problem z zasięgiem i nie ma gazu. Tylko 11 maja armia rosyjska przeprowadzila 30 nalotów.

Wcześniej pisaliśmy, że ewakuację mieszkańców rozpoczęła też sumska administracja wojskowa.

Nowa ofensywa na Charków

Na początku maja 2024 roku pojawiły się informacje, że Federacja Rosyjska ma plan ofensywy na Charków. Ołeksandr Pawluk, dowódca Wojsk Lądowych Sił Zbrojnych Ukrainy w wywiadzie dla „The Times” stwierdził, że miasto jest możliwym celem podczas letniej rosyjskiej ofensywy.

10 maja 2024 roku Ministerstwo Obrony Ukrainy poinformowało, że około 5 rano rosyjska armia podjęła próbę przełamania ukraińskiej linii obrony pod osłoną pojazdów opancerzonych. Charków znajduje się około 40 km od granicy z Rosją.

„Sytuacja na Charkowszczyźnie jest ogólnie pod kontrolą, nasi żołnierze zadają okupantowi znaczne straty. Ale kierunek pozostaje niezwykle trudny – wzmacniamy nasze jednostki” – powiedział 16 maja Wołodymyr Zełenski po spotkaniu z ukraińskimi dowódcami w Charkowie. Ukraińska armia ściąga w kierunku Charkowa rezerwy w celu ustabilizowania sytuacji.

W czwartek o 11.00 w TK odbyła się rozprawa w sprawie rozporządzenia ministra sprawiedliwości Adama Bodnara z 6 lutego 2024 r. Rozporządzenie zmienia regulamin urzędowania sądów powszechnych i zaleca sędziom uwzględnianie przy sporządzaniu orzeczeń i uzasadnień do nich, prawa UE oraz prawa międzynarodowego. W szczególności artykuł 19 Traktatu o UE (mówi o TSUE i prawie do skutecznej ochrony prawnej) i artykuł 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (gwarantuje prawo do procesu przed niezawisłym i bezstronnym sądem, ustanowionym ustawą). Z wykładni tych przepisów wynika, że wadliwy skład orzekający z udziałem neosędziów, nie gwarantuje obywatelom prawa do niezależnego sądu. Nowy Regulamin zaleca też sędziom uwzględnianie przy wykładni tych przepisów wyroków ETPCz i TSUE.

Poza tym rozporządzenie wprowadza zasadę, że wnioski o wyłączenie sędziego ze względu na sposób powołania go na urząd sędziowski nie będą rozpoznawane przez sędziów powołanych w tym samym trybie. Rozwiązanie to ma uniemożliwić udział osób powołanych przez tzw. neo-KRS.

KRS zaskarżyła rozporządzenie do TK. „Zaskarżone przepisy rozporządzenia zmieniającego wprowadzają nową, nieznaną ustawie regulację przesłanki wyłączenia sędziego z mocy prawa (iudex inhabilis), a tym bezpośrednio wpływają na ukształtowanie sądu orzekającego w sprawie” – podnoszono w uchwale.

Neo-KRS reprezentował sędzia Nawacki

W czwartek 16 maja na rozprawie nie zjawił się Minister Sprawiedliwości. Adam Bodnar wysłał wcześniej stanowisko, w którym powołał się na uchwałę Sejmu o TK z 6 marca 2024 oraz orzecznictwo polskich i międzynarodowych sądów mówiące o braku niezależności KRS w obecnym kształcie.

Uchwała, na którą powołał się minister, mówi o tym, że w TK zasiadają osoby nieuprawnione (tzw. dublerzy), instytucji przewodzi prezes, która objęła stanowisko z naruszeniem przepisów, a oprócz tego dochodzi tam do licznych nieprawidłowości. W związku z tym Trybunał jako zatracił w zupełności swoją funkcję, a jego rozstrzygnięcia powinny być przez organy państwa pomijane.

„Nie będziemy komentować tego pseudoprawniczego wywodu ministra sprawiedliwości” – odniósł się do tego stanowiska przewodniczący składu sędzia Zbigniew Jędrzejewski.

Jedynymi uczestnikami postępowania byli przedstawiciele wnioskodawców. Stanowisko KRS przedstawił sędzia Maciej Nawacki.

„To rozporządzenie ingeruje w skład sądu, eliminuje określoną kategorię sędziów od rozpoznawania spraw. Uderza w funkcję orzeczniczą, dotyczy niezawisłości sędziów i niezależności sądów” – mówił podczas rozprawy. „To sądy mają decydować o wyłączeniu sędziego z uwagi na okoliczności, to istotne ingerencja”.

Sędzia Nawacki skomentował także kwestię powołania się przez ministra sprawiedliwości na uchwałę Sejmu o TK, mówiąc, że „TK jest w pełni uprawniony do orzekania” i „nie wymaga to głębszej analizy”.

Dodawał też, że choć „uchwała jest pozbawiona wszelkiej wartości normatywnej, nie może stanowić podstawy prawnej„, to ”trzeba zakwestionować tę uchwałę, bo powołują się na nią też inne organy oraz sądy w praktyce orzeczniczej".

„Sprawa jest oczywista”

Wystąpienie Macieja Nawackiego trwało ok. 45 minut. Sędziowie orzekający w składzie (Bogdan Święczkowski, Krystyna Pawłowicz, Zbigniew Jędrzejewski) nie mieli do reprezentanta wnioskodawców żadnych pytań. „Sprawa jest oczywista” – podsumował sędzie przewodniczący.

O 12.30 nastąpiło ogłoszenie wyroku. Paragraf 1, 2 i 3 rozporządzenia ministra zostały uznane za niezgodne z szeregiem przepisów Konstytucji (m.in. zasadą legalizmu, zasadą niezawisłości sędziowskiej). Ustne motywy wyroku przedstawiał Bogdan Święczkowski. Na koniec głos zabrał ponownie Zbigniew Jędrzejewski: