Krótko i na temat: najnowsze wiadomości z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

„Jest Europejski Nakaz Aresztowania Jewhenija Iwanowa, jednego z bezpośrednich sprawców zamachów na torach kolejowych w Polsce. Decyzja ws. drugiego z podejrzanych – Ołeksandra Kononowa – ma zostać podjęta jeszcze dzisiaj” – podaje RMF FM.

Prokuratura stawia im zarzuty dokonania w dniach 15-16 listopada 2025 r. aktów dywersji o charakterze terrorystycznym na rzecz wywiadu Federacji Rosyjskiej, polegających m.in. na uszkodzeniu torów kolejowych w miejscowości Mika oraz uszkodzeniu sieci trakcyjnej w miejscowości Gołąb. Zachowania te sprowadziły bezpośrednie niebezpieczeństwo katastrofy w ruchu lądowym w postaci wykolejenia pociągów, stanowiące zagrożenie dla życia i zdrowia wielu osób oraz mienia w wielkich rozmiarach.

Jaki jest kontekst?

Jewhenij Iwanow oraz Ołeksandr Kononow to obywatele Ukrainy. Są podejrzewani o dokonaniu dwóch aktów dywersji na linii kolejowej nr 7 na trasie Warszawa-Dorohuskiem. 15 listopada mieli uszkodzić tory kolejowe w pobliżu stacji w miejscowości Mika w województwie mazowieckim.

Dzień później odkryto uszkodzenia sieci trakcyjnej w miejscowości Gołąb niedaleko Puław. Na torach zamontowane zostały także metalowe elementy, które mogły doprowadzić do wykolejenia się pociągu.

Obaj sprawcy mieli od dłuższego czasu współpracować ze służbami Kremla. Obydwaj przedostali się do Polski z Białorusi jesienią tego roku, tuż przed próbą zamachu. Jeden z nich jest prokuratorem z Donbasu. Drugi już w przeszłości był skazany za akty dywersji we Lwowie. Mężczyźni po podłożeniu ładunków wybuchowych wrócili na Białoruś przez przejście graniczne w Terespolu.

W tej samej sprawie zarzuty usłyszał już Wołodymyr B. Śledczy zarzucają mu pomocnictwo głównym sprawcom. Wołodymyr B. miał ułatwić im popełnienie przestępstwa, pomagając im w rozpoznaniu terenu i wyborze miejsca podłożenia ładunków wybuchowych oraz miejsca zamontowania metalowego elementu na szynach. Na wniosek prokuratury został aresztowany na 3 miesiące.

Przeczytaj teksty OKO.press na podobny temat:

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Ukraińskie media informują, że do ataku doszło w nocy na 1 grudnia.

Portal Hromadske, powołując się na źródło w ukraińskim wywiadzie HUR, pisze, że atak na rurociąg naftowy został przeprowadzony w pobliżu miejscowości Kazinskie Wysielki, na odcinku rurociągu Taganrog – Lipieck.

Jak zaznacza portal, do uszkodzenia rurociągu użyto materiałów wybuchowych z zdalnym detonatorem i dodatkowymi mieszankami palnymi, aby uzyskać większą intensywność spalania.

Jak zapewniło źródło hromadske, „rosyjska sieć naftowa, będąca głównym źródłem dochodów państwa agresora i finansowania przemysłu zbrojeniowego, będzie nadal eksplodować i płonąć, dopóki wróg nie zrezygnuje z prób ataku na Ukrainę”.

Oprócz tego Sztab Generalny Ukrainy potwierdził inne uderzenia w ważne obiekty wroga.

W nocy 3 grudnia oddziały Sił Obronnych Ukrainy zaatakowały bazę paliwową „Dmitriewskaja” w obwodzie tambowskim w Rosji, która ma zaspokajać potrzeby rosyjskiej armii. Wybuchł pożar, płonęło kilka zbiorników produktów naftowych. Dzień wcześniej ukraińskie drony zaatakowały bazę paliwową „Rosniefti” w mieście Liwny w obwodzie orłowskim. W wyniku ataku doszło do pożaru dwóch zbiorników RB-5000.

