Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło

Centrum Informacyjne Rządu przekazało, że Rządowa Agencja Rezerw Strategicznych ogłosiła przetarg na sprzedaż dużych ilości masła.

„Ogłoszony przez Rządową Agencję Rezerw Strategicznych przetarg dotyczy sprzedaży mrożonego masła w blokach 25 kg. W sumie Agencja chce sprzedać ok. 1000 ton tego produktu. Minimalna cena sprzedaży masła wynosi 28,38 zł/kg (bez VAT). Otwarcie ofert związanych z przetargiem nastąpi 19 grudnia 2024 roku” – czytamy w komunikacie.

Jako powód CIR podaje chęć „stabilizacji sytuacji na rynku”. Problemem są bowiem wysokie ceny masła, według komunikatu ich powodem są niedobory mleka na światowych rynkach.

Jaki jest kontekst

Według danych portalu dlahandlu.pl rzeczywiście mamy do czynienia z rekordowymi cenami masła. Średnia grudniowa cena dwustugramowej kostki masła według tych danych to 8,75 zł, wobec 6,50 zł w czerwcu i 7,77 zł w listopadzie. W ostatnich kilku tygodniach wzrosty ceny masła były dosyć dynamiczne, aż w końcu stało się to tematem politycznym. 9 grudnia Mariusz Błaszczak z PiS na konferencji prasowej pod tytułem „Drożyzna rządu Tuska” wspólnie z Jarosławem Kaczyńskim oskarżali obecny rząd o wysokie ceny i prezentowali masło w sejfie.

CIR słusznie wskazuje, że głównym problemem są niedobory mleka na światowych rynkach. Przyczyn tego stanu jest kilka. Pisaliśmy o nich dokładniej 14 grudnia. To między innymi zmiany klimatyczne (krowy źle znoszą cieplejsze temperatury, ich utrzymanie jest droższe), choroby wśród krów, rosnące ceny energii i produkcji mleka oraz rezygnacja części producentów z produkcji masła na rzecz droższych produktów mlecznych jak sery.

Interwencja rządu na polskim rynku nie usunie tych przyczyn.

Dodajmy, że rynek spożywczy charakteryzuje się silnymi wahaniami cen, również podstawowych produktów. Szczególnie w czasach kryzysu klimatycznego i globalnych niepewności gospodarczych: wojen konwencjonalnych i handlowych czy pandemii. W listopadzie 2022 roku średnia cena masła osiągnęła 7,91 zł. W sierpniu 2021 roku było to 4,49 zł. Nawet w znacznie spokojniejszych czasach gospodarczych cena masła może gwałtownie wzrosnąć w kilka miesięcy. Tak było na przykład w 2017 roku, gdy między majem a listopadem średnia cena kostki wzrosła z 4,22 zł do 6,68 zł.

Cena nie może jednak rosnąć w nieskończoność. Konsumenci mają swoje ograniczenia i przy zbyt dużych cenach przerzucą się na zamienniki lub ograniczą spożycie. A tak duże zapotrzebowanie oznacza rosnącą produkcję, która ostatecznie obniży ceny. W ciągu najbliższych miesięcy globalna produkcja mleka ma rosnąć. To również, w dłuższej perspektywie obniży ceny. Szanse na tanie masło na święta były jednak zerowe. Stąd najpewniej decyzja rządu.

Czy to zadziała

Jak na ceny w krótkim i dłuższym terminie wpłynie rządowa interwencja? To decyzja dalece niestandardowa. Różne produkty spożywcze regularnie osiągają sezownowe szczyty cenowe, ale dotąd nie decydowano się na takie interwencje, by obniżać ich cenę. Tymczasem rząd mówi wprost, że interweniuje w rynek, by obniżyć ceny masła. Najpewniej jest więc to decyzja polityczna, odparcie zarzutów ze strony opozycji o bierność w obliczu wysokich cen.

Wszystko wskazuje na to, że wpływ tej decyzji na ceny będzie ograniczony i krótkotrwały. Interwencja ma objąć ilość masła mniejszą niż 0,5 proc. spożycia w Polsce. Jeśli będzie szybki i skoncentrowany w krótkim czasie, ceny rzeczywiście mogą się obniżyć w sklepach. Bardzo trudno jednak dziś przewidzieć, do jakiego stopnia. Czasu do świąt jest niewiele, a przetargi ruszą dopiero za dwa dni. Cena, za którą rząd zamierza sprzedawać masło to 6 zł za kostkę.

