Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

Podczas posiedzenia Sejmu w czwartek 24 maja posłowie przyjęli zgłoszoną przez Polskę 2050 ustawę o jawności cen mieszkań. Za przyjęciem ustawy zagłosowało aż 418 posłów, przeciwko nie zagłosował nikt, dwie osoby wstrzymały się od głosu.

„Po latach przywilejów deweloperskiego lobby nareszcie ważny krok w stronę praw kupujących. Ustawa, która nakazuje deweloperom podawać ceny w ofertach mieszkaniowych, właśnie przeszła przez Sejm! Jednogłośnie! W końcu 1:0 dla ludzi” – napisała na platformie X Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, ministra funduszy i polityki regionalnej.

Jednak rozwiązania zapisane w ustawie tylko częściowo rozwiążą problem, którego dotyczą.

Ustawa zakłada, że deweloperzy będą musieli publikować na swoich stronach internetowych dokładne informacje o cenach (czyli ile kosztuje dane mieszkanie, bez ukrytych opłat) i zmianach cen sprzedawanych lokali (czyli np. czy cena została obniżona lub podniesiona i kiedy to nastąpiło) – zarówno mieszkań, jak i komórek lokatorskich, czy miejsc parkingowych. Dane te mają też być przekazywane do rządowego agregatora – dane.gov.pl. Ale wymóg ten ma dotyczyć mieszkań gotowych. Tymczasem większość mieszkań sprzedaje się na etapie budowy.

Ważną poprawkę do ustawy zgłosili też posłowie PiS — postulowali bowiem objęcie wymogiem ujawnienia także cen transakcyjnych, a nie tylko ofertowych. Ale poprawka nie zyskała poparcia, bo wydłużyłoby to prace nad ustawą.

Jaki jest kontekst?

Zwiększenie jawności cen mieszkań ma zapewnić konsumentom lepszą informację i ochronę przed nadmiernymi kosztami. Chodzi też o wyrównanie praw sprzedającego i kupującego. Dzięki jawności cen mieszkań kupujący mają móc łatwiej porównać oferty różnych deweloperów bez konieczności dzwonienia lub spotykania się z przedstawicielami firm. Przy wprowadzaniu takich rozwiązań chodzi też o ograniczenie nieuczciwych praktyk – obecnie niektórzy deweloperzy ukrywają ceny lub zmieniają je dynamicznie w sposób nieprzejrzysty, co może wprowadzać w błąd. Ważne jest też zapewnienie kupującym lepszej orientacji w trendach cenowych – dzięki jawności, konsumenci i analitycy mogą śledzić realne zmiany cen w czasie, co może wpływać np. na decyzje zakupowe, politykę mieszkaniową, czy działania kredytowe. Jawność cen mieszkań ma też na celu wzmocnienie pozycji konsumenta – dysponując większą ilością informacji, kupujący ma większą siłę negocjacyjną.

Brak jawności cen mieszkań to tylko jeden z bardzo wielu problemów rynku mieszkaniowego w Polsce. Jak pisaliśmy w 2024 roku, w minionych ośmiu latach udział mieszkań, które służyłyby potrzebom osób o średnich i niskich dochodach, stanowił jedynie 2,5 proc. nowych zasobów mieszkaniowych. Jak na łamach OKO.press pisał Anton Ambroziak, w dyskusji o mieszkalnictwie, pytanie „ile budować” powinno ustąpić miejsca myśleniu o dostępności.

Co się wydarzyło?

W czwartek 24 kwietnia Sejm przyjął pierwszą ustawę deregulacyjną. Za jej przyjęciem – z kilkoma poprawkami – zagłosowało 411 posłów. Przeciwko było 5 osób, nikt nie wstrzymał się od głosu. To bardzo szerokie poparcie dla ustawy.

„Deregulacja łączy ponad podziałami! Ustawa, która ułatwi polskim przedsiębiorcom rozwój swoich firm i ograniczy biurokratyczne absurdy, właśnie została przyjęta przez Sejm […] Liczę, że prace w Senacie nad tą ustawą będą toczyły się równie szybko i sprawnie” – napisał na X Ryszard Petru, sprawozdawca projektu.

Ustawa zakłada zmiany drobne, m.in. dotyczące kontroli przedsiębiorców. Czas kontroli mikroprzedsiębiorców zostaje skrócony z 12 do 6 dni, a przed wszczęciem kontroli urząd ma obowiązek dostarczyć przedsiębiorcy listę dokumentów i informacji, których będzie potrzebował. Przedsiębiorca ma też mieć możliwość wniesienia sprzeciwu wobec czynności kontrolnych.

Kilka rozwiązań ustawy dotyczy rzemieślników. Np. będą oni mogli prowadzić działalność gospodarczą w formie spółki kapitałowej oraz będą mogli korzystać z pełnego dofinansowania z budżetu państwa kosztów szkolenia uczniów szkół zawodowych.

Ustawa zakłada też wydłużenie do 6 miesięcy vacatio legis projektów, które nakładają nowe obowiązki na przedsiębiorców. Ponadto, proponując nowe regulacje wobec przedsiębiorców, ustawodawca będzie musiał zmniejszyć obciążenia wynikające z już obowiązujących przepisów. To tzw. zasada „one in, one out”, której wprowadzenie od początku postulował zespół szefa InPostu Rafała Brzoski, który pracuje nad deregulacją polskiej gospodarki.

Teraz ustawa trafi do Senatu.

Jaki jest kontekst?

Także w czwartek 24 kwietnia doszło do kolejnego spotkania premiera Donalda Tuska oraz kierującego zespołem ds. deregulacji prezesa InPostu Rafała Brzoski ze stroną społeczną.

Premier i szef zespołu deregulacji przedstawili raport z prac ekspertów pracujących nad uproszeniem przepisów. Jak wynika z raportu, z 259 zgłoszonych przez stronę społeczną postulatów 202 przekazane zostały stronie rządowej. Rozpatrzonych zostało już 197 propozycji, a 122 przyjęto do realizacji.

Jak wynika z informacji przekazanej przez premiera, jeszcze w maju po wyborach prezydenckich do Sejmu ma trafić pakiet 120 ustaw deregulacyjnych. Rafał Brzoska poinformował, że prace nad pierwszym pakietem są „właściwie na finiszu”. Celem deregulacji ma być „odchudzenie” obowiązujących przepisów.

„Przełom deregulacyjny staje się faktem. Mniej barier i przepisów, więcej swobody i powszechna cyfryzacja, domniemanie niewinności podatnika, urzędy służące obywatelom, nie odwrotnie, ponad 100 deregulacyjnych ustaw w trzy miesiące — czyli wielka zmiana ustrojowa. Jesteśmy gotowi!” – ogłosił po spotkaniu premier Donald Tusk na platformie X.

Ale dla Prawa i Sprawiedliwości to zbyt wolne tempo działania. Były premier Mateusz Morawiecki wezwał Donalda Tuska do przedstawienia pakietu deregulacyjnego jeszcze przed wyborami prezydenckimi.

„Apelujemy do rządu, aby jak najszybciej przyjął właśnie taką ustawę deregulacyjną. Taką, która będzie wszechogarniająca, taką, która będzie odpowiadała na potrzeby wszystkich młodych ludzi, którzy gdzieś tam walą głową w szklany sufit [...] Tu i teraz w maju żądamy, aby ten Sejm już na kolejnym posiedzeniu i jeszcze kolejnym, przed wyborami prezydenckimi, przyjął ustawy, które są ustawami deregulacyjnymi" – mówił Mateusz Morawiecki w Sejmie 24 kwietnia.

