Nowe prawo karne przyjęte z naruszeniem prawa. RPO zwraca się do Prezydenta o veto

W czwartek 13 czerwca 2019 na krótko przed 23:00 Sejm, po burzliwej dyskusji, głosami posłów PiS przyjął nowelizację kodeksu karnego przygotowaną przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Zgodnie z przewidywaniami, PiS, który ma większość sejmową, przegłosował niemal wszystkie – poza jedną – zgłoszone przez Senat poprawki. Marszałek Sejmu prześle teraz poprawioną ustawę do podpisu prezydenta.

Wczoraj pisaliśmy o liście krakowskich profesorów prawa, którzy zaapelowali do prezydenta Andrzeja Dudy o zawetowanie zmian w Kodeksie karnym. „Jako prawnicy zdajemy sobie sprawę z wadliwości i społecznej szkodliwości wprowadzanych uregulowań, z kłamliwości publicznych uzasadnień, jak i z tego, że ustawa uchwalana była w niedopuszczalnym trybie, w warunkach paniki moralnej i silnych społecznych emocji” - napisali profesorowie UJ i PAN.

Dziś na stronach Rzecznika Prawa Obywatelskich opublikowano wystąpienie Adama Bodnara do prezydenta Andrzeja Dudy.

"Przemawiają za tym zarówno argumenty natury proceduralnej (ustawa została przyjęta w nieprawidłowym trybie), jak i materialnej (jest ona sprzeczna z prawem międzynarodowym i zawiera rozwiązania naruszające prawa obywatelskie)".

Wystąpienie zostało skierowane do Prezydenta 14 czerwca 2019 roku, tuż po ostatecznym przyjęciu przez Sejm poprawek Senatu do ustawy. Poniżej pełna treść wystąpienia Rzecznika prawa Obywatelskich Adama Bodnara do prezydenta Andrzeja Dudy.

W dniu 16 maja 2019 roku Sejm przyjął ustawę o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw. Sejm następnie zaaprobował znaczną większość poprawek zaproponowanych przez Senat.

Pragnę zwrócić się do Pana Prezydenta o odmowę podpisania tej ustawy. Przemawiają za tym zarówno argumenty natury proceduralnej (ustawa została przyjęta w nieprawidłowym trybie), jak i materialnej (jest ona sprzeczna z prawem międzynarodowym i zawiera rozwiązania naruszające prawa obywatelskie).

Złamany został Regulamin Sejmu, który ma umocowanie w Konstytucji

Po pierwsze wskazać należy, że ustawa z dnia 16 maja o zmianie ustawy – Kodeks karny i niektórych innych ustaw jest ustawą zmieniającą kodeks. Tymczasem, z naruszeniem prawa, projekt był w Sejmie procedowany jak ustawa zwykła. Do ustawy zmieniającej kodeks stosowane są zaś szczególne zasady wynikające z rodz. 4 Regulaminu Sejmu RP1. Szczególną uwagę należy zwrócić na art. 89 ust. 1 tegoż regulaminu, który stanowi, iż pierwsze czytanie projektu zmian kodeksu może się odbyć nie wcześniej niż czternastego dnia od doręczenia posłom druku projektu.

W przypadku ustawy z dnia 16 maja 2019 r. jej projekt został skierowany do Sejmu w dniu 14 maja 2019 r., zaś pierwsze czytanie odbyło się już w dniu 15 maja 2019 r. Oczywistym jest zatem, że wymagany termin nie został zachowany. Przepisy Regulaminu Sejmu znajdują swoje oparcie w Konstytucji RP.

Stwierdzić bowiem należy, że gdyby naruszenie Regulaminu nie stanowiło deliktu konstytucyjnego, jego umocowanie na poziomie ustawy zasadniczej byłoby bezprzedmiotowe.

Analogiczne stanowisko zajęli liczni znamienici przedstawiciele doktryny prawa w Polsce, m. in. prof. Mirosław Wyrzykowski, prof. Andrzej Sakowicz, prof. Teresa Gardocka, czy eksperci Krakowskiego Instytutu Prawa Karnego.

Podobne zastrzeżenia można mieć wobec wielu z poprawek zgłoszonych przez Senat. Dotyczyły one bowiem materii, która nie była przedmiotem ustawy uchwalonej przez Sejm, a zatem doszło do przekroczenia zakresu przedłożenia. Dotyczy to m.in. dodanych przez Senat art. 12a-12c, które wprowadzają zastosowanie nowych rozwiązań prawnokarnych do czynów popełnionych przed wejściem w życie ustawy, co nie było przedmiotem procedowania w Sejmie.

Ustawa jest tak represyjna, że łamie standardy międzynarodowe

Przechodząc do elementów merytorycznych wskazanej ustawy, podkreślić należy, że zawiera ona zmiany charakteryzujące się nadmierną represyjnością, punitywnością oraz ograniczające swobodę uznania sędziowskiego.

Szczegółowe uwagi krytyczne, które przedstawiłem w opiniach z dnia 14 lutego i 19 kwietnia br., a także stanowisku przedstawionym Senatowi RP w dniu 20 maja 2019 r. zachowują, niestety, aktualność. Konkluzje te są potwierdzone licznymi opiniami autorytetów z zakresu prawa karnego, którzy zgodnie wskazują na swoje zastrzeżenia i wątpliwości dotyczące przyjętej ustawy. Ich opinie zostały zebrane na stronie internetowej Rzecznika Praw Obywatelskich i można się z nimi zapoznać pod adresem: https://www.rpo.gov.pl/pl/content/zmiany-w-prawie-karnym-2019-opinie-ekspertow-i-RPO.