Wkrótce później wrócą jednak do starych cen i będą odpowiadały globalnym trendom. Rynek mleka jest zbyt zglobalizowany, by dało się trwale i szybko odwrócić od światowych trendów.

Przeczytaj inne teksty na podobny temat w OKO.press

Co się wydarzyło?

Władysław Kosiniak-Kamysz zapowiedział, że na czele nowej obrony cywilnej będzie stał szef MSWiA. Dotychczas (przed wygaszeniem przez PiS ustawy o obronie cywilnej) tę funkcję pełnił komendant Państwowej Straży Pożarnej.

Pierwszym szefem nowej obrony cywilnej zostanie zatem Tomasz Siemoniak.

“Chcieliśmy podnieść tę funkcję do najwyższego poziomu, do kluczowego ministra, żeby bezpośrednio nadzorował budowę czegoś, co musimy tak naprawdę stworzyć w wielu miejscach od początku” – powiedział Władysław Kosiniak-Kamysz podczas wspólnej konferencji prasowej z szefem MSWiA.

Jaki jest kontekst?

Ustawa o ochronie ludności powstała, aby załatać dziurę zostawioną przez rząd PiS, który wygasił obowiązujący dotychczas system obrony cywilnej.

“Polska ma dużo do zrobienia. Uczymy się od najlepszych, czyli od państw skandynawskich. Szwecja i Finlandia są dla nas przykładem” – mówił Kosiniak-Kamysz podczas wspólnej konferencji z Tomaszem Siemoniakiem.

Minister obrony powołał się na przykład Szwecji, w której kilka tygodni temu do każdego domu trafił podręcznik mówiący o tym, jak przygotować się do wojny.

Szefowie MON i MSWiA zapowiadają, że w kwietniu 2025 w Polsce pojawi się podobna publikacja.

“To będzie podręcznik mówiący o tym, jak przygotować się na stany kryzysowe takie jak powódź, która miała miejsce kilka miesięcy temu.

- tłumaczył Kosiniak-Kamysz.

Ministrowie chcą, aby taka publikacja również trafiła do każdego polskiego domu.

“0,15% PKB zostanie przekazane na potrzeby obrony cywilnej i ochrony ludności. A jednym z pierwszych elementów, jakie zrealizujemy, będzie edukacja” – powiedział szef MON.

Ministrowie podkreślali konieczność ścisłej współpracy z samorządami, które do tej pory musiały finansować zadania związane z systemem obrony cywilnej z własnej kasy.

- tłumaczył szef MSWiA.

Obecnie w Polsce istnieją schrony dla ok. 4% ludności.

Na budowę nowego systemu obrony cywilnej rząd zabezpieczył w przyszłorocznym budżecie 6 mld złotych. W sumie na cały 4-letni program przewidziano 24 mld zł.

Inne teksty OKO.press na podobny temat

Co się wydarzyło?

Wysokiej rangi rosyjski generał Igor Kiryłłow oraz jego asystent zginęli w zamachu zorganizowanym w Moskwie przez ukraińskie służby.

Do zamachu doszło rankiem 17 grudnia. 54-letni Kiryłłow wraz z asystentem znajdowali się przed wejściem do bloku mieszkalnego przy Alei Riazańskiego, kiedy wybuchł ładunek ukryty w zaparkowanej przed budynkiem elektrycznej hulajnodze.

Według rosyjskich śledczych ładunek miał być zdetonowany zdalnie, a siła wybuchu odpowiadała 300 gramom trotylu.

Ukraińskie władze na razie nie odniosły się do zamachu na generała.

Komentatorzy zauważają jednak, że w poniedziałek 16 grudnia ukraińska służba bezpieczeństwa (SBU) zaocznie postawiła Kiryłłowowi zarzuty, pisząc na Telegramie, że jest on „odpowiedzialny za masowe użycie zakazanej broni chemicznej”.

Według źródeł w SBU Kiriłłow miał być „uzasadnionym celem”, ponieważ dopuścił się zbrodni wojennych. Pod przywództwem generała Rosja miała użyć broni chemicznej ponad 4800 razy.

