Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

37 mln 490 tys. osób – tyle według danych Głównego Urzędu Statystycznego wynosiła liczba ludności Polski. To spadek o ok. 147 tys. w stosunku do końcówki 2023 roku. Takie dane wynikają między innymi z najniższej od zakończenia II wojny światowej liczby urodzeń. Było ich 252. tys. To liczba o 20 tys. niższa niż w poprzednim roku.

„Obserwowane procesy demograficzne wskazują, że sytuacja ludnościowa Polski pozostaje trudna. W najbliższej przyszłości nie należy oczekiwać istotnych zmian gwarantujących stabilny rozwój demograficzny. Niski poziom dzietności, utrzymujący się od trzech dekad, będzie miał negatywny wpływ także na przyszłą liczbę urodzeń, z uwagi na zmniejszającą się liczbę kobiet w wieku rozrodczym” – pisze GUS w swoim komunikacie GUS. Wyludnianie się Polski wzmaga również zjawisko wciąż wysokiem emigracji Polaków zagranicę – zaznaczają badacze Urzędu. Ostrzegają jednocześnie przed zjawiskiem starzenia się społeczeństwa.

„Niski poziom dzietności i urodzeń, przy jednoczesnym wydłużaniu się przeciętnego trwania życia, wpływa na coraz szybsze starzenie się społeczeństwa poprzez m.in. wzrost liczby i udziału najstarszych grup wieku ludności w ogólnej populacji – w 2023 r. grupa wieku 80 lat i więcej liczyła ponad 1,6 mln osób, tj. prawie 5 proc. ludności Polski (w 2010 r. było to 1,3 mln osób, tj. ponad 3 proc., a w 2000 r. – 770 tys. – 2 proc. populacji)” – dodał GUS. Dane te nie są jednak jeszcze uzupełnione o saldo migracji.

Jaki jest kontekst?

Jedną z przyczyn niskiej dzietności jest wyrok Trybunału Julii Przyłębskiej, który w październiku 2020 roku praktycznie uniemożliwił legalną aborcję w Polsce.

„Rosnący niepokój o przebieg ciąży i zdrowie matek przyczynia się do odraczania czy nawet rezygnacji z planów prokreacyjnych. Spadło zaufanie społeczne do władzy, a ono ma zasadnicze znaczenie przy podejmowaniu decyzji o dzieciach” – mówiła w rozmowie z OKO.press prof. Irena E. Kotowska, demografka i honorowa przewodnicząca Komitetu Nauk Demograficznych Polskiej Akademii Nauk.

„Mała liczba urodzeń nie zaskakuje. Po pierwsze mamy coraz mniej kobiet w wieku rozrodczym. Bo kobiety, które urodziły się na początku lat 80., czyli w trakcie wyżu demograficznego, mają teraz powyżej 40 lat i pomału wychodzą z okresu reprodukcyjnego. Na ich miejsce – w wiek reprodukcyjny – wchodzi mała liczba kobiet urodzonych na przełomie XX i XXI wieku. Teraz mają one niewiele ponad 20 lat i zaczynają rozważać zakładanie rodziny. Jest ich jednak znacznie mniej niż kobiet z pokolenia wyżowego, co oznacza, że rodzi się mniej dzieci, a liczba urodzeń będzie spadać. To pułapka niskiej dzietności. Najpierw mamy coraz mniej dzieci, a za dwie-trzy dekady mamy coraz mniej kobiet, które mogłyby dzieci rodzić” – mówi dr Osiewalska.

W ocenie ekspertów nie ma dużej szansy na wyraźne demograficzne odbicie, na co wskazują też dane Organizacji Narodów Zjednoczonych.

ONZ prognozował w zeszłym roku, że ludność Polski będzie wynosić:

• W 2030 roku 37,29 mln osób.
• W 2040 roku – czyli dekadę później – będzie nas o 2 mln mniej, czyli 35,29 mln.
• W 2050 roku w Polsce będzie żyło 32,9 mln ludzi.

Co się wydarzyło?

Łukasz Mejza usłyszał zarzuty dotyczące nieprawidłowości w składanych przez niego oświadczeniach majątkowych – poinformowała rzeczniczka prasowa Prokuratury Okręgowej w Zielonej Górze Ewa Antonowicz poinformowała,

„Mężczyzna został przesłuchany, nie przyznał się do winy i złożył wyjaśnienia” – dodała Antonowicz.

Prokuratura Okręgowa w Zielonej Górze prowadzi śledztwo w sprawie oświadczeń majątkowych posła Łukasza Mejzy.

W oficjalnym oświadczeniu śledczych czytamy, żę „prokurator ogłosił postanowienie o przedstawieniu 11 zarzutów w śledztwie, którego przedmiotem jest podejrzenie złożenia fałszywych — to jest podających nieprawdę lub zatajających prawdę, oświadczeń o stanie majątkowym (...) przez osobę sprawującą mandat posła na Sejm IX. i X”.

Śledztwo dotyczy trzech spraw związanych z podejrzeniem podania nieprawdy w oświadczeniach majątkowych złożonych przez Łukasza Mejzę. Miało do tego dojść, gdy pełnił funkcję sekretarza stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a następnie wiceministra sportu. W jednej z tych spraw zarzuca mu się niedopełnienie obowiązku zgłoszenia wymaganych informacji do rejestru prowadzonego przez marszałka Sejmu w terminie 30 dni. Stanowi naruszenie przepisów dotyczących funkcjonariuszy publicznych.

„Wszystkie okoliczności podniesione przez podejrzanego będą wnikliwie zbadane” – przekazała zielonogórska prokuratura.

Jaki jest kontekst?

Łukasz Mejza jest posłem Prawa i Sprawiedliwości. Partia zaoferowała mu miejsce na liście wyborczej w wyborach parlamentarnych, choć wcześniej próbowała odciąć się od polityka wywodzącego się z Partii Republikańskiej Adama Bielana.

Łukasz Mejza objął mandat poselski w marcu 2021 roku, po śmierci posłanki Jolanty Fedak. Startował do Sejmu w 2019 roku z list PSL w Zielonej Górze. Nie dostał jednak mandatu. Już jako poseł wszedł w układ z Adamem Bielanem, który odbudowywał zaplecze rządu po wyjściu z koalicji Porozumienia Jarosława Gowina i zaczął wspierać PiS w kolejnych głosowaniach. Do Partii Republikańskiej dołączył w październiku 2021 i niedługo później został wiceministrem w Ministerstwie Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu. Po tygodniu – w osobnym resorcie sportu. Na jego głosie wisiała parlamentarna większość.

Potężne kontrowersje wywoływała działalność biznesowa Mejzy. Jego firma Vinci NeoClinic oferowała terapie za pomocą wątpliwej metody „pluripotencjalnych komórek macierzystych”. Mejza zapewniał, że może ona być zbawienna dla chorych na nowotwory, stwardnienie rozsiane, chorobę Parkinsona, dzieci z porażeniem mózgowym czy osób w spektrum autyzmu. To jednak metoda wciąż badana, wokół której jest wiele znaków zapytania. Lekarze stanowczo jej odradzają. „Żaden odpowiedzialny naukowiec czy lekarz nie zaproponuje przeszczepu pluripotencjalnych komórek macierzystych” – mówiła w OKO.press dr Karolina Archacka, biolog w Zakładzie Cytologii Wydziału Biologii UW.

Jako obciążenie dla Zjednoczonej Prawicy zrezygnował z rządowej posady, pozostał jednak posłem wspierającym w głosowaniach rząd Mateusza Morawieckiego.

Przeczytaj więcej w OKO.press:

Co się wydarzyło?

Bilans ofiar zderzenia samolotu pasażerskiego ze śmigłowcem nad rzeką Potomak w Waszyngtonie wynosi 30 osób – podaje agencja Reutera. Na miejscu pracują służby, a doniesienia zza oceanu mówią o ciałach wypływających na brzeg. Według stacji CBS nurkowie pracujący na miejscu wyłowili z Potomaku czarną skrzynkę samolotu, którego szczątki znajdują się na głębokości około 1,5 metra. Amerykańskie media twierdzą, że maszyna rozpadła się na dwie części. Ratownicy poinformowali dziennikarzy, że śmigłowiec nie ma poważnych uszkodzeń i dryfuje w rzece. Misja ratunkowa według służb ma trwać kilka dni.

W wypadku zderzył się pasażerski Bombardier CRJ 700 z 64 osobami tuż przed lądowaniem na pasie lotniska im. Ronalda Reagana w Arlington pod Waszyngtonem i wojskowy śmigłowiec, którym leciało trzech żołnierzy. W wypowiedzi dla telewizji Sky News były starszy inspektor brytyjskiego oddziału do spraw badania wypadków lotniczych Tim Atkinson ocenił, że siła uderzenia samolotu z wodą była „poza ludzką tolerancją”. „Obawiam się, że w tej wodzie prowadzona jest jedynie operacja poszukiwawcza, nie ratunkowa” – stwierdził.

„Kiedy jedna osoba umiera, mamy do czynienia z tragedią, kiedy, wielu, wielu, wielu ludzi ginie, czujemy cierpienie nie do zniesienia” – powiedział stacji News4 Roger Marshall, senator z Kansas. Z tego stanu – a konkretnie z miasta Wichita, Bombardier zmierzał na lotnisko pod Waszyngtonem.

Co się wydarzyło?

Nie milkną komentarze po zabójstwie ratownika medycznego w Siedlcach. Medyk zginął po ataku 59-letniego mężczyzny, któremu udzielał pomocy. Ratownik podczas opatrywania rany ciętej głowy otrzymał mocny cios 20-centymetrowym nożem prosto w klatkę piersiową. Wstępna sekcja zwłok potwierdza, że był on przyczyną zgonu.

Sprawca przebywa w areszcie. Prokuratura poinformowała, że zarzuca się mu „popełnienie zbrodni zabójstwa popełnionej ze szczególnym zamiarem motywacyjnym”. Podejrzany Adam Cz. przyznał się do zarzucanego mu czynu i wyraził skruchę, choć zdaniem śledczych nie wskazywała na nią jego mimika.

„Okoliczności wymagają badania psychiatrycznego podejrzanego celem ustalenia czy jego poczytalność była w pełni zachowana” – mówił serwisowi TVN Warszawa prokurator Arkadiusz Szewczak. Adamowi Cz. grozi dożywocie, dolna granica to 15 lat więzienia.

Po zabójstwie o pilne konsultacje w sprawie zapewnienia medykom potrzebnych środków bezpieczeństwa zaapelowały organizacje zrzeszające ratowników medycznych. Krajowa Izba Ratowników Medycznych zapostulowała między innymi monitorowanie zachowaļ agresywnych wobec medyków, wyposażenie ratowników w środki ochrony osobistej i uruchomienie darmowych szkoleń samoobrony.

W środę ratownicy wzięli udział w pierwszej turze rozmów z przedstawicielami rządu. Politycy zapowiedzieli podniesienie kar za ataki na medyków, przyznanie statusu funkcjonariusza publicznego również ratownikom w czasie szkolenia i włączenia zajęć z samooobrony do kształcenia ratowniczego, jak również wprowadzenie obowiązkowej 3-osobowej obsady ekip ratowniczych. Jednym z dyskutowanych pomysłów było wyposażenie ratowników w kamery, które rejestrowałyby interwencje z ich udziałem. „To zagadnienie wymaga szerszego przepracowania i oceny możliwości budowy całego systemu potrzebnego do obsługi kamer” – przekazywała Krajowa Rada Ratowników Medycznych.

