Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

Specjalna jednostka niemieckich wojsk ma odpowiedzieć na zagrożenie ze strony Rosji. Kanclerz Friedrich Merz w podczas wizyty w Wilnie zainaugurował działalność złożonej z 4800 żołnierzy i 200 pracowników cywilnych 45 brygady pancernej. To pierwsza po drugiej wojnie światowej niemiecka jednostka stacjonująca na stałe poza granicami Niemiec. Pełną zdolność operacyjną ma osiągnąć w 2027 roku. Merz podczas swojej wizyty zapewnił, że Niemcy w dalszym ciągu będą wspierać zarówno kraje wschodniej flanki NATO, jak i walczącą Ukrainę.

„Chcę zwrócić się z apelem do narodu litewskiego. Drogie Litwinki, drodzy Litwini, możecie na nas liczyć, możecie liczyć na Niemcy. Największy wkład mają nasi żołnierze, dlatego bardzo się cieszę, że wraz z Prezydentem Republiki Litewskiej będziemy wkrótce uczestniczyć w inauguracji niemieckiej brygady na Litwie” – mówił Merz w Wilnie. – „Wraz z naszymi partnerami jesteśmy mocno zaangażowani w obronę terytorium Sojuszu przed jakąkolwiek agresją. Bezpieczeństwo naszych sojuszników w państwach bałtyckich jest również naszym bezpieczeństwem. Mocno wspieramy nasze partnerskie kraje bałtyckie."

„Wsparcie wojskowe Niemiec dla Ukrainy jest imponujące – kontynuujcie i umacniajcie to przywództwo” – odpowiadał mu prezydent Litwy Gitanas Nausėda. -„Rozmawialiśmy też z kanclerzem o przyszłych priorytetach perspektywy finansowej Unii Europejskiej – musimy odważnie mówić o zwiększonym finansowaniu obronności, mobilności wojskowej, wzmocnieniu infrastruktury wojskowej, granicy zewnętrznej Unii Europejskiej i NATO. Również w tym przypadku wszyscy liczymy na przykład i determinację Niemiec" – mówił litewski lider. Jak dodawał, już w przyszłym roku Litwa osiągnie cel budżetowy 5 proc. PKB na obronność.

Jaki jest kontekst?

Niemcy po rosyjskiej inwazji na Ukrainę zmieniły swoje podejście do polityki obronności. Już poprzedni kanclerz Olaf Scholz zapowiadał zwiększenie wydatków budżetowych na armię. W ten sam sposób wypowiada się również jego następca na najważniejszym stanowisku w niemieckiej polityce. Merz zapewnił, że rząd federalny będzie modernizował armię nawet kosztem zwiększenia zadłużenia, mimo że wcześniej Berlin starał się je drastycznie ograniczać.

„W obliczu zagrożeń dla naszej wolności i pokoju na naszym kontynencie, dla naszej obrony musi też mieć teraz zastosowanie zasada »whatever it takes«” – powiedział lider CDU Friedrich Merz, kandydat na kanclerza po zwycięskich wyborach federalnych, cytowany przez Deutsche Welle.

Niemieccy ekonomiści obliczyli, że w nadchodzących latach potrzeba będzie około 400 miliardów euro na dalsze uzbrojenie niemieckich sił zbrojnych – donosi DW. Tymczasem zgodnie z konstytucyjnym bezpiecznikiem, maksymalny budżet obronny na najbliższe lata zaplanowany jest na poziomie 70 mld euro.

Przeczytaj więcej w OKO.press:

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Aby obywatelskim projektem ustawy zajął się Sejm, potrzeba 100 tysięcy fizycznych podpisów. Kiedy ostatniego dnia kwietnia inicjatorzy nadania Odrze osobowości prawnej składali podpisy w biurze podawczym marszałka Sejmu, informowali, że udało się zebrać około 100 tysięcy. Po weryfikacji okazało się, że niestety zabrakło 7002 podpisów.

„Ze smutkiem muszę poinformować, że nie mogłem wydać zgody na nadanie biegu obywatelskiej inicjatywie ustawodawczej” – poinformował 20 maja marszałek Szymon Hołownia. „W poszanowaniu tej pracy, którą wykonali [aktywiści], rozesłałem ich propozycję do wszystkich klubów” – dodał.