Moskwa zaprzecza jednak tym oskarżeniom.

Jaki jest kontekst?

Igor Kiryłłow od 2017 roku był szefem Sił Obrony Nuklearnej, Chemicznej i Biologicznej rosyjskich Sił Zbrojnych.

W maju 2024 roku Stany Zjednoczone oskarżyły Rosję o rozmieszczenie broni chemicznej jako „metody prowadzenia wojny” w Ukrainie, co stanowi naruszenie międzynarodowego prawa. Urzędnicy amerykańskiego Departamentu Stanu twierdzą, że Rosja użyła środka duszącego, chloropikryny, aby „opanować pole bitwy” w Ukrainie.

Informacje te potwierdza strona ukraińska. Według SBU rosyjska armia używała dronów do zrzucania broni chemicznej na ukraińskich żołnierzy. Jak informował ukraiński pułkownik Artem Własiuk, ponad 2000 ukraińskich żołnierzy było leczonych w szpitalach z powodu zatrucia chemicznego, a trzy osoby zmarły.

Kreml nazywa te oskarżenia „bezpodstawnymi”.

Na przykład w maju 2022 roku Kiryłłow ogłosił, że Szkoła Główna Gospodarstwa Wielskiego oraz Instytut Medycyny Weterynaryjnej w Warszawie miały być zaangażowane w pracę tajnych laboratoriów amerykańskich w Ukrainie:

„Łatwo jest mówić, że Ukraina chce odzyskać swoją ziemię, ale te miasta są w większości zniszczone. Rosja zostawiła Kijów, może dlatego, że planuje go okupować, ale na razie tego nie zrobiła” – mówił Trump. Pytany, czy uważa, że Ukraina powinna oddać swoje terytoria Rosji, odpowiedział, że „da znać po pierwszym spotkaniu” z Władimirem Putinem, po czym ponownie zaznaczył skalę zniszczeń.

Trump powiedział też po raz kolejny, że chciałby szybko zakończyć wojnę, ale był ostrożny w kwestii szczegółów. W wywiadzie dla magazynu „Time” opublikowanym w zeszłym tygodniu powiedział, że ma „bardzo dobry plan”, aby pomóc, ale jeśli ujawni go teraz, „stanie się on prawie bezwartościowym planem”.

Słowa Trumpa, że prezydent Ukrainy Wołodymir Zełenski „powinien przygotować się do zawarcia umowy”, natychmiast podchwyciła propaganda Kremla. Ale Trump powiedział też, że „Putin również będzie musiał zawrzeć porozumienie”.

Jaki jest kontekst?

Przed planowaną na 20 stycznia inauguracją drugiej kadencji Donalda Trumpa narasta napięcie dotyczące Ukrainy. Trump zapowiadał wcześniej, że zakończy wojnę w 24 godziny. Ukraińcy robią jednak wszystko, by przekonać nową amerykańską administrację, że ustępstwa wobec Putina skończą się dla USA katastrofą. Putin zaś nie może pokazać się jako ktoś, kto przystaje na warunki Trumpa, bo krwawą wojnę w Ukrainie rozpoczął właśnie w imię prawa Rosji do nieliczenia się z nikim i z niczym.

W tej chwili USA, Ukraina i Rosja prześcigają się w deklaracjach o pragnieniu pokoju, jednak Ukraina nie zamierza się Rosji poddać, a ta nie zamierza zatrzymać wojny bez wyraźnych dowodów „zwycięstwa”. W związku z tym Putin co i raz powtarza też, że dysponuje śmiercionośną bronią lepszą pod jądrowej (chodzi o prototypowe, jeszcze nieprodukowane seryjnie rakiety średniego zasięgu „Oriesznik”) i gotów jest użyć „wszystkich środków” do obrony interesów Rosji. Rosja już raz, przed miesiącem, użyła prototypu rakiety w Ukrainie, starając się przerazić Zachód. Ale przede wszystkim — zrobić wrażenie na poddanych Putina. Bo i ci potrzebują dodatkowych silnych bodźców, by godzić się na dalsze prowadzenie wojny.

Trump tymczasem najwyraźniej wie już trochę więcej o konflikcie w Europie i próbuje swój biznesowy plan z kampanii wyborczej (zamrożenie konfliktu na linii frontu) przedstawić tak, żeby wyglądało na sukces obu stron: Putin dostanie swoją „Noworosję”, ale Ukraina nic nie straci: „większa część spornego terytorium została obrócona w gruzy i odbudowa zajmie stulecie”.

Kolejne oświadczenia w sprawie zakończenia wojny wyglądają więc na okrutny „pojedynek na miny”, ale mogą mieć całkiem realny wpływ na przebieg wydarzeń. Tym bardziej że nie wiadomo, do czego Putin gotów się posunąć w ciągu następnego miesiąca, by zająć wygodną pozycję negocjacyjną. W tym tygodniu bardzo prorosyjski premier Węgier Orbán wystąpił z inicjatywą „rozejmu bożonarodzeniowego”. Ukraina, regularnie przez Putina ostrzeliwana, uznała to za kpinę. Tymczasem Putin ogłosił, że był tą inicjatywą bardzo zainteresowany, ale skoro Ukraina nie chce...

Co się wydarzyło?

Podczas poniedziałkowej rozprawy zeznawali biegli i świadkowie, a w połowie stycznia prawdopodobnie zostaną wygłoszone mowy końcowe.

Proces 23-letniego Doriana S. rozpoczął się 4 grudnia. W poniedziałek w warszawskim sądzie odbyła się druga rozprawa. W jej trakcie sąd przesłuchał biegłych m.in. toksykologa, seksuologa i psychiatrę. Zeznawali też świadkowie, wśród nich była rodzina oskarżonego — podaje PAP.

Rozprawa rozpoczęła po godz. 10.30 i przez blisko sześć godzin toczyła się za zamkniętymi drzwiami, gdyż sąd na początku procesu postanowił częściowo wyłączyć jej jawność na czas udzielania przez oskarżonego odpowiedzi na pytania obrońców, przesłuchania biegłych i osób bliskich oskarżonemu.

We wtorek sąd planował też rozpoczęcie mów końcowych, ale przeciągnęły się przesłuchania z udziałem biegłych i świadków. Kolejna rozprawa zaplanowana jest na 13 stycznia 2025 roku.

Jaki jest kontekst?

Elizawietę (tak brzmi pełne imię dziewczyny), nagą i nieprzytomną znalazł 25 lutego wcześnie rano dozorca w bramie posesji przy ul. Żurawiej w Warszawie. Wezwał pogotowie i policję. Dziewczyna trafiła do szpitala, była w stanie krytycznym. Zmarła 1 marca, nie odzyskawszy przytomności.

Podczas przeszukania mieszkania mężczyzny policjanci znaleźli m.in. użyte do przestępstwa duży nóż kuchenny i kominiarkę. Nie tylko zgwałcił dziewczynę, ale też zabrał jej dwa telefony komórkowe, kilka kart płatniczych i portfel. Usłyszał zarzuty rozboju, przestępstwa na tle seksualnym i usiłowania zabójstwa z użyciem niebezpiecznego narzędzia. Decyzją sądu trafił do aresztu.

Podczas pierwszej rozprawy Dorian S. powiedział, że „przyznaje się do popełnienia czynu, ale nie przyznaje się, że chciał zabić”. W jej trakcie przesłuchano świadków, m.in. ochroniarza, który znalazł nieprzytomną Lizę, jej partnera i koleżankę, z którą spotkała się przed tragedią. Na sali rozpraw zeznawały też kobiety, które widziały Doriana S. w bramie.

Mężczyzna po zatrzymaniu mówił, że wysłał wiadomość swojemu ojcu, prosząc go o pomoc. „Wracając do domu, nie wiedziałem, co zrobić. Napisałem do taty. Pisząc esemesa, byłem przekonany, że ją zabiłem. Nie ruszała się ani nic” – zeznał po zatrzymaniu.

Po śmierci kobiety prokurator zmienił zarzut Dorianowi S. na zabójstwo na tle seksualnym i rabunkowym.

Mężczyźnie grozi dożywocie. Prokuratura podawała, że zlecone badania wykazały, że jest poczytalny.

Czytaj inne teksty OKO.press: