Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

„Gazeta Wyborcza” na podstawie trzech źródeł opisuje nagranie, które było podstawą zatrzymania żołnierzy w marcu 2024.

Przypomnijmy: po informacji od Staży Granicznej Żandarmeria Wojskowa zatrzymała trzech żołnierzy. Dwóch z nich usłyszało zarzuty przekroczenia uprawnień i narażenia na utratę zdrowia lub życia. Grozi im do trzech lat więzienia. Żołnierze 1. Warszawskiej Brygady Pancernej pilnowali polsko-białoruskiej granicy w okolicy Dubicz Cerkiewnych.

Sprawę jako pierwszy opisał Onet. A o tym, co zobaczyli biegli na nagraniu, pisała wcześniej Wirtualna Polska.

Co się wydarzyło tego dnia na granicy?

„Nie odpierali bezpośredniego ataku na siebie”

„Do incydentu doszło [25 marca 2024] na biegnącej wzdłuż granicy gruntowej drodze technicznej o szerokości ok. 5 metrów. Po jednej jej stronie jest zapora, po drugiej — wysokie ogrodzenie z drutu żyletkowego” – pisze „Wyborcza”.

Żołnierze patrolujący granicę zauważyli, że w dwóch miejscach osoby z drugiej strony przecinają pręty zapory przy pomocy lewarków.

Relacja osoby, która widziała film: „Żołnierze biegli z dwóch stron, zatrzymywali się co kilkanaście metrów i oddawali strzały w ziemię. Strzelali po drodze, wzdłuż zapory, usiłując celować w stronę miejsc, gdzie rozginane były pręty”.

Rozmówcy „Wyborczej” potwierdzają wcześniejsze informacje, że strzałów było 43. A na skutek strzałów przechodzący się cofnęli.

„Żołnierze nie odpierali jednak bezpośredniego ataku na siebie, a w dodatku stworzyli wzajemne zagrożenie, bo po prostu, jak podkreślił jeden z rozmówców, «mogli się pozabijać»” – powiedział informator „Wyborczej”.

Nie było też przepychanki między żołnierzami a osobami z granicy.

Jeden z informatorów „Wyborczej” powiedział, że kiedy żołnierze dobiegli do miejsca rozgięcia prętów, strzelali na drugą stronę zapory. Taką informację podała wcześniej Wirtualna Polska. Jednak dwóch innych rozmówców GW mówi, że żołnierze strzelali tylko w drogę przed zaporą, po polskiej stronie.

Prokuratura bada właśnie to, czy żołnierze „przekroczyli swoje uprawnienia poprzez oddanie w ich kierunku co najmniej kilku strzałów, narażając tym na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia”

Dlaczego prokuratura nie ujawnia nagrania? „By nie wywoływać jeszcze większej awantury politycznej” – usłyszał dziennikarz „Gazety Wyborczej” Wojciech Czuchnowski.

W środę sprawę komentował w TVN24 szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego Jacek Siewiera: „Jeżeli interwencja jest podejmowana w jednym przypadku spośród ponad tysiąca użyć broni przez wojsko, to powinno dać do myślenia każdemu, kto komentuje” – powiedział Siewiera. Dodał: „Żandarmeria postępowała zgodnie z przepisami”.

Od początku było wiadomo, że to małżeństwo również z rozsądku. Teraz może dojść do bolesnego rozwodu. Po słabym wyniku w eurowyborach Joanna Mucha twierdzi, że Trzecia Droga powinna zakończyć swój sojusz. Posłanka Polski 2050 mówiła o tym wprost.

„Ja uważam, że powinniśmy się rozejść. Ja nie widziałam nigdy tak zaangażowanych ludzi, jak w Polsce 2050. I oni mówią: wystarczy. Będziemy myśleć i analizować. Uważam, że projekt Trzeciej Drogi był niezbędny, żeby wygrać z PiS-em. Ale pojawia się poczucie po obu stronach, że ten projekt wyczerpuje nas wzajemnie, ponieważ nasze programy nie są kompatybilne. Powiedzmy to sobie wprost” – mówiła Joanna Mucha.

Innego zdania są na razie Szymon Hołownia i Władysław Kosiniak-Kamysz, którzy zapewniają, że będą kontynuować współpracę – choć być może nie obędzie się bez zmian.

Co ze związkami partnerskimi?

Niezgoda panuje również pomiędzy składowymi koalicji rządowej. Wbrew wpisowi Anny Marii Żukowskiej, opublikowanemu na portalu X (twitter.com), w koalicji nie ma porozumienia w sprawie związków partnerskich. Mówił o tym Adam Jarubas, zapytany o ten temat w RMF FM.

„Wydaje mi się, że to oczywiście jest do jakiegoś uregulowania, pytanie, w jakim zakresie, bo wydaje mi się, że kwestia dostępu do dokumentacji medycznej czy prawa do dziedziczenia, być może jakichś innych elementów, nad tym warto pracować” – mówił nowy europoseł Trzeciej Drogi.

„Wbrew temu, co obwieściła pani Żukowska nie ma dzisiaj porozumienia nad tymi konkretnymi, mniej czy bardziej sprecyzowanymi propozycjami” – stwierdził Jarubas, zapowiadając dyskusję na ten temat na przyszły tydzień.

Prokuratora bada neo-KRS

Śledczy wszczęli postępowanie w sprawie przekroczenia uprawnień i działania na szkodę interesu publicznego w celu osiągnięcia korzyści osobistej. Dotyczy ono 20 członków Krajowej Rady Sądownictwa, którzy powołani zostali już po zmianach w wymiarze sprawiedliwości przeprowadzonych przez rząd Zjednoczonej Prawicy. Od 2018 roku o składzie KRS decydują politycy, a nie środowisko sędziowskie, czego efektem jest upolitycznienie tego organu, w którym dominować zaczęły osoby blisko związane z poprzednim obozem rządzącym.

Postępowanie zaczęło się na wniosek członków stowarzyszenia Iustitia.

„Sędziowie powinni być ludźmi odważnymi i z zasadami. Tylko tacy mogą bronić obywateli przed nadużyciami. Sędziowie, którzy w czasie próby nie zdali egzaminu i stanęli po stronie zła, powinni za to odpowiedzieć” – uzasadniał złożenie zawiadomienia Krystian Markiewicz z Iustitii.

Przepalone miliony?

Kierownictwo Prokuratury Krajowej za rządów PiS przepuściło ogromne pieniądze na remont nowej siedziby. Zamiast 15 milionów, inwestycja pochłonęła aż 75 mln złotych.

Brak wiarygodnej oceny stanu technicznego budynku, brak rzetelnego oszacowania kosztów i niecelowe wydatkowanie pieniędzy – to główne zarzuty Najwyższej Izby Kontroli dotyczące zakupu i przebudowy nowej siedziby Prokuratury Krajowej.

Przypomnijmy – Prokuratura Krajowa przeprowadziła się do nowej siedziby w lipcu 2020 roku. Wcześniej urzędowała w dawnym budynku Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego przy ul. Rakowieckiej.

Pięciopiętrowy biurowiec przy ul. Postępu na warszawskim Służewcu, prokuratura kupiła w grudniu 2017 r. Budynek pochodzący z 2005 roku wymagał gruntownego remontu, który trwał 2,5 roku. I właśnie ten remont wzięli pod lupę kontrolerzy NIK-u.

Ziobro przed komisję

Komisja śledcza ds. Pegasusa poinformowała o wezwaniu na przesłuchanie byłego ministra sprawiedliwości. Ziobro ma zeznawać przed komisją 1 lipca 2024 o godz. 10.

- Kończymy wątek związany z zakupem systemu Pegasus, dlatego też podjęliśmy decyzję o wezwaniu przed komisję na dzień 1 lipca Zbigniewa Ziobry” – poinformowała dziś na konferencji prasowej, przewodnicząca komisji ds. Pegasusa, Magdalena Sroka.

Były minister sprawiedliwości ma zeznawać w charakterze świadka. Członkowie komisji chcą ustalić, dlaczego 25 mln złotych z Funduszu Sprawiedliwości zamiast do osób pokrzywdzonych przestępstwem, trafiły do CBA na zakup sprzętu do inwigilacji obywateli.

„Nie mam zielonego pojęcia, jak się w nim znalazłem” – tak Jacek Siewiera skomentował w TVN24 sondaż dla „Rzeczpospolitej”.

Badani odpowiadali na pytanie: „Kto pani/pana zdaniem powinien być kandydatem na prezydenta RP?” Najwięcej wskazań otrzymali: Rafał Trzaskowski (30,4 proc.), Szymon Hołownia (17,4) i Mateusz Morawiecki (17). Ale tuż za podium znalazł się szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego — Jacek Siewiera (10,4 proc.).

Siewiera jest lekarzem i wojskowym, a od października 2022 szefem Biura Bezpieczeństwa Narodowego.

„Boję się, czy właśnie takie sondaże, przesunięta uwaga na sprawy personalne, kadrowe, bo to ekscytuje, bo to jest seksi, bo to ploteczka, nie odwróci znowu uwagi od rzeczy zasadniczych, czyli od legislacji i rozwiązań systemowych” – odpierał pytania o prezydenckie ambicje Siewiera.

„Czy pan zadeklaruje, że pana to w ogóle nie interesuje?” – pytał Grzegorz Kajdanowicz z TVN24. „Czy pan poprosi, żeby pana więcej do sondaży prezydenckich nie zapraszano?”

„Jeżeli moja deklaracja, że nie wystartuję w wyborach, byłaby ceną za to, że przejdzie ustawa strategiczna...” – odpowiedział Siewiera.

Kajdanowicz: „To jest pan gotów tę cenę zapłacić?”

Siewiera: „Od razu”.

W środę Jacek Siewiera przedstawił w Sejmie prezydencki projekt reformy systemu kierowania obroną państwa. Andrzej Duda zgłosił ustawę jeszcze w poprzedniej kadencji (sierpień 2023), ale była marszałek Sejmu Elżbieta Witek włożyła ją do „zamrażarki”.

Co jest w ustawie prezydenta

Siewiera wymienił najważniejsze założenia projektu.

• Marszałek Sejmu i Senatu dołączyliby do kierownictwa obroną państwa.
• Projekt wprowadza stałe plany obronne. Pozwalałyby one na wykorzystania wojska w sytuacjach, gdy zachodzi zagrożenie hybrydowe, ale państwo nie przechodzi w stan wojny.
• Projekt ma uporządkować wojskową hierarchię, m.in. wprowadza dowództwo wojsk medycznych i wojsk ochrony cyberprzestrzeni.

Przetłumaczyć na arabski

Co sądzi prezydencki minister na temat zmiany przepisów dotyczących użycia broni? Takie zmiany zapowiedział premier Donald Tusk po śmierci Mateusza Sitka. Żołnierz został dźgnięty nożem przez mężczyznę, który próbował przekroczyć granicę polsko-białoruską. Siewiera stwierdził:

„Powinny być zdecydowanie doprecyzowane, bo żołnierz musi mieć absolutną pewność, przyjmując postawę strzelecką, [...] że postępuje zgodnie z przepisami”. Siewiera zaznaczył, że nie chodzi o strzały ostrzegawcze lub alarmowe. Jego zdaniem zasady użycia broni powinny zawisnąć na każdym żołnierskim baraku na Podlasiu i być powtarzane na każdym apelu. Co więcej:

„Żandarmeria postępowała zgodnie z przepisami”

Prowadzący rozmowę Grzegorz Kajdanowicz pytał Siewierę, co sądzi o sprawie żołnierzy zatrzymanych za oddanie strzałów w kierunku grupy osób, które próbowały przekroczyć granicę. Żołnierze zostali zatrzymani w marcu za „drastyczne przekroczenie uprawnień związanych z pełnieniem służby patrolowej”.

„Jeżeli interwencja jest podejmowana w jednym przypadku spośród ponad tysiąca użyć broni przez wojsko, to powinno dać do myślenia każdemu, kto komentuje” – odpowiedział Siewiera.

„W tym wypadku zbyt daleko idące oceny mogą prowadzić na manowce” – dodał szef BBN. Ocenił pozytywnie postępowanie Żandarmerii Wojskowej:

„Żandarmeria postępowała zgodnie z przepisami. Zabrakło może pewnej wrażliwości i poczucia powagi sytuacji, przede wszystkim na etapie później posługiwania się tą wiedzą. Kucie kajdankami jest rzeczywiście niezwykle drażliwym aspektem odbieranym przez opinię publiczną” – powiedział Siewiera.

„Pałką służbową z wdziękiem Wołodyjowskiego”

Czy ustawa prezydenta zostanie przyjęta?

„W procesie legislacyjnym wszystko może się okazać” – stwierdził Siewiera.

Szef BBN chwalił jednak współpracę z rządem: „Rozmowy ze stroną rządową w obszarze bezpieczeństwa, z premierem Donaldem Tuskiem, z ministrem Siemoniakiem, z ministrem-premierem Kosiniakiem-Kamyszem mają charakter bardzo merytoryczny”.

Jego zdaniem na granicy należy używać sił policji: „Policja była używana w poprzednich latach, tą metodą udało się obronić przejście w Kuźnicy, które szturmowało tysiąc migrantów”.

Zdaniem Siewiery „Straż Graniczna, najbardziej sfeminizowana służba w Polsce” nie jest „w stanie przeciwstawić się migrantom”. „Natomiast funkcjonariusz prewencji, który pałką służbową posługuje się z wdziękiem Wołodyjowskiego, jest w stanie to zrobić” – stwierdził szef BBN.

Wojciech Faruga zostanie powołany na dyrektora Teatru Dramatycznego bez konkursu – na podstawie eksplikacji złożonej w Biurze Kultury m. st. Warszawy. Jego zastępcami zostaną Julia Holewińska, reżyserka i dramaturżka (na zdjęciu), z którą w tandemie prowadzi Teatr Polski w Bydgoszczy oraz Mariusz Guglas – dyrektor techniczny Dramatycznego, który obecnie pełni obowiązki dyrektora instytucji.

„Propozycja programowa, doświadczenie zarządzania teatrem publicznym i pozycja Wojtka Farugi jako reżysera są najlepszą rekomendacją. Uważam, że Wojciech Faruga najlepiej podoła wyzwaniom związanym z poprowadzeniem największej miejskiej sceny, zarówno pod względem artystycznym jak i organizacyjnym" – napisała w mediach społecznościowych Aldona Machnowska-Góra, wiceprezydentka Warszawy odpowiedzialna za kulturę.

Dla OKO.press z nowopowołanym dyrektorem rozmawia Karolina Felberg.

Bez parcia na błyskawiczny sukces

Karolina Felberg, OKO.press: Jak przywitał Cię Zespół Teatru Dramatycznego?

Wojciech Faruga: Wydaje mi się, że z zespołem przywitaliśmy się z szacunkiem i serdecznością. Wiele lat temu pracowałem w Teatrze Dramatycznym i znam się z częścią zespołu. Ustaliliśmy cykl spotkań na najbliższe miesiące. Padły pytania dotyczące sytuacji teatru i planów. Jednym z podstawowych zadań jakie stawiam sobie na początek jest wypracowanie komunikacji i wiarygodności we współpracy z pracowniczkami i pracownikami Teatru Dramatycznego.

I w jaki sposób wypracujesz komunikację oraz współpracę z wewnętrznie podzielonym zespołem?

Chciałbym to zrobić krok po kroku. Bez parcia na błyskawiczny sukces. Biorąc odpowiedzialność za własne słowa, nie wycofując się z nich i budując ich wiarygodność. Budowanie zespołu to są miesiące jeżeli nie lata pracy. Ważne jest też, by w tym procesie uczestniczyli zapraszani do współpracy twórcy i twórczynie.

Jaki będzie Teatr Dramatyczny? Niedługo poznamy plany

Przygotowałeś już koncepcję programowa? Przedstawiłeś ją zespołowi?

Prośba o przedstawienie koncepcji programowej była początkiem rozmów ze stołecznym Ratuszem. Koncepcje przygotowałem razem z Julią Holewińską [zastępczyni Wojciecha Farugi, dyrektora Teatru Polskiego im. Hieronima Konieczki w Bydgoszczy – red.], jednak ze względu na szczególny charakter naszych rozmów zostaliśmy poproszeni o zachowanie poufności na tym etapie.

Dlatego też nie mieliśmy do momentu ogłoszenia rozpoczęcia procedury powołania mnie na stanowisko dyrektora TD możliwości rozmowy z twórcami i twórczyniami, z którymi chcielibyśmy współpracować. Nie wyobrażam sobie mówienia o planach repertuarowych bez uzgodnienia tego z zaproszonymi ekipami realizatorów i realizatorek. Od dziś mamy szansę podjąć te rozmowy i potwierdzić współpracę. W pierwszej kolejności przedstawimy plan na pierwszy sezon, w dalszej na cztery kolejne.

Ile osób liczy teraz zespół aktorski TD? Będziecie ingerować w jego tkankę?

Wszelkie sprawy pracownicze wymagają zapoznania się z dokumentami. Do momentu podpisania kontraktu nie jestem uprawniony do zapoznania się z umowami o pracę zawierającymi dane objęte ochroną RODO. W czerwcu zaplanowane jest sformalizowanie mojej współpracy z TD jeszcze przed powołaniem mnie na stanowisko dyrektora, tak bym mógł uzyskać dostęp do dokumentacji. Obecnie zespół aktorski liczy 43 osoby.

Spojrzenie na Europę środkową

Bardzo trudne i nietypowe są warunki, w których obejmujesz tę scenę. Nie boisz się, co tam zastaniesz?

Teatr Polski w Bydgoszczy obejmowaliśmy razem z Julią w pandemii, tuż przed rozpoczęciem remontu. Potem rozpoczęły się pełnoskalowa inwazja rosyjska w Ukrainie i kryzys ekonomiczny – tak więc generalnie nie są to najłatwiejsze czasy dla teatru. Jednocześnie jest to według mnie moment, kiedy bardzo potrzebujemy teatru wchodzącego w dialog z otaczającą nas rzeczywistością. Czy się nie boję? Teatr jest zawsze obarczony ryzykiem porażki. Każda premiera może okazać się klapą, bo nie ma tu metody, żeby przed tym się zabezpieczyć. Więc obawy są częścią tej pracy. Wzbudzają we mnie czujność i uważność – nie paraliżują.

Co dalej z Aurorą – wymyśloną i współtworzoną przez Was Nagrodą Dramaturgiczną Miasta Bydgoszczy, oraz z waszym projektami teatralnymi podejmującym problematykę kolonializmu radzieckiego? Zamierzacie kontynuować te działania w Teatrze Dramatycznym, którego siedzibą jest, nomen omen, gmach PKiN – dar Stalina dla narodu polskiego?

Mamy razem z Julią projekt marzenie, który w założeniu chcielibyśmy, by był finałem naszego pięcioletniego programu: organizacja kongresu teatru Europy środkowej i wschodniej pod hasłem „Goodbye Stalin” i nie ma na niego lepszego miejsca na niego niż Pałac Kultury właśnie. Początek pełnoskalowej inwazji rosyjskiej w Ukrainie jest katalizatorem procesów dekolonizacji i ostatecznej derusyfikacji w regionie. Wydaje się, że definitywnie pożegnaliśmy sowietonostalgię i spoglądamy w kierunku nowego centrum. To będzie pewnego rodzaju kontynuacja naszej pracy, której początkiem była Aurora, rozwój sieci kontaktów. Jednocześnie będzie to w pewnym sensie nawiązanie do idei festiwalu Warszawa Centralna organizowanego w TD za czasów dyrekcji Pawła Miśkiewicza i Doroty Sajewskiej.

Teatr Dramatyczny nie tylko po polsku

Konkurs zostanie jednak w Bydgoszczy, czy przeniesie się wraz z Wami do stolicy?

Aurora jest dla nas bardzo ważnym projektem, formacyjnym dla naszej dyrekcji w Bydgoszczy. To oczywiste, że jesteśmy z nią mocno związani. Nie znamy planów bydgoskiego ratusza odnośnie nagrody. Jedno co jest pewne na dziś, że Aurora to nie tylko konkurs, ale też pewna społeczność artystów i artystek. I oni będą z nami współtworzyć Teatr Dramatyczny.

W 2021 roku twórcy z Białorusi otrzymali od polskich teatrów duże wsparcie, ale od 2022 roku polskie instytucje kultury wspierają przede wszystkim Ukraińców. Tymczasem Białorusini, w odróżnieniu od Ukraińców, nie mają możliwości powrotu do ojczyzny i osiedlają się tu na stałe. Czy bylibyście skłonni choć jedną ze scen udostępnić Teatru Dramatycznego migrantom ze Wschodu – na przykład Białorusinom?

Budowanie programu dużej stołecznej sceny w obecnej sytuacji musi według mnie odpowiadać temu, czym jest Warszawa. A jest miastem dużo bardziej różnorodnym etnicznie niż parę lat temu. I taki też w mojej opinii powinien być miejski teatr. Dlatego też mamy nadzieję docierać do widzów i widzek posługujących się innymi językami niż polski, zapraszać do pracy w Teatrze Dramatycznym twórców i twórczynie z innych krajów.