Jak wynika z relacji Polskiej Agencji Prasowej, ustawy deregulacyjne mają obejmować zmiany nie tylko dla przedsiębiorców, ale też szerzej, dla obywateli.

Pierwszy pakiet deregulacyjny zakłada m.in. integrację systemów danych cyfrowych o obywatelach tak, aby w różnych sytuacjach obywatel nie musiał ponownie podawać danych, które państwo już ma w innej bazie. W planach jest wprowadzenie dodatkowych funkcji w aplikacji mObywatel (np. dostęp do danych medycznych w aplikacji), cyfryzacja sądownictwa (np. możliwość prowadzenia ksiąg wieczystych w postaci cyfrowej) oraz wprowadzenie cyfrowych orzeczeń medycyny pracy.

Zgodnie z oczekiwaniami strony społecznej w planowanym pakiecie mają się też znaleźć ułatwienia dla osób z niepełnosprawnościami. Osoby z orzeczoną niepełnosprawnością w związku ze schorzeniami, które nie rokują poprawy, nie będą musiały wielokrotnie stawiać się przed komisjami orzeczniczymi.

Ponadto w planach ma być także stworzenie aplikacji dla państwowej służby zdrowia, w której będzie można umówić i odwołać wizytę lekarską.

Co się wydarzyło?

Oleśnicka prokuratura postawiła zarzuty trzem osobom, które hejtowały ginekolożkę doktor Gizelę Jagielską w sieci. Jak informuje radio RMF FM, zarzuty dotyczą hejtu i gróźb karalnych kierowanych wobec doktor Gizeli Jagielskiej po tym, jak w zeszłym tygodniu w środę 16 kwietnia do oleśnickiego szpitala wtargnął europoseł Grzegorz Braun. Braun twierdził, że dokonuje obywatelskiego zatrzymania lekarki, która według niego miała niezgodnie z prawem dokonać aborcji w 37 tygodniu ciąży.

W związku z akcją Brauna doktor Jagielska stała się celem bardzo agresywnej kampanii hejtu w internecie. Jak na antenie radia TOK FM mówił dziennikarz „Gazety Wyborczej” Marcin Rybak, który zajmował się sprawą, hejt na doktor Jagielską „to nie była fala, to było tsunami”. Wobec Jagielskiej kierowano groźby przemocy i śmierci, a w atakach na nią pojawiły się nawet wątki antysemickie. Do sieci trafił adres zamieszkania lekarki wraz z groźbą śmierci dla lekarki.

Prokuratura Rejonowa w Oleśnicy nie ujawniła, kim są podejrzani, ale jak wynika z doniesień mediów, w tym RMF FM, jednym z zatrzymanych jest katolicki ksiądz z Podkarpacia.

Jaki jest kontekst?

Doktor Gizela Jagielska to jedna z nielicznych ginekolożek w Polsce, która publicznie mówi o tym, że wykonuje legalne aborcje.

W marcu 2025 „Gazeta Wyborcza” opisała przypadek pani Anity, której doktor Jagielska wykonała aborcje w 37 tygodniu ciąży z uwagi na ciężkie i nieodwracalne upośledzenie płodu zagrażające jego życiu. Aborcja została wykonana tak późno, bo lekarze, z którymi konsultowała się Pani Anita, zwlekali z podaniem jej rzeczywistej informacji o stanie zdrowia płodu, uspokajali, że wada nie jest poważna i zamknęli ją w szpitalu psychiatrycznym.

Prokuratura Rejonowa w Oleśnicy zdecydowała się wszcząć postępowanie w sprawie tej aborcji. Rzeczniczka prokuratury przyznała, że decyzja w tej sprawie została podjęta w oparciu o doniesienia medialne.

To dlatego od wielu dni trwa nagonka na szpital w Oleśnicy i na doktor Jagielską. Sprawa została jeszcze bardziej nagłośniona w związku z agresywnym wtargnięciem do szpitala w środę 16 kwietnia europosła Grzegorza Brauna. Braun przetrzymywał lekarkę wbrew jej woli w pomieszczeniu socjalnym, uniemożliwił wyjście do pacjentek, ubliżał lekarce, a po przybyciu na miejsce wezwanej przez szpital policji, domagał się aresztowania dr Jagielskiej za „morderstwo”.

Obecnie Prokuratura Rejonowa w Oleśnicy prowadzi w sumie trzy postępowania związane ze sprawą: jedno postępowanie dotyczy zbadania prawidłowości przeprowadzenia zabiegu przerywania ciąży przez doktor Jagielską, drugie dotyczy wtargnięcia europosła Brauna do szpitala i przetrzymywania wbrew woli pracowników szpitala, a trzecie związane z hejtem w internecie wobec doktor Jagielskiej.

Co się wydarzyło?

Wirtualna Polska przeprowadziła śledztwo dziennikarskie w sprawie pułkownika profesora Mirosława Minkiny, rektora Uniwersytetu w Siedlcach. Jego wyniki zostały opublikowane w czwartek 24 kwietnia.

Jak wynika z ustaleń portalu, rektor miał wysyłać erotyczne wiadomości do podwładnych oraz miał szykanować pracowników. Wirtualna Polska dysponuje także nagraniem, na którym zarejestrowana jest próba korupcji.

Portal dysponuje wiadomościami o charakterze seksualnym wysyłanymi do jednej z pracownic przy okazji zgłaszania przez nią nieobecności w pracy. WP przywołuje też relacje innych osób, które także otrzymywały takie wiadomości oraz osób, które usłyszały od rektora słowne komentarze z podtekstem erotycznym.

„To erotoman, który nie szanuje kobiet” – mówi WP jedna z pracownic uniwersytetu. „O jednej z pracownic powiedział mi: »A widzisz, jak dobrze pracuje. A wczoraj mi zaproponowała, żebym ją wziął na stole«. Kiedyś poinformowałam go, że wyjeżdżam na weekend. Powiedział: »Jak się wybzykasz, to do mnie zadzwoń«” – relacjonuje kobieta.

Skonfrontowany z tymi dowodami Minkina nie zaprzeczał, że jest ich autorem. Jak przytacza WP, stwierdził, że były to żarty, a kobiety nie mają prawa czuć się urażone.

Wirtualna Polska ma też nagranie, na którym Minkina w zamian za poparcie w wyborach rektorskich oferuje jednemu z wykładowców dodatkowo płatne stanowisko oraz zatrudnienie jego żony. Rektor zapytany, czy to nie korupcja, miał stwierdzić w rozmowie z dziennikarzami, że „przecież wszyscy tak robią”.

Portal opisuje też sprawę awansu jednej ze współpracowniczek rektora, z którą ten — jak wynika z relacji pracowników uniwersytetu zebranych przez WP — ma pozostawać w związku. Kobieta miała też otrzymać działkę z zasobów gruntowych uniwersytetu. Rektor oraz jego współpracowniczka zaprzeczają, że są parą.

Ministerstwo domaga się wyjaśnień

Na doniesienia Wirtualnej Polski zareagowało Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Wiceministra Karolina Zioło-Pużuk z Lewicy poinformowała, że „ministerstwo domaga się wyjaśnień”, a sprawa „będzie traktowana priorytetowo”.

„Przytoczone w tekście wydarzenia i zachowania pułkownika profesora Mirosława Minkiny – Rektora Uniwersytetu w Siedlcach, wymagają niezwłocznego wyjaśnienia i w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego ta sprawa będzie traktowana priorytetowo. Chcę z całą mocą podkreślić, że sytuacje, o których piszą dziennikarze, nigdy nie powinny mieć miejsca, niezależnie od środowiska zawodowego i statusu ich uczestników. Kiedy dotyczą zaś osoby szczególnego zaufania publicznego – kierującego placówką naukową kształtującą kolejne pokolenia, uderzają ze szczególną mocą i budzą silny niepokój” – napisała wiceszefowa MNiSW.

Zioło-Pużuk zapewniła to wsparciu dla ofiar, „szczególnie tym, które ze strachu, o swoich doświadczeniach zdecydowały się mówić anonimowo”. Podkreśliła też, że „pozostaje do dyspozycji wszystkich, którzy na polskich uczelniach spotykają się z zachowaniami, które urągają wszelkim standardom”.

„Każda uczelnia wyższa powinna być przestrzenią wolną od zachowań noszących znamiona anomalii, przestrzenią bezpieczną, oferującą zarówno studentom, jak i pracownikom, możliwość funkcjonowania opartego na wzajemnym szacunku i poszanowaniu przestrzeni osobistej drugiego człowieka. Każde odstępstwo od tej normy, do której dążymy, jest niegodne i nieakceptowalne (...) Zapewniam, że MNiSW intensyfikujemy prace mające na celu przeciwdziałanie mobbingowi na uczelniach. Widzimy potrzebę wprowadzania kolejnych narzędzi i rozwiązań systemowych. Autonomia uczelni jest bezdyskusyjna i nie podlega negocjacjom, ale autonomia nie oznacza bezkarności” – napisała Zioło-Pużuk.

Jaki jest kontekst?

Jak pisze Wirtualna Polska, Mirosław Minkina od 2020 r. jest rektorem Uniwersytetu w Siedlcach. To absolwent Wojskowej Akademii Politycznej im. Feliksa Dzierżyńskiego, były wojskowy, pułkownik Wojskowych Służb Informacyjnych, który działał w wywiadzie.

Uniwersytet w Siedlcach to szkoła publiczna, działa od 1969 roku. Kształci studentów na pięciu wydziałach, oferując niemal 40 kierunków studiów. Uniwersytet zatrudnia ponad 500 pracowników naukowych.

Jak informuje WP, w 2024 r., pomimo sprzeciwu sporej grupy pracowników, Minkina ponownie został rektorem. Popularnej konkurentki Minkiny nie dopuszczono do wyborów. Rektor był jedynym kandydatem. Zdobył 87 głosów ze 157 oddanych, mimo że nie można było głosować na nikogo innego.

To niejedyna tego rodzaju sprawa, która dotyczy uczelni wyższych w Polsce. W marcu 2025 po oskarżeniach o mobbing i molestowanie zwolniony został dr hab. Daniel Przastek, dotąd dziekan Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego. Pierwsze oskarżenia wobec Przastka pojawiły się w maju 2024 r., studenci uczelni twierdzą, że niewłaściwe zachowania powtarzały się od lat.

W listopadzie 2024 roku OKO.press opublikowało rozmowę z absolwentką Gdyńskiej Szkoły Filmowej, która w maju 2021 roku miała zostać wykorzystana seksualnie przez profesora Andrzeja Fidyka, wykładowcę uczelni i autora filmów dokumentalnych. W sprawie Fidyka w grudniu prokuratura wszczęła śledztwo.

Co się wydarzyło?

Za przyjęciem ustawy zagłosowało w środę 23 kwietnia 58 senatorów, przeciwko było 36 senatorów, trzech wstrzymało się od głosu. Za opowiedzieli się wszyscy senatorowie Koalicji Obywatelskiej, Trzeciej Drogi (PSL i Polski 2050) oraz koła senackiego Niezależni i Samorządni. Przeciwko ustawie zagłosowali senatorowie PiS (28 osób) i Lewicy (8 osób).

Trzy osoby z PiS-u oraz jedna z Lewicy wyłamały się z dyscypliny partyjnej i poparły ustawę. Senatora z Lewicy – Piotra Woźniaka – mogą czekać z tego tytułu konsekwencje.

Jak wynika z zapowiedzi opublikowanej na platformie X, przewodnicząca klubu parlamentarnego Lewicy Anna Maria Żukowska złożyła wniosek o wykluczenie Woźniaka z klubu za złamanie dyscypliny klubowej.

„Dla Lewicy priorytetem jest dobro pacjentów i wydolność ochrony zdrowia. To są kwestie nienegocjowalne” — napisała przewodnicząca klubu na platformie X.

O komentarz do sprawy senatora poprosił Onet. Woźniak poinformował, że o wniosku o wykluczenie go z klubu dowiedział się z internetu.

„Z chęcią wysłucham argumentów, dla których pani przewodnicząca składa ten wniosek. Ja w sprawie składki zdrowotnej wypowiadałem się dość konsekwentnie od wielu miesięcy. Uważam, że senatorowie, którzy zostali wybrani z Paktu Senackiego, nie reprezentują interesów jednej partii, tylko szerszego spektrum” — powiedział Piotr Woźniak w rozmowie z Onetem.

Jaki jest kontekst?

4 kwietnia 2025 Sejm uchwalił ustawę, która ma obniżyć składkę zdrowotną dla przedsiębiorców od 2026 roku. Według Ministerstwa Finansów na zmianach zyska ok. 2,45 mln przedsiębiorców. Według wielu ekspertów: stracą wszyscy, a zwłaszcza osoby mniej zarabiające i starsze.

Jak na łamach OKO.press pisał Bartosz Kocejko-Szukalski, zmiany sprawią, że przedsiębiorcy będą płacić znacząco niższą składkę niż pracownicy o tych samych dochodach.

Np. przedsiębiorca z dochodem odpowiadającym przeciętnemu wynagrodzeniu (dziś ok. 8,5 tys. zł brutto) zapłaci dwa razy niższą składkę niż pracownik z taką pensją. Ppracownik na minimalnym wynagrodzeniu zapłaci wyższą składkę niż przedsiębiorcy z dochodem na poziomie 10 tys. zł, albo ryczałtowcy z 25 tys. zł przychodu.

Ustawa była przyczyną konfliktu w koalicji rządzącej między Trzecią Drogą i Lewicą. Lewica od początku nie popierała zmian, a Trzecia Droga była za.

Zmiany ma zamiar zawetować prezydent Andrzej Duda.

W ostatnim czasie w tej sprawie z Dudą spotkało się dwoje kandydatów na prezydenta: Magdalena Biejat z Nowej Lewicy i Adrian Zandberg z Razem. Jak relacjonowała na łamach OKO.press Agata Szczęśniak, przekonywali prezydenta do zawetowania ustawy. Ich zdaniem najwięcej na ustawie zyskają ci, którzy nie potrzebują „prezentów do władzy”, a w dalszej perspektywie przyjęcie ustawy doprowadzi do prywatyzacji ochrony zdrowia.

O tym, jak szkodliwe są te przepisy, pisaliśmy w OKO.press wielokrotnie.

Poza wprowadzeniem nierówności w zakresie obciążenia składką osób o tych samych dochodach zmiana spowoduje znaczny ubytek w budżecie NFZ. Jeśli nie zostanie on skompensowany, będzie skutkował osłabieniem publicznego systemu zdrowotnego, obniżeniem jakości i dostępu do świadczeń.

Obniżce składki dla samozatrudnionych sprzeciwiają się m.in. Naczelna Izba Lekarska i liczne organizacje pacjenckie.

Publiczna ochrona zdrowia jest w Polsce dramatycznie niedofinansowana. Jak przewidują eksperci z SGH w latach 2025-2027 luka finansowa w budżecie NFZ sięgnie łącznie 111,4 mld zł. (w 2025 – 21,7 mld zł, w 2026 – 37,6 mld zł, a w roku 2027 – aż 52,1 mld zł).

Ministerstwo Finansów zapewnia jednak, że luka zostanie pokryta z budżetu państwa.