„Siły obronne podejmują działania mające na celu osłabienie potencjału wojskowo-gospodarczego rosyjskich okupantów i zmuszenie Federacji Rosyjskiej do zaprzestania zbrojnej agresji przeciwko Ukrainie” – podkreśla ukraiński Sztab Generalny.

Jaki jest kontekst?

Przemysł naftowy odgrywa ogromną rolę w gospodarce Rosji. Dochody z niego stanowią istotną część państwowego budżetu i służą finansowaniu wydatków na armię.

Ukraińskie siły zbrojne już kilkakrotnie atakowały infrastrukturę rurociągu naftowego „Przyjaźń” na terytorium Federacji Rosyjskiej, m.in. w drugiej połowie sierpnia 2025 roku. W wyniku tych ataków dostawy rosyjskiej ropy do Węgier i Słowacji były tymczasowo wstrzymane. A kraje – zależne od rosyjskich surowców – zwróciły się do wysokiej przedstawiciel UE ds. stosunków zewnętrznych i polityki bezpieczeństwa Kai Kallas oraz komisarza ds. energii Dana Jørgensena z prośbą o podjęcie działań w sprawie Ukrainy.

Przeczytaj więcej w OKO.press:

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Jak pisaliśmy w OKO.press, w poniedziałek, 1 grudnia, „Business Insider” opublikował list ministry zdrowia Jolanty Sobierańskiej-Grendy do ministra finansów, w którym ministra proponuje oszczędności w budżecie NFZ w 2026 roku. Jest to odpowiedź m.in. na pismo Ministerstwa Finansów z 23 września, które miało dotyczyć planu finansowego NFZ na rok 2026 i zawierało „prośbę o przedstawienie rozwiązań systemowych w zakresie ochrony zdrowia służących m.in. obniżeniu kosztów NFZ”.

Jak pisze „Rynek Zdrowia”, propozycje zakładają oszczędności w NFZ na kwotę blisko 10,4 mld zł w 2026 r. i blisko 213 mln zł jeszcze w roku 2025 (jedno z pism MF dotyczyło również planu finansowego NFZ na 2025 rok).

Te doniesienia we wtorek, 2 grudnia, podczas konferencji prasowej skomentował Adam Szłapka, rzecznik rządu.

„Żadne decyzje nie zapadły” – mówił Szłapka. Zaznaczył, że ostatnia decyzja rządu w tej sprawie to nowelizacja ustawy o Funduszu Medycznym. W zeszłym tygodniu zmiany zaakceptował Senat, teraz dokument oczekuje na podpis prezydenta.

„Z całą pewnością pacjenci mogą czuć się w tym zakresie bezpiecznie. Szczególnie na te najpilniejsze [zabiegi] dotyczące życia pacjentów czy procedury onkologiczne na pewno pieniędzy nie zabraknie” – mówił rzecznik rządu.

Jaki jest kontekst?

Propozycje Ministerstwa Zdrowia, które miałyby przynieść oszczędności, zawierają m.in. następujące rozwiązania:

• przesunięcie o pół roku waloryzacji wynagrodzeń z lipca 2026 na styczeń 2027, co przyniosłoby w roku 2026 ok. 6 mld zł oszczędności;
• zastosowanie niższego wskaźnika waloryzacji;
• ograniczenie w zawieraniu kontraktów – m.in. określone ustawowo maksymalne wynagrodzenie oraz ograniczenie i docelowo likwidację stażu podyplomowego.

„To, co jednak w ujawnionym piśmie, budzi największe kontrowersje, to plany oszczędzania bezpośrednio na zdrowiu pacjentów” – pisze na łamach OKO.press Sławomir Zagórski i wylicza kolejne propozycje resortu zdrowia:

• ograniczenie na liście bezpłatnych leków dla osób 65 plus i dzieci do 18. roku życia, co ma dać 1,5 mld zł;
• zmiany w taryfikacji niektórych świadczeń;
• wprowadzenie limitu na świadczenia w ambulatoryjnej opiece specjalistycznej (AOS) z wyłączeniem świadczeń pierwszorazowych i zabiegowych, co miałoby dać 3 mld 360 mln zł oszczędności;
• powrót do limitu leczenia zaćmy do wysokości umów z pierwszego kwartału 2025 roku, co ma zmniejszyć wydatki o 279 mln 300 tys. zł;
• powrót limitów na diagnostykę obrazową – tomografię komputerową (TK) i rezonans magnetyczny (MRI), co ma dać oszczędności rzędu 1 mld 260 mln zł.

Opozycja mocno zaatakowała propozycje takich oszczędności. Lewica również jest przeciw.

Dodajmy, że nawet jeśli propozycje MZ zostałyby wprowadzone w życie, zgodnie z wyliczeniami „Rynku Zdrowia”, nie zasypie to luki w budżecie NFZ w 2026 roku. Luka ta szacowana jest na ok. 23 mld zł. Po urealnieniu wpływu ze składek zdrowotnych w 2026 r., a także wprowadzeniu zaproponowanych zmian, wyniosłaby blisko 12,9 mld zł.

Dowiedz się więcej:

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Politico, powołując się na pięciu dyplomatów i urzędników europejskich, pisze, że Komisja Europejska opracowuje rozwiązanie prawne, które ma rozwiać obawy Belgii dotyczące wykorzystania zamrożonych rosyjskich aktywów do udzielenia kredytu Ukrainie. To właśnie w Belgii znajduje się najwięcej zamrożonych rosyjskich aktywów.

Jak pisaliśmy wcześniej, Belgia sprzeciwia się takiej decyzji, ponieważ obawia się, że jeśli Ukraina otrzyma kredyt z rosyjskich aktywów, a później jedno z państw UE (np. Węgry lub Słowacja, które nadal chcą współpracować z Rosją) zawetuje sankcje wobec Rosji, to Bruksela będzie musiała samodzielnie zwrócić Moskwie środki. Belgia chce uzyskać twarde gwarancje, że w takim przypadku nie pozostanie sama.

Mimo że sankcje wymagają jednomyślności, KE myśli nad tym, jak uniemożliwić poszczególnym krajom UE uchylania sankcji. W tym celu chce odwołać się do klauzuli zawartej w artykule 122 Traktatu o Unii Europejskiej, która pozwala rządom decydować „w duchu solidarności między państwami członkowskimi o środkach stosownych do sytuacji gospodarczej”. Innymi słowy,

W ten sposób będzie można ominąć weto Węgier lub Słowacji. A to rozwiązanie ma uspokoić Belgię. Jak pisze Politico, Europejscy prawnicy uważają również, że art. 122 Traktatu o UE może być wykorzystany też do zmiany okresu przedłużenia sankcji z sześciu miesięcy do trzech lat.

Ostateczna propozycja w sprawie wsparcia dla Belgii ma być przedstawiona w środę, 3 grudnia. Jednak, jak zauważa Politico, nie jest jasne, czy to rozwiązanie zaakceptuje premier Belgii Bart De Wever. Jego biuro odmówiło komentarza.

Aktualizacja: Komisja Europejska przedstawiła dwie propozycje, które pozwolą zaspokoić potrzeby finansowe Ukrainy w latach 2026-2027.

„Pierwsza decyzja dotyczy pożyczki UE. Jest to w istocie pozyskanie środków na rynkach kapitałowych z wykorzystaniem budżetu UE jako gwarancji i przekazanie tego kapitału Ukrainie w formie pożyczki” – poinformowała Ursula von der Leyen, przewodnicząca Komisji Europejskiej.

„Drugim rozwiązaniem jest tak zwana »pożyczka reparacyjna«. W tym przypadku wykorzystalibyśmy pozostałe środki z zamrożonych rosyjskich aktywów w Unii Europejskiej” – powiedziała von der Leyen. Podkreśliła, że UE proponuje „objęcie wszystkich instytucji finansowych, które zgromadziły takie środki pieniężne”. Jak wyjaśnia przewodnicząca KE, Ukraina musi zwrócić pożyczkę, jeśli i kiedy Rosja zapłaci reparacje wojenne. „Decyzja ta może zostać podjęta kwalifikowaną większością głosów” – podkreśliła von der Leyen.

Natomiast jeszcze przed ogłoszeniem nowej propozycji przez KE minister spraw zagranicznych Belgii Maxim Prevot oświadczył, że jest ona kategorycznie nie do przyjęcia. „Belgia bez wątpienia popiera konieczność pokrycia potrzeb finansowych Ukrainy. Istnieją jednak różne sposoby, aby to osiągnąć. Wielokrotnie powtarzaliśmy, że uważamy opcję kredytu reparacyjnego za najgorszą z możliwych, ponieważ jest ona ryzykowna i nikt wcześniej tego nie robił” – mówił belgijski minister. „Tekst, który komisja przedstawi dzisiaj, nie odpowiada w odpowiedni sposób na nasze obawy”.

Rząd Belgii nadal „nalega na alternatywę, a mianowicie na pożyczenie przez UE niezbędnych środków na rynku”. Dlatego taką propozycję dziś również zaproponowała KE. Jednak wprowadzenie tego rozwiązania wymagałoby jednomyślności 27 krajów UE, co biorąc pod uwagę nastawienie Węgier i Słowacji byłoby trudne do uzyskania.

„Przesłanie dla Rosji jest takie, że pożyczka reparacyjna, czy zaciągnięcie pożyczki przez UE, jedno z dwóch rozwiązań [zaproponowanych przez KE rozwiązań], zwiększa koszty wojny dla Rosji i zachęca Rosję do przystąpienia do stołu negocjacyjnego, aby w końcu znaleźć pokój” – mówiła von der Leyen.

Jaki jest kontekst?

W odpowiedzi na pełną inwazję Rosji na Ukrainę UE „zamroziła” rosyjskie aktywa w Europie. Spośród krajów Unii Europejskiej to właśnie Belgia posiada największy udział zamrożonych aktywów jako właściciel depozytu finansowego Euroclear, gdzie są one przechowywane.

Wcześniej UE postanowiła przeznaczyć dochody z rosyjskich aktywów na pomoc dla Ukrainy – zgodziła się udzielić Ukrainie kredytu w wysokości 50 miliardów dolarów, który będzie spłacany z tych dochodów. Teraz Komisja Europejska proponuje pożyczyć Ukrainie 140 miliardów euro.

Jak pisała w OKO.press Paulina Pacuła, właśnie tyle potrzebuje Ukraina w ciągu najbliższych dwóch lat. Według szacunków KE Ukraina w najbliższej przyszłości będzie potrzebowała pomocy sięgającej co najmniej 135,7 mld euro.

Ukraina znajduje się w trudnej sytuacji. Od 1 marca 2026 roku będzie mieć ogromny problem z finansowaniem – potrzebuje dodatkowo ok. 70 mld dolarów rocznie, aby kraj mógł funkcjonować. Do tej pory Rada Najwyższa nie przyjęła budżetu na przyszły rok. Według ukraińskich analityków pieniądze z rosyjskich aktywów są jedyną realną szansą dla Ukrainy, by wypełnić dziurę budżetową.

Natomiast w Ukrainie wraz z pojawieniem się tzw. planu pokojowego i aktywizacją negocjacji pokojowych z Rosją i Stanami Zjednoczonymi pojawiały się obawy, czy w związku z tym (oraz ogromną aferą korupcyjną w sektorze energetycznym) UE będzie skłonna podjąć decyzję o przekazaniu Ukrainie pięniedzy z rosyjskich aktywów. Premier Belgii Bart De Wever stwierdził niedawno, że wykorzystanie zamrożonych rosyjskich aktywów „może zniweczyć” porozumienie pokojowe dotyczące zakończenia wojny rosyjsko-ukraińskiej. Choć w Ukrainie oceniają szanse podpisania porozumienia z Rosją jako zerowe. Według ukraińskich ekspertów politycznych „nie jesteśmy nawet w fazie przednegocjacyjnej z Rosją”. Ponadto zachowanie Władimira Putina – zwiększenie rosyjskiego budżetu na wojnę czy straszenie Europę wojną – nie świadczą o tym, że zamierza składać broń.

Przeczytaj więcej w OKO.press:

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Nowe przepisy przewidują prawnie wiążący całkowity zakaz importu rosyjskiego gazu – zarówno skroplonego (LNG) – od końca 2026 roku, jak i przesyłanego rurociągami – od jesieni 2027 roku.

Według przygotowanego rozporządzenia import rosyjskiego gazu zostanie zakazany po sześciu tygodniach od wejścia w życie dokumentu. Przewidywany jest okres przejściowy dla obowiązujących umów, m.in. krótkoterminowych zawartych do czerwca 2025 roku – w ich wypadku zakaz importu rosyjskiego LNG zacznie obowiązywać od 25 kwietnia 2026 r., a zakaz importu gazu przesyłanego rurociągami – od 17 czerwca 2026 r.

Ostateczny zakaz dotyczący długoterminowych umów na dostawy gazu rurociągowego wejdzie w życie najpóźniej 1 listopada 2027 roku. W przypadku długoterminowych umów dotyczących LNG ograniczenia zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2027 roku (zgodnie z 19. pakietem sankcji).

Żeby mieć pewność, że zakaz będzie obowiązywał w praktyce, UE wprowadzi system uprzedniego zezwolenia na import. W przypadku rosyjskiego gazu odpowiednie informacje muszą być złożone co najmniej miesiąc przed dostawą.

Za niedopełnienie środków określonych w rozporządzeniu, zarówno dla przedsiębiorstw, jak i osób prywatnych przewidziano kary.

„To wielkie zwycięstwo dla nas i dla całej Europy. Musimy położyć kres uzależnieniu UE od rosyjskiego gazu, a jego stały zakaz w UE to ważny krok w dobrym kierunku. Jestem bardzo zadowolony i dumny, że udało nam się tak szybko osiągnąć porozumienie z Parlamentem Europejskim. To dowód, że zależy nam na wzmocnieniu naszego bezpieczeństwa i zabezpieczeniu naszych dostaw energii” – mówił Lars Aagaard, duński minister klimatu i energii. (Obecnie to właśnie Dania jest na czele Rady UE).

Wstępna umowa wejdzie w życie dopiero po tym, jak będzie zatwierdzona przez Radę UE i Parlament Europejski.

Jaki jest kontekst?

Po rosyjskiej pełnoskalowej inwazji w lutym 2022 roku na Ukrainę duża część krajów Unii Europejskiej rozpoczęła proces uniezależniania się od surowców energetycznych z Rosji. Już w 2022 roku wprowadzono zakaz importu węgla i częściowo ropy naftowej. Państwa członkowskie znacznie ograniczyły również import do UE rosyjskiego gazu ziemnego. Jednak rosyjski gaz do Europy wciąż płynie. Według agencji Reuters wciąż importują między innymi Węgry, Francja i Belgia. W październiku z Rosji pochodziło 12 proc. gazu sprowadzonego do UE. Natomiast jeszcze w 2021 roku aż 45 proc. gazu importowanego do UE pochodziło z Rosji.

Przeczytaj więcej w OKO.press:

Przeczytaj także: