Nowy bubel Gowina? Narastają protesty naukowców przeciw ministerialnej liście czasopism

O opublikowanej 31 lipca — z wielomiesięcznym opóźnieniem — liście ponad 29 tys. czasopism punktowanych przez Ministerstwo Nauki pisaliśmy obszernie tutaj. Przypomnijmy krótko:

• Lista jest bardzo ważna dla tysięcy polskich naukowców, bo w punktach za publikacje ocenia się dorobek wydziałów czy instytutu oraz samych naukowców. Liczba zdobytych punktów przekłada się więc na miejsca pracy i awanse naukowe.
• Publikacje są ocenianie nie za ich wartość merytoryczną, której nikt nie bada, tylko za tytuł, w którym się ukazały.
• Lista działa wstecz — obowiązuje od 1 stycznia 2019 r., chociaż opublikowano ją dopiero 31 lipca. Punktacja będzie uwzględniania w ocenie jednostek naukowych za lata 2017-2020.
• Na liście znalazły się rozmaite kurioza — np. „Journal of Parapsychology” został wyceniony wyżej (na 40 p.) niż wiele najważniejszych i prestiżowych polskich czasopism (np. „Kultura i Społeczeństwo” — na 20 p.). Wiele podobnych przykładów można znaleźć w naszym tekście. Naukowcy cały czas nadsyłają do OKO.press nowe.

Kolejne środowiska naukowe mobilizują się właśnie do protestów przeciwko punktacji — i piszą, dlaczego lista ich zdaniem została ułożona w sposób fundamentalnie wadliwy.

Medycy: lista do kosza

Oficjalny list do ministra Jarosława Gowina wystosowali członkowie Editors’ Club Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, stowarzyszenia redaktorów polskich czasopism medycznych.

W swoim stanowisku zwracają się do Gowina o nowelizację dopiero co wprowadzonej listy. Można je w całości znaleźć tutaj.

„Przedstawione zmiany budzą wiele kontrowersji i wprowadzają niepokój w środowisku naukowym. Ze wstępnych analiz wynika, że punktacja ta jest w wielu miejscach wadliwa, a przypisane do czasopism dziedziny są często błędne lub niepełne”

— piszą redaktorzy czasopism medycznych.

Ich zdaniem jest to efekt nie tylko pośpiechu i bałaganu przy układaniu listy, ale samych kryteriów oceny, przed którymi ostrzegali już w listopadzie 2018 r.

Zastosowanie eksperymentalnych „niejasnych i niesprawdzonych” wskaźników oceny — taki zarzut formułują medycy wobec listy. Narzekają również na błędne przyporządkowanie czasopism naukowych do dyscyplin (na liście każde czasopismo ma dyscypliny, do których należy; to często powracający zarzut).

„Należałoby wziąć pod uwagę możliwość utworzenia kilku niezależnych list czasopism uwzględniających specyfikę stosowanych badań. W pełni rozumiemy, że tymi samymi kryteriami trudno jest oceniać nauki ścisłe i humanistyczne”

— piszą.

Socjologowie: ministerstwo zignorowało naszych ekspertów

Protest wystosowali także członkowie powołanego przez ministerstwo zespołu do oceny czasopism w dyscyplinie „nauki socjologiczne”. Okazało się bowiem, że oceny ekspertów zostały w drastyczny sposób pozmieniane — bez uzasadnienia i nie wiadomo, przez kogo. Ostateczny kształt punktacji w tej dyscyplinie różnił się bardzo od zaproponowanego przez ekspertów. W „Oświadczeniu” socjologowie piszą:

List podpisali: Krzysztof Gorlach, Krzysztof Konecki, Marek Kucia, Jacek Kurczewski, Artur Pokropek, Kazimierz Słomczyński i Tomasz Szlendak.

Jak pisaliśmy wcześniej, ocena polskich czasopism socjologicznych, w tym cieszących się prestiżem i mających kilkudziesięcioletnią tradycję, jest często drastycznie niska. „Polish Sociological Review” (40 punktów) ma niższą notę np. od czasopisma „Porn Studies” (70 punktów). Socjologowie już wcześniej zaczęli mobilizować się do protestu w tej sprawie.

Literaturoznawcy: nam również zmieniono

Od jednego z zaangażowanych w sprawę naukowców OKO.press otrzymało także list dr. J., który uczestniczył w pracach zespołu (list nie był adresowany do nas, tylko do kolegów–naukowców). Zespołem literaturoznawczym kierował prof. Ryszard Nycz.

Także w tym wypadku ocena ekspertów odbiegała od tego, co wypuściło w świat ministerstwo.

„Po zakończeniu prac nasza lista została przekazana do Komisji Ewaluacji Nauki, która — również zgodnie z rozporządzeniem — mogła dokonać dowolnych zmian (…) Chciałbym podzielić się z Państwem informacją, że wykaz opublikowany przez MNiSW różni się w sposób RAŻĄCY od listy sporządzonej przez zespół prof. Nycza. Zdecydowana większość naszych rekomendacji została pominięta (…) a liczne propozycje podniesienia punktacji o dwa poziomy zostały (…) zmodyfikowane. Ostateczny kształt listy jest dla mnie (podobnie odbierają to inni członkowie zespołu) niezrozumiały i skrajnie arbitralny”.

Lista zarzutów wobec listy

Jakie są więc główne zarzuty wobec listy czasopism punktowanych? Podsumujmy:

• liczne błędy merytoryczne — obecność czasopism pseudonaukowych, złe przypisanie czasopism do dyscyplin;
• ignorowanie opinii ekspertów, których ministerstwo samo powołało;
• zmiany na liście dokonywane w niejasnych okolicznościach, nie wiadomo przez kogo i na podstawie jakich kryteriów;
• konieczność przypisywania czasopism do poszczególnych dyscyplin uderza w pisma interdyscyplinarne. Przykład: jeżeli czasopismo A miało 70 punktów w dyscyplinie „nauki socjologiczne” oraz 20 punktów w dyscyplinie „historia”, dostawało 40 punktów ogółem — przez co faktycznie zaniżano mu ocenę;
• kierowanie się przede wszystkim danymi o cytowaniach z komercyjnych baz danych Web of Science i Scopus prowadzonych przez koncern Elsevier (kosztem opinii ekspertów);
• ogromny pośpiech — lista licząca blisko 30 tys. tytułów powstała w niecałe pół roku, z czego eksperci na pracę mieli ok. 3 miesięcy.

Przypomnijmy, że ministerstwo wystosowało do członków zespołów eksperckich list, w którym żądało „utylizacji materiałów” z prac — co utrudniłoby porównanie rekomendacji ekspertów z ostatecznym kształtem listy.

Na zadane przed tygodniem w tej sprawie przez OKO.press pytania nie otrzymaliśmy żadnej odpowiedzi.