Sejm przyjął niekonstytucyjną nowelizację kodeksu karnego. "Największy bubel w historii prawa karnego"

"Rekomendujemy przerwanie prac nad niekonstytucyjną ustawą. Jej wejście w życie doprowadzi do chaosu prawnego i radykalnej destabilizacji systemu prawnego Rzeczypospolitej Polskiej" - apelowali do polskich parlamentarzystów w opinii z 9 czerwca prawnicy z Krakowskiego Instytutu Prawa Karnego.

Zgodnie z przewidywaniami posłowie przyjęli niemal wszystkie - poza jedną - zgłoszone przez Senat poprawki. Marszałek Sejmu prześle teraz poprawioną ustawę do podpisu prezydenta.

Gdy zostanie podpisany, większość przepisów wejdzie w życie w ciągu trzech miesięcy od dnia jego ogłoszenia. Jeżeli Andrzej Duda nie będzie ociągał się z podpisem, nowe przepisy karne staną się zatem rzeczywistością jeszcze przed październikowymi wyborami parlamentarnymi.

Zbigniew Ziobro - architekt projektu - może już ogłosić zwycięstwo. Na czwartkowym posiedzeniu nie odezwał się ani razu.

Opozycja: projekt do kosza

O wyrzucenie nowelizacji do kosza daremnie apelowali posłowie opozycji, zgłaszając liczne pytania do głosowanych po kolei 42 senackich poprawek. Poseł PO Borys Budka bezskutecznie wnioskował o odroczenie głosowania do piątku.

"Mamy za chwilę głosować poprawki Senatu do największego bubla w historii polskiego prawa karnego. Jeszcze niedawno minister sprawiedliwości zapewniał o doskonałości tej ustawy. Tymczasem Senat wprowadził do niej 42 poprawki" - argumentował Budka.

"Poprawka nr 2 ma charakter redakcyjny, podobnie jak poprawki 19, 22, 26, 28, 31, 33-35 i 41. To pokazuje, jak ten projekt został przygotowany. To bubel prawny nie tylko pod względem merytorycznym, ale także legislacyjnym. 42 poprawki pokazują, co przez dłuższy czas przygotowywało Ministerstwo Sprawiedliwości" - ubolewała Barbara Dolniak z Nowoczesnej.

"Jak to możliwe, że przez kilka lat stworzyliście tak marny projekt ustawy, a potem uchwaliliście w dwa dni?" - pytała posłanka.

Na rozpaczliwe głosy krytyki lakonicznie odpowiadał wiceminister sprawiedliwości Marcin Warchoł. Nie odnosił się do meritum, ale bił w opozycję i sądy, podając przykłady na ich pobłażliwość dla przestępców.

Błędy, błędy, błędy

Kodeks Ziobry nawet po senackich poprawkach jest pełen błędów, nieścisłości i luk, na co wskazują autorzy eksperty Krakowskiego Instytutu Prawa Karnego (KIPK). Liczne przykłady absurdów przywoływano w czwartek w Sejmie.

- pytał Jakub Kulesza, były członek Kukiz'15, obecnie w kole Konfederacji.

"Surowiej ukarana zostanie osoba, która ukradnie z kieszeni 10 złotych, niż osoba, która ukradnie 200 tys. zł. Wprowadziliście "kradzież szczególnie zuchwałą" - to rozwiązanie z PRL-owskiego kodeksu z 1969 roku. Nawet wówczas te przepisy były kwestionowane przez władze PRL jako nieczytelne" - mówił Borys Budka.

"Dajecie możliwość, by sąd orzekał karę bezwzględnego dożywocia. Tylko że Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł, że taka kara jest niedopuszczalna i powinna być wyeliminowana z europejskiego porządku prawnego. Jeśli ktoś zostanie tak skazany, to po wyroku ETPCz zostanie wypuszczony, to przeciwskuteczne" - ubolewał Robert Kropiwnicki.

"Wyciągacie spod odpowiedzialności za łapownictwo w sektorze publicznym waszych własnych prezesów. [...] Jeżeli przyjmiecie tę poprawkę, to wasz kolega, np. prezes PKN Orlen, nie będzie podlegał odpowiedzialności karnej za to przestępstwo" - ostrzegał Budka.

Niekonstytucyjna ustawa

W OKO.press pisaliśmy, że przyjęte przez Sejm zmiany w kodeksie karnym są nie tylko pełne niespójności, ale też niekonstytucyjne. Mogą przez to zachwiać polskim porządkiem prawnym, co wynika jasno z analizy karnistów z KIPK.

Eksperci podkreślają, że przy uchwalaniu nowelizacji przez Sejm 16 maja politycy PiS doprowadzili do złamania Regulaminu Sejmu. Regulamin nakazuje posłom procedowanie zmian w kodeksach według specjalnej, wydłużonej procedury. Marszałek Kuchciński uznał jednak, że projekt nowelizacji kodeksu karnego nie jest "kodeksowy" i nakazał potraktować go standardowo.

Złamanie Regulaminu Sejmu rodzi groźne konsekwencje. Do jego poszanowania posłowie są bowiem zobowiązani na podstawie art. 112 konstytucji. O tym, że przepisy uchwalane przez sam Sejm, mają dla niego charakter wiążący orzekał kilkakrotnie Trybunał Konstytucyjny.

Poprawki, czyli ustawa od nowa

Zdaniem karnistów z Krakowa niekonstytucyjność zmian w kodeksie senackie poprawki tylko pogłębiły. Zgodnie z wykładnią TK powinny bowiem być kosmetyczne, zwłaszcza w przypadku ustawy, która jest nowelizacją. Senat wyszedł jednak daleko poza kosmetykę, poprawiając kodeks Ziobry.

Podczas głosowania nad 10. poprawką, zwróciła na to uwagę Barbara Dolniak.

"W ośmiu z dziesięciu przegłosowanych już poprawek Senat proponuje nowe brzmienie przepisów. Jak to możliwe? Co zaproponowało Ministerstwo Sprawiedliwości w trakcie prac trwających ponad trzy lata?" - pytała.

"Panie Marszałku, pan przesłał do Senatu ustawę, do której wprowadzono te poprawki. Proszę mi wskazać, w którym miejscu Sejm RP znowelizował ustawę o żandarmerii wojskowej albo o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. W ogóle nie zajmowaliśmy się tymi ustawami! W Senacie zmieniacie ustawę, której nie ma w pierwotnym projekcie. To się nadaje tylko do kosza" - mówił Borys Budka.

"Senat dostaje nowelizację kodeksu karnego i wprowadza w poprawkach nowelizację ustawy o Służbie Ochrony Państwa, która w ogóle nie była przedmiotem prac. Teraz tylko czekam, aż ten bubel dacie do poprawy prezydentowi Dudzie. To woła o pomstę do nieba" - oburzał się.

Paraliż polskiego prawa

Prawnicy z Krakowa nie mają wątpliwości, że przepisy obarczone takimi wadami, jeśli wejdą w życie, mogą w przyszłości zostać podważone przez Trybunał Konstytucyjny. Wiąże się to z poważnym ryzykiem.

"Stwierdzenie niekonstytucyjności przepisów całej uchwalonej ustawy doprowadzi do usunięcia z systemu prawnego szeregu typów czynu zabronionego, takich jak zabójstwo, udział w bójce, wszystkie typy zgwałcenia i zbrodnie pedofilskie. [...] Dotychczasowe skazania za najcięższe przestępstwa ulegną zatarciu z mocy prawa, a skazani wyjdą na wolność" - ostrzegają badacze z KIPK.

- komentował w Sejmie Robert Kropiwnicki z PO.

Nawet jeśli TK postanowi odroczyć moment, w którym wadliwy kodeks utraci moc, może dojść do paraliżu polskiego sytemu prawnego. Bo sądy i tak w okresie tym nie będą zobowiązane do stosowania przepisów, których konstytucyjność została zakwestionowana w wyroku Trybunału. Utrudnione będzie też stosowanie środków reakcji prawnej np. tymczasowego aresztowania sprawców.

"Jeszcze inne konsekwencje ustrojowe wejścia w życie niekonstytucyjnej co do trybu ustawy są trudne do przewidzenia" - dodają eksperci KIPK.