Niedługo później Fundacja Osoba Odra napisała w mediach społecznościowych: „Żaden z Waszych głosów nie poszedł na marne. MAMY TO! Dzięki pracy Plemienia Odry, dzięki tej wielkiej akcji zbierania podpisów, dzięki masowemu poruszeniu całej Polski obudzili się posłanki i posłowie! To jeszcze nie jest oficjalne, ale wkrótce będzie: ustawa trafi pod obrady sejmu. Jak wiecie potrzeba 100 tys. podpisów, by obywatelska ustawa trafiła pod obrady. Albo 15 posłanek i posłów. Wiemy, że mamy wsparcie przynajmniej 4 klubów poselskich, i już ponad 30 posłanek i posłów poparło naszą inicjatywę!”.

W środę, 21 maja grupa posłanek — w tym m.in. Izabela Bodnar (Polska 2050), Małgorzata Tracz (Zieloni), Anita Kucharska-Dziedzic (Lewica), Maja Nowak (Polska 2050), Daria Gosek-Popiołek (klub Lewicy), Elżbieta Polak (KO) – ogłosiła na wspólnej konferencji prasowej, że zgłosi ustawę o nadaniu osobowości prawnej Odrze jako projekt poselski.

Poparli to posłowie i posłanki Lewicy, Razem, KO i Polski 2050. Dokument już znalazł się na sejmowej stronie internetowej.

„Przed nami praca w komisjach nad tą ustawą. Będziemy pilnować, by głos ekspertów i ekspertek był wysłuchany, a ustawa przyjęta. Liczymy na udział strony społecznej w tym procesie” – napisała na Facebooku Daria Gosek-Popiołek.

Jaki jest kontekst?

Projekt zakłada konstrukcję prawną, jakiej nigdy wcześniej w Polsce nie zastosowano — nadanie rzece osobowości prawnej. Grupa społeczników wpadła na to rozwiązanie po katastrofie odrzańskiej z 2022 roku, kiedy w rzece zginęły miliony ryb i organizmów wodnych.

„Z praktycznego punktu widzenia oznacza to, że rzeka miałaby swoją reprezentację, komitet reprezentantów, który występowałby w jej imieniu i mógłby dochodzić praw rzeki bezpośrednio” – wyjaśniał w OKO.press Stanisław Kordasiewicz, doktor nauk prawnych, adiunkt na Wydziale Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego i członek Rady Fundacji Osoba Odra. Autorzy zakładają, że komitet miałby 15 osób i reprezentował różne grupy osób związanych z Odrą – od Wód Polskich, po organizacje społeczne.

W projekcie ustawy zapisano:

"Odra ma prawo do:

• istnienia,
• swobodnego przepływu,
• naturalnej ewolucji jako ekosystem i pełnienia funkcji niezbędnych w ramach tego ekosystemu,
• zachowania rodzimej różnorodności biologicznej,
• regeneracji swoich zasobów,
• zasilania oraz bycia zasilaną przez warstwy wodonośne i dopływy"

W Europie takie rozwiązanie funkcjonuje jedynie w Hiszpanii — osobowość prawną ma laguna Mar Menor.

Przeczytaj więcej na ten temat w OKO.press

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

„Poważnie się zastanawiam się nad złożeniem doniesienia do prokuratury na Mariana Banasia za przekroczenie uprawnień” – powiedział podczas konferencji prasowej Maciej Świrski, szef KRRiT. Jego zdaniem mógłby powołać się na art. 212 Kodeksu karnego — dotyczy on zniesławienia, czyli pomówienia, które polega na bezpodstawnym zarzuceniu komuś zachowania lub cech, mogących poniżyć go w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania. Świrski mówił: „Pan Banaś ma na celu dyskredytację kompetencji Krajowej Rady”.

To jego reakcja na poranną konferencję Najwyższej Izby Kontroli. NIK poinformował, że złoży zawiadomienie do prokuratury na Świrskiego. Przedstawił też raport, wskazujący na szereg nieprawidłowości w KRRiT. „To wszystko jest zrobione poza kontekstem, nie uwzględnia np. kontekstu związanego z przejęciem mediów publicznych” – komentował Świrski.

Jaki jest kontekst?

NIK przedstawił dziś wnioski z raportu dotyczącego działań KRRiT.

„Najpoważniejsza [nieprawidłowość] dotyczy podjęcia przez Krajową Radę – bez materialnoprawnej podstawy – uchwał, na mocy których jej Przewodniczący skierował w I półroczu 2024 roku środki z wpływów abonamentowych – ponad 337 mln zł – do depozytu sądowego, zamiast bezpośrednio do 19 jednostek publicznej radiofonii i telewizji na realizację misji publicznej” – czytamy w podsumowaniu raportu. NIK złoży w tej sprawie zawiadomienie do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Chodzi o przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków przez funkcjonariuszy publicznych.

Świrski podczas konferencji prasowej odpowiadał Izbie: „Depozyt sądowy jest rozwiązaniem ochronnym. Środki przekazano do depozytu zgodnie z przepisami prawa cywilnego”.

Inne wykryte przez NIK nieprawidłowości dotyczyły m.in.:

• długotrwałości prowadzonych przez KRRiT postępowań w sprawie udzielenia koncesji na rozpowszechnianie programów na kolejny okres,
• wydawania przez Przewodniczącego KRRiT decyzji w tych sprawach na 2-3 dni przed wygaśnięciem koncesji, sposobu rejestrowania oraz rozpatrywania skarg i wniosków wpływających do KRRiT,
• nieustalenia przez Radę Mediów Narodowych zasad i procedur powoływania oraz odwoływania członków organów spółek medialnych.

Przeczytaj więcej w OKO.press

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Nie dla piątki dla zwierząt, nie dla Zielonego Ładu, nie dla przyjmowania imigrantów — deklaruje Karol Nawrocki, kandydat PiS na prezydenta w rozmowie na kanale youtubowym Sławomira Mentzena. Poseł Konfederacji zapytał go o różne decyzje rządu PiS. Nawrocki podkreśla, że nie ze wszystkim, co robił PiS, się zgadza. „Jako wyborca PiS byłem niezadowolony, że nie mogłem podczas pandemii iść do kościoła” – mówi.

„Nawet w stanie wojennym takich rzeczy nie było” – zgadza się Mentzen.

„Jestem krytyczny wobec tych decyzji” – odpowiada kandydat, podkreślając swoją niezależność od PiS, „obywatelskość” i „niezależność”.

Mentzen przedstawił Karolowi Nawrockiemu ośmiopunktową deklarację. Chce, żeby każdy z dwóch kandydatów podpisał wszystkie wyliczone przez niego postulaty. Podczas rozmowy z Nawrockim pytał kandydata PiS o każdy z nich:

1. Nie podpiszę żadnej ustawy, która podnosi istniejące podatki, składki, opłaty lub wprowadza nowe obciążenia fiskalne.

„Jestem przeciwko podnoszeniu podatków” – deklaruje Karol Nawrocki. „Podwyższanie podatków nie będzie czymś, pod czym się podpiszę, mimo że stan finansów publicznych jest katastrofą” – dodaje. Jest przeciwny, jak mówi, podatkowi katastralnemu dla właścicieli domu lub mieszkania „dla siebie i swoich dzieci”.

Czy podpisałby ustawę wprowadzającą podatek katastralny dla właścicieli kilku lub kilkunastu nieruchomości? „Otwieramy dyskusję, patrząc na posłów PO, którzy mają po 15 mieszkań i mając odpowiedzialność za młodych ludzi, którzy muszą mieć gdzie mieszkać, zastanawiam się, gdzie powinna być granica” – mówi Nawrocki.

2. Nie podpiszę żadnej ustawy ograniczającej obrót gotówkowy i będę stał na straży polskiego złotego.

„Oczywiście, będę stał na straży” – deklaruje Nawrocki.

3. Nie podpiszę żadnej ustawy ograniczającej swobodę wyrażania poglądów, zgodnych z polską Konstytucją.

„Ustawa o mowie nienawiści powinna trafić do śmietnika” – mówi kandydat PiS. „Hejt dosięgnął nas obu, ale ustawa tego nie naprawi” – dodaje.

4. Nie pozwolę na wysłanie polskich żołnierzy na terytorium Ukrainy.

„Nie pozwolę, ale wyślę polskich przedsiębiorców, jak Ukraina będzie się odbudowywać” – odpowiada Nawrocki. Nawet — jak mówi — prośba Donalda Trumpa w tej sprawie by nie przekonała go do wysłania żołnierzy na Ukrainę.

5. Nie podpiszę ustawy w sprawie ratyfikacji akcesji Ukrainy do NATO.

„Dziś dyskusja o wejściu Ukrainy do NATO jest bezprzedmiotowa. To by oznaczało, że cały Sojusz jest w stanie wojny z Rosją” – komentuje kandydat PiS. „Poza tym Ukraina, mimo dzielnej obrony, nie jest wciąż gotowa. Dla mnie, jak w trakcie kampanii wyborczej słuchałem o bezwarunkowym przyjęciu Ukrainy do NATO i Unii Europejskiej, wiedziałem, że to puste deklaracje” – mówi. Dodaje również, że w idealnym scenariuszu, w przyszłości, chciałby, żeby Ukraina była politycznie bliżej zachodniej Europy.

6. Nie podpiszę żadnej ustawy ograniczającej dostęp Polaków do broni.

Nawrocki odpowiada, że sam posiada broń do ochrony osobistej. Pozwolenie zdobył, kiedy „groziły mu rosyjskie służby”.

7. Nie zgodzę się na przekazywanie jakichkolwiek kompetencji władz Rzeczypospolitej Polskiej do organów Unii Europejskiej.

„W tych ośmiu punktach brakuje aktu sprzeciwu wobec Zielonemu Ładowi. To poważny problem dla polskiego rolnictwa, polskich lasów i przyszłości Polaków” – mówi Nawrocki, proponując dodanie do deklaracji takiego zapisu. Chce również dodanie, że nie będzie zgadzał się na umowę UE z Mercosur.

Kandydat podkreśla kilkukrotnie, że jest przeciwko Zielonemu Ładowi, w przeciwieństwie do swojego „zielonego kontrkandydata”. „Ręce precz od węgla, dopóki nie będziemy mieć atomu” – mówi.

8. Nie podpiszę ratyfikacji żadnych nowych traktatów unijnych osłabiających rolę Polski, np. poprzez osłabienie siły głosu lub odebranie prawa weta.

„Mijają lata, a zaczynamy oddawać kompetencje dotyczące rolnictwa, lasów, edukacji” – komentuje Nawrocki. „A to, co śledziłem w kwestii zbrojeń, mnie przeraziło. Przesuwanie przemysłu zbrojeniowego do Berlina i Paryża? Wspólna armia, której będzie przewodniczyć Ursula von der Leyen? Nie podpiszę niczego, co do tego doprowadzi” – dodaje.

Podkreśla, że przyszły prezydent musi „stać na straży suwerenności”.

„Zamiast centrów integracji proponuję centra deportacji nielegalnych imigrantów” – ciągnie Nawrocki. „A kto budował pierwsze centra integracji?” – zaczepia go Mentzen. „Nie wiem, ale się domyślam” – odpowiada Nawrocki, podkreślając po raz kolejny, że nie jest członkiem PiS — bo to właśnie rząd Morawieckiego budował centra integracji.

„Doceniam rządy PiS w zakresie polityki socjalnej” – zaznacza. „W powiatach obserwowałem wszystkie inwestycje, jakie zapewnił tam rząd PiS. To jest niesamowity rozwój. Doceniałem też zmiany w polityce pamięci” – wylicza.

Nawrocki podpisał deklarację Mentzena.

„To, co nas łączy, to silna, bezpieczna i rozwijająca się Polska” – komentuje.

Więcej o spotkaniu kandydatów można przeczytać w tekście Witolda Głowackiego:

Przeczytaj także:

Jaki jest kontekst?

Sławomir Mentzen w pierwszej turze wyborów uzyskał 14,8 proc. głosów, plasując się na trzecim miejscu wśród kandydatów. Od wyborców kandydata Konfederacji będzie w dużej mierze zależał ostateczny wynik wyborów prezydenckich. „Wyborcy to nie worki ziemniaków, nie można ich zmusić i kazać im, na kogo mają głosować. Ale możemy pomóc podjąć decyzję” – powiedział Mentzen we wtorek 20 maja. „Dlaczego uznałem, że zaproszę obu kandydatów do mojego kanału na YouTube” – dodał.

Podczas tej samej konferencji prasowej przedstawił deklarację z ośmioma wymienionymi wyżej punktami. Nawrocki zgodził się jako pierwszy na dyskusję, a jego sztab wybrał termin – czwartek o godz. 13. Z Rafałem Trzaskowskim Mentzen spotka się w sobotę 24 maja o godz. 19.

Przeczytaj więcej w OKO.press

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Na zdjęciu: P.o. dyrektora Departamentu Nauki, Oświaty i Dziedzictwa Narodowego NIK Sławomir Żyła (po lewej) i p.o. wicedyrektora tego samego departamentu Konrad Janiec podczas konferencji prasowej NIK.

NIK sprawdził, jak Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, a także Rada Mediów Narodowych wykonywały swoją pracę. Jak poinformowano na czwartkowej konferencji prasowej, wykryto wiele nieprawidłowości.

„Najpoważniejsza dotyczy podjęcia przez Krajową Radę – bez materialnoprawnej podstawy – uchwał, na mocy których jej Przewodniczący skierował w I półroczu 2024 roku środki z wpływów abonamentowych – ponad 337 mln zł – do depozytu sądowego, zamiast bezpośrednio do 19 jednostek publicznej radiofonii i telewizji na realizację misji publicznej” – czytamy w podsumowaniu raportu.

NIK złoży w tej sprawie zawiadomienie do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Chodzi o przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków przez funkcjonariuszy publicznych.

Izba informuje, że inne poważne nieprawidłowości dotyczyły m.in.:

• długotrwałości prowadzonych przez KRRiT postępowań w sprawie udzielenia koncesji na rozpowszechnianie programów na kolejny okres,
• wydawania przez Przewodniczącego KRRiT decyzji w tych sprawach na 2-3 dni przed wygaśnięciem koncesji,
• sposobu rejestrowania oraz rozpatrywania skarg i wniosków wpływających do KRRiT,
• nieustalenia przez Radę Mediów Narodowych zasad i procedur powoływania oraz odwoływania członków organów spółek medialnych.

Kontrola wskazała również, że przewodniczący KRRiT Maciej Świrski przedłużał postępowania dotyczące kar dla nadawców, nie dochowując terminów określonych w Kodeksie Postępowania Administracyjnego. W sumie Świrski w latach 2016-2024 nałożył 304 kary pieniężne za naruszenie przepisów ustawy o radiofonii i telewizji na łączną kwotę ponad 7 mln zł. „W 17 przypadkach (spośród 22 objętych kontrolą) podmioty ukarane złożyły odwołania od decyzji Przewodniczącego KRRiT do Sądu Okręgowego w Warszawie – sądu gospodarczego” – podaje NIK.

Izba zwraca również uwagę na nieprawidłowości w działaniach Rady Mediów Narodowych. „Nie ustalono szczegółowych zasad oraz procedur powoływania i odwoływania składów osobowych organów spółek medialnych. Stwierdzono także brak ustawowych wymogów co do trybu i sposobu powoływania oraz odwoływania przez RMN członków zarządów oraz rad nadzorczych spółek medialnych, a także brak przepisów zobowiązujących RMN do ustalenia powyższych kwestii” — podano na konferencji prasowej.

Jaki jest kontekst?

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, według konstytucji, ma stać na straży wolności słowa i interesu publicznego w mediach oraz bronić prawa obywateli do rzetelnej informacji. Dwoje członków KRRiT wybiera Sejm, jednego Senat, jednego wskazuje Prezydent. Kadencja KRRiT trwa sześć lat od powołania ostatniego członka.

W kadencji w latach 2016-2022 wszyscy członkowie KRRiT uzyskali aprobatę PiS. W kadencji, która zaczęła się w 2022 roku, Senat, w którym większość miały partie obecnej koalicji rządzącej, powołała do KRRiT medioznawcę prof. Tadeusza Kowalskiego.

Przewodniczącym KRRiT wciąż jest Maciej Świrski, znany z ataków na media, jak TVN, założyciel i szef Reduty Dobrego Imienia, organizacji pozarządowej, która między innymi zainspirowała i wspierała cywilny SLAPP przeciwko historykom Zagłady Żydów Janowi Grabowskiemu i Barbarze Engelking.

Obecna władza chce postawienia Świrskiego przed Trybunałem Stanu. Zajmująca się tym sejmowa Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej w kwietniu 2025 zakończyła zbieranie dowodów w tej sprawie.

Posłowie wnioskodawcy stawiają przewodniczącemu KRRiT 11 zarzutów:

• trzy zarzuty dotyczą nieprzekazywania mediom publicznym środków z abonamentu od stycznia do kwietnia 2024;
• dwa kolejne mówią o żądaniu od jednostek publicznej radiofonii i telewizji informacji, do uzyskiwania których szef KRRiT nie miał prawa, a także nakładaniu kar za niespełnienie tych żądań;
• cztery zarzuty dotyczą działań Macieja Świrskiego wymierzonych w media prywatne, w tym nieuzasadnionego przewlekania postępowań koncesyjnych oraz nakładania i egzekwowania kar od niezależnych wydawców za rzekome naruszenia ustawy o radiofonii i telewizji.

Rząd od zeszłego roku szykuje również reformę mediów, która zakłada m.in. likwidację Rady Mediów Narodowych.

Przeczytaj więcej w OKO.press

Przeczytaj także: