Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

Paweł S., twórca marki odzieżowej Red is Bad, podejrzany o udział w aferze dotyczącej nieprawidłowości w Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych, był dziś (4.11) przesłuchiwany w prokuraturze w Katowicach. Prokuratura Krajowa poinformowała, że złożył wyjaśnienia, nie ujawniła jednak ich treści. Mecenas Jacek Dubois, obrońca S., przekazał, że przesłuchanie było „wyczerpujące”. Dodał, że za jego klientem „jest nieprzespana noc”.

Paweł S. został zatrzymany w ubiegłym tygodniu na Dominikanie i deportowany do Polski. Od 10 października S. był poszukiwany czerwoną notą Interpolu, wcześniej wystawiono za nim list gończy i europejski nakaz aresztowania. W czwartek (31.10) usłyszał zarzuty udziału w zorganizowanej grupie przestępczej, współdziałania w przekroczeniu uprawnień przez funkcjonariuszy publicznych reprezentujących Rządową Agencję Rezerw Strategicznych oraz prania brudnych pieniędzy. Grozi mu 10 lat więzienia.

Przez ostatnie dni składał wyjaśnienia w śląskiej prokuraturze, a także w CBA.

Od momentu, w którym S. przekroczył granicę, zastosowane zostało postanowienie sądu o tymczasowym aresztowaniu go na 90 dni. Zgodnie z przepisami po przesłuchaniu prokurator zarządza doprowadzenie podejrzanego do sądu z wnioskiem o utrzymanie tymczasowego aresztowania. Może też zdecydować się na inny środek zapobiegawczy.

Prokuratura uważa jednak, że areszt jest w tej sprawie niezbędny.

Jak poinformował po przesłuchaniu S. rzecznik Prokuratury Krajowej Przemysław Nowak, „prokurator skierował dziś do Sądu Rejonowego Katowice-Wschód wniosek o utrzymanie wobec Pawła S. środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania”. Dodał, że „potrzeba utrzymania środka wynika z uzasadnionej obawy ucieczki, ukrywania się oraz bezprawnego utrudniania postępowania”. Jeśli sąd odrzuci wniosek, S. wyjdzie na wolność.

Jaki jest kontekst?

Paweł S. stworzył markę patriotycznej odzieży, w której często prezentował się m.in. prezydent Andrzej Duda. W 2015 roku wybrał się w koszulce Red is Bad w oficjalną podróż do Chin. A w 2021 roku, w samym środku pandemii, odwiedził nawet jeden z firmowych sklepów.

Jak się jednak okazało, biznesmen nie zarabiał jedynie na sprzedaży ubrań — podczas rządów PiS zaczął współpracować z Rządową Agencją Rezerw Strategicznych.

Według funkcjonariuszy CBA w RARS stworzono system wyprowadzania pieniędzy poprzez podmioty związane z Pawłem S.. Kontrakty zawierano bez przetargów, a pretekstem do zakupów były m.in. pandemia koronawirusa czy rosyjska agresja na Ukrainę. Zakupy okazywały się też nadzwyczajnie drogie, bo S. naliczał sobie gigantyczne marże.

Najbardziej lukratywne kontrakty dotyczyły branż, w których wcześniej nie miał żadnego doświadczenia. Jak podał Onet, Paweł S. zarobił:

• 350 mln zł za dostarczenie RARS agregatów prądotwórczych dla ogarniętej wojną Ukrainy;
• 100 mln zł za dostarczenie RARS instalacji do uzdatniania wody pitnej w Ukrainie;
• oficjalnie 10 mln zł za dostarczenie RARS maseczek FFP3 (wg. ustaleń Onetu rzeczywista wysokość zamówienia miała być ponad dziesięciokrotnie wyższa);
• 5 mln zł od KPRM pod rządami Mateusza Morawieckiego za wyprodukowanie biało-czerwonych flag.

Paweł S. i afera w RARS — przeczytaj więcej na ten temat w OKO.press

Co się wydarzyło?

„Dzisiaj daliście lekcję demokracji, którą należy zapisać w podręcznikach historii” – powiedziała Maia Sandu w nocy z niedzieli na poniedziałek. „Dzisiaj ocaliliście Mołdawię” – dodała, zwracając się do wyborców. Po zliczeniu wyników z 98 proc. komisji, Sandu otrzymała 54,35 proc. głosów w II turze wyborów prezydenckich.

Jej przeciwnikiem był wspierany przez prorosyjską partię socjalistyczną Aleksandr Stoianoglo.

„Obiecuję, że będę prezydentką was wszystkich. Możemy mieć różne poglądy, mówić różnymi językami, ale wszyscy chcemy pokoju, wzajemnego zrozumienia i dobrego życia dla naszych dzieci. To jest mój cel dla Mołdawii na nadchodzące lata” – powiedziała Sandu.

Niedługo po zamknięciu lokali wyborczych, po 20 lokalnego czasu, wyniki wskazywały na przewagę Stoianoglo. Były to jednak głosy jedynie z krajowych komisji — te zagraniczne zliczono jako ostatnie. Diaspora mołdawska z Zachodu zmobilizowała się podczas II tury, odnotowano rekordową frekwencję (ponad 320 tysięcy głosów). Mołdawianie żyjący za granicą w większości popierają Sandu (w I turze zyskała 70 proc. głosów diaspory) i to ich głosy zdecydowały o ostatecznym wyniku.

II tura wyborów była mocno narażona na rosyjską dezinformację i próby wpłynięcia na wynik. Media informowały o bezpłatnym transporcie wyborców z Rosji, żeby mogli oddać głos w wyborach, a także o alarmach bombowych w lokalach wyborczych.

Pod koniec głosowania, w niedzielę wieczorem doradca ds. bezpieczeństwa narodowego Mai Sandu, Stanislav Secrieru, napisał na X: „Jesteśmy świadkami masowej ingerencji Rosji w nasz proces wyborczy... działania o dużym potencjale zmierzającego do zniekształcenia wyniku”.

Podobne próby wpłynięcia na wynik odnotowano 20 października 2024, kiedy poza pierwszą turą wyborów w Mołdawii odbyło się referendum w sprawie dopisania integracji z UE do konstytucji.

Rosja rękami mołdawskich polityków i oligarchów dokonywała szeregu prowokacji i manipulacji, by wpłynąć na wynik głosowania. Obok kupowania głosów, cyberataków czy dezinformacji, mołdawskie służby zgłosiły też wykrycie sieci infiltratorów wyszkolonych przez Grupę Wagnera, którzy przenikali do Mołdawii w ostatnich miesiącach. Finalnie zwolennicy integracji europejskiej wygrali o włos — za dołączeniem do UE głosowało 50,35 proc. Mołdawian.

Jaki jest kontekst?

To będzie druga kadencja prezydencka Mai Sandu. Jej najważniejszym osiągnięciem w pierwszej kadencji było doprowadzenie do negocjacji akcesyjnych z Unią Europejską. Integracja europejska była również istotnym elementem kampanii wyborczej. Sandu ostrzegała, że jej przegrana oznaczałaby poluzowanie kontaktów z Zachodem i zniesienie ruchu bezwizowego z UE.

Jej krytycy wyliczali, że przez cztery lata prezydentury nie spełniła części wyborczych obietnic, takich jak reformy gospodarcze i walka z korupcją. Sandu zapowiada, że po wygranych wyborach dokona zmian w rządzie.

„W pełni rozumiem, że to głosowanie było napędzane potrzebą zmiany, na którą czeka społeczeństwo. Wiedzcie, że usłyszałam wszystkie głosy, włącznie z tymi krytycznymi” – powiedziała po II turze wyborów. O swoim kontrkandydacie jeszcze w trakcie kampanii mówiła „rosyjski koń trojański”. Stoianoglo jest co prawda zwolennikiem integracji z UE, jednocześnie uważa, że Mołdawia powinna być otwarta na współpracę z Władimirem Putinem. Oddając swój głos, Aleksandr Stoianoglo obiecał, że będzie „apolitycznym prezydentem” i że głos na niego to głos na „Mołdawię, która powinna rozwijać się w harmonii z Zachodem i Wschodem”.

Wybory w Mołdawii – przeczytaj więcej w OKO.press

Co się wydarzyło?

O godz. 20 polskiego czasu skończyła się II tura wyborów prezydenckich w Mołdawii. Na kartach były dwa nazwiska kandydatów, którzy zdobyli najwięcej głosów 20 października, w pierwszej turze wyborów. To obecna prezydentka Maia Sandu (w pierwszej turze zdobyła 42,45 proc.) i były prokurator generalny, Alexandr Stoianoglo (25,95 proc. w pierwszej turze).

Na ok. 1,7 mln głosujących ponad 300 tys. zrobiło to za granicą. W Rosji były tylko dwa obwody zagraniczne (na 237), więc Rosja organizowała masowy bezpłatny dowóz głosujących do Mołdawii.

Rosja naciska

„W nocy z 1 na 2 listopada na przejście graniczne (z Rumunią) Oancea-Kaguł przyjechały trzy autokary z obywatelami Mołdawii powracającymi do kraju z Rosji. Według źródeł w służbach celnych i straży granicznej znajdowało się w nich ok. 150 osób, które bezpłatnie przeleciały z Moskwy do Stambułu, a stamtąd kontynuowały podróż autokarami” – podaje Agencja IPN.

Rosyjska telewizja pokazywała tymczasem reportaże spod Pskowa, dokąd Estończycy zawracali tabuny autokarów pełnych chętnych do głosowania w Mołdawii. Estończycy wykazywali podróżującym błędy w dokumentach i cofali ich z granicy Unii Europejskiej.

Pod koniec głosowania, w niedzielę wieczorem doradca ds. bezpieczeństwa narodowego prezydent Mai Sandu, Stanislav Secrieru, napisał na X:

Dużo zależało od wyborców, którzy w pierwszej turze poparli pozostałych kandydatów, w tym lidera Naszej Partii Renato Usatii. Zajął trzecie miejsce z wynikiem 14 proc. Nie udzielił poparcia żadnemu z kandydatów, którzy dostali się do drugiej tury.

Trzecim elementem, który mógł wpłynąć na wynik, jest działalność Ilana Shora, prorosyjskiego oligarchy, obecnie ukrywającego się w Rosji. Przypisuje mu się zarówno finansowanie zakupu głosów, organizacje przerzutu wagnerowskich infiltratorów, jak i przygotowanie sieci botów, fałszywych kont i organizacji medialnych prowadzących prokremlowską propagandę.

Jaki wybór ma Mołdawia?

Maia Sandu wspierana przez Partię Działania i Solidarności za swoje priorytety uważa dążenie do dołączenia Mołdawii do Unii Europejskiej i zacieśnienie kontaktów z Zachodem. Ostrzega, że jeśli przegra, Mołdawia utraci ruch bezwizowy z UE. Jej krytycy wyliczają, że przez cztery lata prezydentury nie spełniła części wyborczych obietnic, takich jak reformy gospodarcze i walka z korupcją. Sandu zapowiada, że po wygranych wyborach dokona zmian w rządzie, co ma poprawić wewnętrzną sytuację w kraju. O swoim kontrkandydacie mówi „rosyjski koń trojański”.

Popierająca go partia socjalistyczna jest prorosyjska, sam Stoiangolo określa się jako kandydat apolityczny, który chciałby być „prezydentem wszystkich”.

Jego hasło w pierwszej turze brzmiało „Mołdawia decyduje”, mające pokazać, że sami mieszkańcy powinni decydować o losie swojego kraju. Były prokurator generalny publicznie wspiera Ukrainę w wojnie z Rosją, zgadza się z tym, że Krym i Donbas są integralnymi częściami Ukrainy. Postuluje wycofanie się rosyjskich wojsk z Naddniestrza. Jednocześnie jednak uważa, że należy rozmawiać z Władimirem Putinem w sprawie zakończenia wojny. Jest zwolennikiem współpracy z Rosją, m.in. w kwestii sprowadzania taniego gazu do Mołdawii.

Jaki jest kontekst?

20 października 2024, poza pierwszą turą wyborów w Mołdawii, odbyło się referendum w sprawie dopisania integracji z UE do konstytucji. Z danych Centralnej Komisji Wyborczej wynika, że zwolennicy eurointegracji zwyciężyli o włos – opowiedziało się za tym 50,35 proc. głosujących. Przeważyły głosy mołdawskiej diaspory.

Jak pisaliśmy w OKO.press, wyborom i referendum towarzyszyła atmosfera skandalu – od miesięcy Rosja rękami mołdawskich polityków i oligarchów, ze wspomnianym Ilianem Shorem na czele, dokonywała szeregu prowokacji i manipulacji, by wpłynąć na wynik głosowania. Obok kupowania głosów, cyberataków czy dezinformacji, mołdawskie służby zgłosiły też wykrycie sieci infiltratorów wyszkolonych przez Grupę Wagnera, którzy przenikali do Mołdawii w ostatnich miesiącach.

W sobotę 19 października, podczas ciszy wyborczej poinformowano o włamaniu się i wykradzeniu zawartości serwerów parlamentu Mołdawii. Wyborcy zostali zaspamowani wiadomościami na Telegramie i WhatsAppie, przekonującymi do głosowania na konkretnych kandydatów lub głosowania na „nie” w referendum.

Kwestia integracji unijnej jest jednym z najważniejszych tematów kampanii wyborczej. Alexandr Stoianoglo jest zwolennikiem integracji europejskiej, jednak nie wziął udziału w referendum, argumentując, że jest to element kampanii Mai Sandu. Obecna prezydentka zapewnia z kolei, że będzie dalej prowadzić Mołdawię w stronę UE, a jednym z sukcesów jej kadencji było rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych.

Wybory w Mołdawii — przeczytaj więcej na ten temat w OKO.press

Co się wydarzyło?

Około 2 nad ranem w nocy z 2 na 3 listopada policja w Słupsku dostała informację o wypadku przy ulicy Nad Śluzami. Z informacji świadków wynikało, że auto wjechało w grupę pieszych. Policjanci ustalili, że 20-latek kierujący bmw stracił panowanie nad pojazdem, uderzył w barierki oddzielające jezdnię od chodnika. Był pijany, miał blisko 2 promile w wydychanym powietrzu.

Auto dachowało, potrącając sześć osób idących chodnikiem. 24-letni przechodzień zginął, reszta pieszych trafiła do szpitala, jedna osoba jest w ciężkim stanie.

To tylko jeden z tragicznych wypadków, do jakich doszło na polskich drogach od początku długiego weekendu do poranka 3 listopada. Policyjna akcja „Znicz” potrwa do 4.11, wtedy poznamy pełen bilans zdarzeń drogowych. Na razie policja podaje, że poza ofiarą pijanego kierowcy ze Słupska, w wypadkach zginęły jeszcze trzy osoby (dwie 31.10, jedna 1.11). W czwartek (31.10) zatrzymano 214 kierowców, którzy wsiedli do samochodów po spożyciu alkoholu. 1 listopada zatrzymano 240 pijanych kierowców, a dzień później – 245. W sumie odnotowano 133 wypadki drogowe.

Wieczorem 2 listopada policja w Gorzowie Wielkopolskim uniemożliwili nocny wyścig ulicami miasta. Efekt kontroli zlotu aut pod jedną z galerii handlowych to 48 zatrzymanych dowodów rejestracyjnych i 85 mandatów.

Jaki jest kontekst?

Seria tragicznych wypadków samochodowych spowodowała w Polsce dyskusję nad wprowadzeniem pojęcia „zabójstwa drogowego” do katalogu przestępstw. Apelują o to m.in. ruchy miejskie, takie jak Miasto jest Nasze z Warszawy czy Akcja Ratunkowa dla Krakowa.

„Czeka nas poważna rozmowa z ministrem sprawiedliwości [...] Ostatnie przypadki zmuszają nas do podjęcia radykalnych kroków w tym kierunku” – mówił w TVP Info minister infrastruktury Dariusz Klimczak.

20 września 2024 resort sprawiedliwości opublikował komunikat na portalu X. „Ministerstwo Sprawiedliwości informuje, że w najbliższych dniach prowadzone będą intensywne prace dotyczące rozwiązań prawnych ukierunkowanych na zapewnienie maksymalnie wysokiej skuteczności państwa w walce z przestępczością na polskich drogach” – czytamy w nim. „W ramach prac analizie poddane zostaną m.in. pojawiające się w przestrzeni publicznej postulaty zmian przepisów, takie jak wprowadzenie do katalogu przestępstw zabójstwa drogowego, stworzenie systemu identyfikacji na drogach osób z orzeczonymi zakazami prowadzenia pojazdów, czy też przepadek pojazdu kierowanego przez osobę posiadającą zakaz jego prowadzenia” – pisze resort.

Karniści mają jednak wątpliwości, czy takie rozwiązanie pomoże uniknąć kolejnych tragicznych wypadków.

„Tu trzeba działać prewencyjnie. Drogą uświadamiania, ścigania wysokimi mandatami za szybką jazdę” – mówił w OKO.press dr Piotr Kładoczny, karnista, dyrektor działu prawnego Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka

Zabójstwo drogowe — przeczytaj więcej na ten temat w OKO.press

Co się wydarzyło?

Kamala Harris, nieoczekiwanie wygrywa z Donaldem Trumpem w stanie Iowa — wynika z renomowanego sondażu Ann Selzer i „Des Moines Register”. Według opublikowanego w sobotę badania Harris wygrywa w rolniczym stanie z Trumpem 47 do 44 proc.

Ponad 9 na 10 potencjalnych wyborców w Iowa twierdzi, że podjęło już decyzję (91 proc.), 7 proc. ma faworyta, ale wciąż może zmienić zdanie, a 2 proc. nie wybrało swojego kandydata. Harris ma większe poparcie u kobiet (56 proc.) i osób powyżej 65. roku życia (55 proc.). Za Trumpem zagłosowałoby 52 proc. mężczyzn. Sondażownia przepytała 808 potencjalnych wyborców z Iowa.

Sondaż Ann Selzer w Iowa jest uważany za jeden z najważniejszych wskaźników przed wyborami. W 2020 r. sondaż pomylił się o 2 punkty na niekorzyść Trumpa, sugerował jednak bardziej wyrównany wynik, niż podawały pozostałe sondaże. „Des Moines Register” komentuje, że wygrana Harris w Iowa byłaby „szokującym wydarzeniem po tym, jak stan skręcił agresywnie w prawo w ostatnich wyborach”.

Przez lata Iowa była uważana za jeden z „wahających się” stanów — czyli takich, w których głosy między Republikanami a Demokratami rozkładają się równomiernie. Dwukrotnie wygrywał tam Barack Obama. W 2016 i 2020 r. Trump wygrał tam różnicą odpowiednio 10 i 8 punktów procentowych.

Jaki jest kontekst?

To ostatni weekend kampanii prezydenckiej przed wyborami, które odbędą się 5 listopada. Wyścig jest bardzo wyrównany, dlatego kandydatka i kandydat wykorzystują końcówkę kampanii na przekonanie „wahających się stanów” i zyskanie głosów niezdecydowanych wyborców.

Kamala Harris w sobotę wystąpiła w kultowym programie Saturday Night Live, obok ogrywającej ją aktorki Mai Rudolph (na zdjęciu). Kandydatka i parodiująca ją aktorka rozmawiały ze sobą, siedząc po dwóch stronach lustra. „Jestem tu, by ci przypomnieć, że masz to. Bo umiesz robić to, czego twój przeciwnik nie potrafi: otwierać drzwi” – powiedziała do swojej komediowej odpowiedniczki Kamala Harris, odnosząc się do potknięcia Trumpa przy próbie otwarcia drzwi śmieciarki podczas jednego z ostatnich wydarzeń kampanijnych.

Poza występem w SNL Harris przemawiała w sobotę na wiecach w Milwaukee w stanie Wisconsin, Atlancie w Georgii i Charlotte w Karolinie Północnej. Kolejnym przystankiem na jej kampanijnej drodze będzie East Lansing w stanie Michigan. Trump wystąpił w Karolinie Północnej oraz w Salem w Wirginii — stanie uważanym za bezpieczny dla Harris. Zaplanował kolejne wiece w trzech mniejszych miastach – Lititz w Pensylwanii, Kinston w Karolinie Północnej i Macon w Georgii. Trump próbuje przekonać do siebie mieszkańców małych miejscowości i wsi.

Wybory w USA — przeczytaj więcej na ten temat w OKO.press