„Po stronie ministerstwa zdrowia leży zadanie szerokiej kampanii edukacyjno-informacyjnej, która będzie mówiła o tym, kim jest ratownik i dlaczego ten zawód jest ważny. Wydaje się to konieczne” – mówiła ministra zdrowia Izabela Leszczyna. Potwierdziła, że wprowadzenie monitoringu jest jedną z trudniejszych kwestii. – „Ratownicy postulowali nagrywanie w momencie, kiedy okazuje się, że nie udzielają już pomocy, ale bronią się przed agresją” – wyjaśniała Leszczyna. Oceną pomysłu na zająć się Główny Inspektor Danych Osobowych.

„Jest rozmowa o tym, żeby specjalne kamizelki nożoodporne były na wyposażeniu karetki, co nie oznacza, że do każdego wyjazdu ratownicy będą w nich chodzili, bo one mogą też utrudniać działania. Jeśli coś takiego będzie wprowadzone, to raczej jako możliwość. Na pewno będzie lepsza współpraca z policją” – mówił w Radiu RMF24 wiceminister zdrowia Wojciech Konieczny.

Jaki jest kontekst?

Z badań krakowskich naukowców z 2018 roku wynika, że ratownicy bardzo często spotykają się z agresją. „96% ratowników medycznych uczestniczących w badaniu zadeklarowało, że w ciągu ostatniego roku, w czasie pracy w systemie Państwowego Ratownictwa Medycznego, spotkało się z agresją. Najczęstszą formą agresji była agresja słowna. U 22% uczestników badania w wyniku agresji doszło do uszczerbku na zdrowiu. Z pogróżkami zetknęło się 72% ankietowanych. Stwarzanie groźnych sytuacji miało miejsce wobec 59% osób, a próby uderzenia (ataku) dotyczyły 44% badanych. Częściej na zachowania agresywne ze strony pacjentów narażeni byli ratownicy pracujący w zespołach wyjazdowych oraz w izbie przyjęć niż ratownicy pracujący w SOR” – czytamy w opracowaniu przygotowanym przez badaczy z Akademii Frycza-Modrzewskiego i Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Przeczytaj więcej w OKO.press:

Co się wydarzyło

W środę tuż przed godz. 21 czasu lokalnego (w czwartek przed godz. 3:00 polskiego czasu) samolot pasażerski Bombardier CRJ700 linii American Airlines lecący z miasta Wichita w stanie Kansas rozbił się tuż przed lądowaniem na lotnisku im. Ronalda Reagana w Waszyngtonie. Do katastrofy doszło po zderzeniu samolotu z helikopterem wojskowym Black Hawk.

Telewizja CBS News poinformowała, że z graniczącej z lotniskiem rzeki Potomak wyłowiono do tej pory co najmniej 18 ciał ofiar. Mało prawdopodobne, by ktoś przeżył katastrofę. Samolotem American Airlines podróżowało 60 pasażerów i czterech członków załogi, helikopterem leciało trzech żołnierzy.

Według informacji cytowanych przez agencję Reutera, chwilę przed katastrofą wieża kontroli lotów miała kontaktować się z załogą helikoptera, pytając, czy widzą samolot. Przyczyny katastrofy są jednak wciąż nieznane. Mianowany w tym tygodniu nowy sekretarz obrony Pete Hegseth ogłosił, że wojsko i Departament Obrony natychmiast rozpoczęły śledztwa zmierzające do wyjaśnienia przyczyn katastrofy. Według wstępnych informacji helikopter miał brać udział w akcji szkoleniowej. Lotnisko w Waszyngtonie zostało zamknięte do odwołania.

Głos na temat wypadku zabrał w mediach społecznościowych Donald Trump: „Samolot był na rutynowej ścieżce podejścia do lotniska. Helikopter leciał prosto w kierunku samolotu przez dłuższy czas. Mamy JASNĄ NOC, światła samolotu świeciły intensywnie, dlaczego helikopter nie wzbił się w górę lub nie zszedł w dół, ani nie skręcił? Dlaczego wieża kontroli lotów nie powiedziała helikopterowi, co ma robić, zamiast pytać, czy widzą samolot? To zła sytuacja, która wydaje się być do uniknięcia. NIEDOBRZE!!!” – napisał prezydent Stanów Zjednoczonych.