Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

W piątek 25 lipca Sejm zdecydował o postawieniu szefa KRRiT Macieja Świrskiego przed Trybunałem Stanu. Za uchwałą w tej sprawie głosowało 237 posłów przy niezbędnej większości 217 posłów. 179 posłów było przeciw, wstrzymało się od głosu 16. Świrski będzie odpowiadał przed Trybunałem Stanu m.in. za blokowanie ok. 300 mln zł z abonamentu dla publicznego radia i telewizji, blokowanie koncesji dla nadawców prywatnych (w tym TVN, TVN24, Radia TOK FM, Radia ZET), a także za uchylanie się od wykonywania badań statystycznych dotyczących oglądalności stacji telewizyjnych w Polsce. Łącznie zarzutów jest 11. Dotyczą one łamania Konstytucji RP, ustawy abonamentowej oraz ustawy o radiofonii i telewizji.

Sejm zdecydował, że oskarżycielem przed Trybunałem Stanu w tej sprawie będzie poseł Koalicji Obywatelskiej, adwokat Maciej Tomczykiewicz.

Maciej Świrski ogłosił, że decyzji Sejmu „nie uznaje” i że nie zamierza ustępować z fotela szefa KRRiT.

Jaki jest kontekst?

Wstępny wniosek w sprawie postawienia Świrskiego przed Trybunałem Stanu trafił do Sejmu jeszcze w 2024 roku. Podpisało go 185 posłów. Następnie pozytywnie zaopiniowała go komisja odpowiedzialności konstytucyjnej. Dzisiejsza uchwała Sejmu oznacza, że TS będzie musiał rozpatrzyć sprawę Świrskiego.

Trybunał Stanu może wymierzać następujące kary:

• utraty czynnego i biernego prawa wyborczego,
• utraty wszystkich lub niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych,
• zakazu zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i organizacjach społecznych,
• pozbawienia mandatu poselskiego (od 2 do 10 lat),
• utraty zajmowanego stanowiska, z którego pełnieniem związana jest odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu,
• za przestępstwa i przestępstwa skarbowe – kary i środki karne przewidziane w ustawach.

W polskiej praktyce sprawy przed Trybunałem Stanu mają miejsce niezwykle rzadko, a jeszcze rzadziej kończą się wyrokami. Ostatnim politykiem postawionym przed TS był Emil Wąsacz, były minister skarbu. Miało to miejsce w 2006 roku. Sprawa zakończyła się umorzeniem.

Co się wydarzyło?

Sejm zdecydował w piątkowym (25 lipca) głosowaniu, że Zbigniew Ziobro, były minister sprawiedliwości w rządzie PiS, zostanie po raz kolejny doprowadzony na posiedzenie komisji śledczej ds. Pegasusa, by tam zeznawać w sprawie zakupu i nielegalnego wykorzystania oprogramowania szpiegowskiego wobec m.in. aktywistów i polityków opozycji. Za zatrzymaniem i doprowadzeniem byłego ministra przed komisję było 241 posłów, przeciw głosowało 197.

Jaki jest kontekst?

Zbigniew Ziobro już osiem razy nie stawił się na posiedzeniach sejmowej komisji śledczej ds. Pegasusa. Dlatego też komisja skierowała do Sejmu po raz drugi wniosek o jego doprowadzenie na posiedzenie przez policję. Za pierwszym razem, 31 stycznia, policja nie znalazła go pod żadnym z dwóch jego adresów, bo Ziobro udał się do telewizji Republika, by tam udzielać wywiadu na żywo. Zatrzymano go, gdy wyszedł ze studia. Do Sejmu dowieziono go, gdy komisja zakończyła już obrady z powodu niestawienia się świadka. Do sądu trafił wtedy wniosek komisji o ukaranie Ziobry 30-dniowym aresztem, został on jednak odrzucony.

Komisja śledcza ds. Pegasusa bada legalność, prawidłowość i celowość czynności podejmowanych z wykorzystaniem szpiegowskiego oprogramowania za rządów PiS.

Co się wydarzyło?

Dwie najważniejsze rosyjskie agencje – TASS i Ria Novosti opublikowały w piątek około południe depesze o odwołaniu ambasadora w Warszawie Siergieja Andriejewa i powołaniu na jego miejsce Grigorija Michno. W obu cytowano dekret Władimira Putina zmieniajacy szefa placówki dyplomatycznej w Polsce. Po niecałej godzinie depesze zostały jednak wycofane. Agencje tłumaczyły to „błędem technicznym” i faktem, że dekret Putina zniknął z odpowiedniej witryny Kremla.

Ambasador Rosji w Polsce jest więc chwilowo ambasadorem Schrödingera – jego status jest mocno niejasny. Pogłoski o możliwym odwołaniu Andriejewa pojawiały się w rosyjskiej infosferze od kilku tygodni.

Grigorij Michno zajmował dotąd stanowisko zastępcy dyrektora Departamentu Nowych Wyzwań i Zagrożeń Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Moskwie. To elitarna struktura w rosyjskim MSZ stale współpracująca z wywiadem cywilnym i wojskowym oraz sztabem generalnym, prawdopodobnie współodpowiadająca za działania dezinformacyjne i kampanie na rzecz zmian postaw społecznych w krajach, które Rosja uznaje za „nowe wyzwania i zagrożenia”. Jaka dokładnie była tam rola Michny dokładnie nie wiemy. Jego bardziej rozbudowanego życiorysu próżno szukać na stronach rosyjskich instytucji.

Jaki jest kontekst?

Relacje dyplomatyczne Polski i Rosji zostały sprowadzone do absolutnego minimum w momencie pełnoskalowej agresji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę, jednak formalnie nie zostały zerwane. Stąd też wzajemna obecność ambasadorów w stolicach obu krajów. W maju 2025 roku Polska ogłosiła zamknięcie rosyjskiego konsulatu w Krakowie – była to retorsja za udział rosyjskich służb w podpaleniu wielkiego centrum targowego w Warszawie przy ulicy Marywilskiej dokładnie rok wcześniej. Rosja odpowiedziała na to zamknięciem polskiego konsulatu w Królewcu.

Ewentualne wysłanie do Polski nowego ambasadora ze specjalnej struktury rosyjskiego MSZ zajmującej się współprowadzeniem działań hybrydowych wobec państw uważanych przez Rosję za wrogie lub stanowiące zagrożenie, nie wydaje się zapowiadać możliwości ocieplenia stosunków między obydwoma krajami.

Co się wydarzyło?

W czwartek doszło do kolejnych – najostrzejszych od początku tlącego się od maja konfliktu – starć na granicy Kambodży i Tajlandii. Kambodżańska armia ostrzelała terytorium Tajlandii za pomocą artylerii lufowej i rakietowej – m.in wyrzutni BM-21 Grad. W piątek tajskie ministerstwo zdrowia poinformowało, że w wyniku starć zginęło 15 osób, z czego 14 to cywile a rannych zostało 15 żołnierzy i 31 cywili. Również w piątek Phumtham Wechayachai pełniący obowiązki premiera Tajlandii ostrzegł przed możliwością wybuchu wojny na pełną skalę.

Ewakuacja ludności cywilnej zarządzona przez władze Tajlandii w regionach przygranicznych objęła około 130 tysięcy osób.

Społeczność międzynarodowa apeluje o deeskalację konfliktu. Zaniepokojenie możliwością jego przerodzenia się w otwartą wojnę wyraziły m.in. Stany Zjednoczone i Chiny.

Jaki jest kontekst?

Starcia mają związek z wieloletnim konfliktem granicznym między Kambodżą a Tajlandią dotyczącym przebiegu granicy na odcinku tajlandzkich prowincji Ubon Ratchathani i Surin. Kolejna odsłona tego konfliktu rozpoczęła się w maju, gdy doszło do incydentów zbrojnych między armiami obu państw (zginął wtedy jeden kambodżański żołnierz).

Zarazem jednak tegoroczna eskalacja napięć wiąże się z kryzysem politycznym, który rozpoczął się w Tajlandii po ujawnieniu przez media fragmentu nagrania rozmowy premierki Tajlandii Paetongtarn Shinawatry z byłym przywódcą Kambodży Hun Senem. W rozmowie tej Shinawatra ostro krytykowała decyzje dowódców tajlandzkiej armii, zachowywała się względem Hun Sena w „uniżony sposób” i nazywała go „wujkiem”. W związku z tym skandalem tajski Trybunał Konstytucyjny 1 lipca zawiesił Shinawatrę w pełnieniu obowiązków premierki.

Co się wydarzyło?

Prezes amerykańskiego koncernu Intel Lip-Bu Tan, jednego z największych globalnych producentów procesorów i sprzętu komputerowego ogłosił w nocy z 24 na 25 lipca polskiego czasu, że jego firma wycofuje się z planowanych w Polsce inwestycji. Chodzi przede wszystkim o supernowoczesny Zakład Integracji i Testowania Półprzewodników, który miał powstać na obrzeżach Wrocławia.

„Będziemy rozważni i zdyscyplinowani podczas alokowania kapitału (...). Mając to na uwadze, postanowiliśmy nie kontynuować wcześniej planowanych projektów w Niemczech i Polsce.” – mówił Lip-Bu Tan.

W Intelu trwa cięcie kosztów na wielką skalę. Lip-Bu Tan mówił o „ciężkich miesiącach”, które firma ma za sobą, stwierdził też, że proces redukcji zatrudnienia w Intelu o 15 procent „jest już na ukończeniu”. Ostateczna rezygnacja Intela z planów inwestowania w Polsce nie jest zaskoczeniem. W OKO.press Jakub Szymczak opisywal problemy amerykańskiego giganta we wrześniu 2024 roku. Już wtedy było jasne, że fabryka pod Wrocławiem niemal na pewno nie powstanie.

Przeczytaj także:

Jaki jest kontekst?

W 2023 roku Intel ogłosił, że zainwestuje prawie 5 mld dolarów w budowę wielkiej fabryki półprzewodników pod Wrocławiem. Ogłoszenie tych planów amerykańskiego koncernu było wykorzystywane przez rząd PiS walczący o utrzymanie się u władzy przed wyborami parlamentarnymi zaplanowanymi na 15 października tego samego roku.

„Trudno sobie wyobrazić dzisiaj świat bez laptopów, smartfonów, rakiet kosmicznych, współczesnych samolotów – wszędzie tam mikroprocesory, półprzewodniki odgrywają absolutnie fundamentalną rolę. Od teraz, od tej inwestycji Intela, Polska będzie kluczową częścią, wcale nie tak bardzo rozbudowanego, systemu dostaw tych najwyżej zaawansowanych technologii” – mówił na przykład Mateusz Morawiecki w czerwcu 2023 roku.