W kwietniowym badaniu IPSOS dla OKO.press zapytaliśmy Polaków i Polki o to, ile powinni zarabiać nauczyciele. Jako punkt odniesienia wybraliśmy średnią krajową. Zgodnie z danymi GUS średnie wynagrodzenie w sektorze gospodarki narodowej w 2017 roku wynosiło 4 272 zł brutto, czyli 3 044 zł na rękę. W ustawie budżetowej na 2018 rok przeciętne wynagrodzenie dla tego sektora założone jest na 4 443 zł brutto.

Ponad połowa pytanych – 54 proc. – uznała, że nauczyciele powinni zarabiać powyżej średniej krajowej.

Największymi zwolennikami wyższych zarobków dla nauczycieli są wyborcy Platformy Obywatelskiej i Nowoczesnej (z tych, które znajdują się w parlamencie) oraz Razem i Wolność (z pozaparlamentarnych):

• PO – 63 proc.,
• Nowoczesna – 65 proc.,
• Razem – 68 proc.,
• Wolność (Korwin) – 70 proc.

Wyborcy PiS są w kwestii zarobków ostrożniejsi. Blisko połowa z nich (47 proc.) uważa, że nauczyciele powinni zarabiać powyżej średniej krajowej, a 40 proc. wskazało odpowiedź „tyle co średnia krajowa”. Niskie zarobki w oświacie to jeden z kluczowych tematów spornych z rządem Zjednoczonej Prawicy. Pytanie o nie mogło zostać odczytane jako antyrządowe. Dodatkowo, wśród wyborców PiS obserwujemy wysoki poziom satysfakcji z władzy – nawet wtedy, gdy konkretne działania nie zyskują poklasku w elektoracie.

Co ciekawe, wśród osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym tylko 41 proc. uważa, że nauczyciele powinni zarabiać powyżej średniej krajowej – wśród pozostałych jest to 53-62 proc. Być może ludzie po szkołach zawodowych mieli gorsze doświadczenia w kontakcie z nauczycielami. Także wśród osób z miast poniżej 20 tys. mieszkańców tylko 40 proc. respondentów uważa, że nauczyciele powinni zarabiać powyżej średniej krajowej; dla porównania, w miastach powyżej 500 tys. jest to aż 66 proc. osób.

Nauczyciele w Polsce zarabiają za mało

Badanie pokazuje, że Polacy i Polki dość zgodnie uważają, że nauczyciele w Polsce zarabiają za mało. Przypomnijmy, że po kwietniowych podwyżkach podstawowe pensje nauczycieli bez dodatków (tzw. wynagrodzenie zasadnicze) wynoszą odpowiednio:

• dla nauczyciela stażysty z tytułem magistra i przygotowaniem pedagogicznym  – 2 417 zł brutto, 
• dla nauczyciela kontraktowego z tytułem magistra i przygotowaniem pedagogicznym – 2 487 zł brutto,
• dla nauczyciela mianowanego z tytułem magistra i przygotowaniem pedagogicznym – 2 824 zł brutto,
• dla nauczyciela dyplomowanego z tytułem magistra i przygotowaniem pedagogicznym – 3 317 zł brutto.

Na wykresie widać, że nawet nauczyciele z najwyższym wykształceniem i na ostatnim stopniu awansu zarabiają drastycznie mniej niż średnia krajowa z 2017 roku – dokładnie 955 zł.

Nauczyciel dyplomowany zarabia 78 proc. średniej krajowej, a adept, który ma do pokonania całą ścieżkę awansu – 57 proc.

Z raportu OECD „Education at Glance” z 2017 roku (pisaliśmy o nim tutaj) wynika, że nauczyciele zarabiają 85 proc. tego, co inni polscy pracownicy z wyższym wykształceniem. To mniej niż średnia dla krajów OECD i średnia państw członkowskich UE.

Jak liczyć nauczycielskie wynagrodzenie?

System wynagradzania nauczycieli w Polsce jest skomplikowany. Zależy od wykształcenia i stopnia awansu, a ponadto w ramach uprawnień zapisanych w art. 30 Karty Nauczyciela nauczycielom przysługują dodatki. I to właśnie sumę wszystkich komponentów uposażenia MEN z uporem podaje jako „przeciętne wynagrodzenie nauczycieli”. Wliczają się w nie:

• wynagrodzenie zasadnicze (dane wyżej);
• dodatek za wysługę lat;
• dodatki funkcyjne (np. dla wychowawcy klasy);
• dodatek motywacyjny;
• dodatki związane z warunkami pracy;
• dodatkowe wynagrodzenie roczne tzw. trzynastka;
• wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe;
• nagrody;
• odprawy.

Mimo że w praktyce nauczyciele nie mają możliwości zebrania wszystkich dodatków, MEN obliczył, że po podwyżkach przeciętne wynagrodzenie nauczycieli brutto wynosi:

• dla nauczyciela stażysty – 2 900 zł;
• dla nauczyciela kontraktowego – 3 219,22 zł;
• dla nauczyciela mianowanego – 4 176,29 zł;
• dla nauczyciela dyplomowanego – 5 366,37 zł.

Przy takich liczbach ponad próg średniej krajowej wybijają się (i to znacząco) nauczyciele dyplomowani, którzy stanowią 42 proc. wszystkich nauczycieli (dane struktury zatrudnienia w oświacie według stopnia awansu z 2015 roku).

Jak rosły zarobki nauczycieli?

W latach 2008-2012 doszło do skokowego wzrostu płac nauczycieli – w sumie o 44 proc. Do 2017 roku pensje pozostawały na tym samym poziomie.

W 2017 roku doszło do groszowej waloryzacji – 2 proc. W 2018 miało dojść do przełomu. MEN zapowiedział wzrost wynagrodzeń o 15 proc. Po czasie okazało się podwyżka zostanie rozłożona na trzy lata. W pierwszym – 2018 roku – miała wynieść 5,35 proc. Jednak rząd opóźnił jej przyznanie do drugiego kwartału 2018, a to oznacza, że

w skali roku podwyżka wyniesie jedynie 3,75 proc.

Niskie pensje nauczycieli są jednym z priorytetowych postulatów ogólnopolskiej manifestacji pracowników oświaty zaplanowanej na 21 kwietnia 2018 roku przez ZNP.

Ile zarabiają dyrektorzy?

Zarobki dyrektorów zależą przede wszystkim od dodatku motywacyjnego i funkcyjnego, o którym decyduje organ prowadzący szkołę (gmina, powiat, prezydent miasta). Pewne jest, że zarabiają znacznie lepiej niż nauczyciele i powyżej średniej krajowej. Informacji o ich zarobkach można szukać na portalach samorządowych i w oświadczeniach majątkowych.

Zebrane przez OKO.press w październiku 2017 roku informacje pokazały znacznie wahania: od 67 800 rocznie brutto (szacunki Wynagrodzenia.pl); przez 77 tys. zł (dane zebrane w Piotrkowie Trybunalskim) oraz wg. oświadczeń majątkowych: 82 tys. (Mońki), 83 tys. (Radgoszcz); 85,5 tys. (Wrocław), aż po 93 tys. (Wolin) i nawet 120 tys. (Lesznowola).

Można ostrożnie oszacować, że średni zarobek dyrektorów i dyrektorek w Polsce kształtuje się między 80 a 90 tys. zł rocznie, czyli między 6,7 tys. a 7,5 tys. miesięcznie.

To oznacza, że zarabiają oni średnio 1,5 – 1,75 średniej krajowej.

Sondaż IPSOS dla OKO.press 13 kwietnia 2018, metodą CATI (telefonicznie), na ogólnopolskiej reprezentatywnej próbie 1023 osób.

Przeczytaj też:

Według Zalewskiej dyrektorzy szkół zarabiają dwukrotność średniej krajowej, a prezes Broniarz 18 tys. A jak jest naprawdę?

Piotr Pacewicz  17 października 2017

Anton Ambroziak

Dziennikarz, aktywista, filozof bez dyplomu. Redaktor "Codziennika Feministycznego". Wcześniej członek zarządu Fundacji "Trans-fuzja". W OKO.press pisze o edukacji, prawach człowieka, społeczeństwie obywatelskim i polityce społecznej.

Komentarze

• + 881