Od anti-choice do pro-family. Religijni fundamentaliści na niebiesko-różowo [Światowy Kongres Rodzin]

"Tylko nieliczni z panelistów wskazywali wprost, że »wrogowie rodziny« to feministki, geje, ateiści i zwolennicy ideologii gender. Większość skupiała się na zagrożeniach takich jak pornografia, pedofilia, aborcja czy szerzej, »mentalność antykoncepcyjna«, której źródłem jest rewolucja seksualna, a propagatorem Unia Europejska i inne ponadnarodowe instytucje. Zmiana języka to część szerszej strategii, by złagodzić wizerunek ruchu, unikać wypowiedzi otwarcie homofobicznych czy nawołujących wprost do zakazu antykoncepcji i aborcji.

Jak przekonywał książę Karl Habsburg-Lothringen, austriacki polityk, eurodeputowany (1996-1999):

Nie okazujmy złości, bo media społecznościowe nie zapominają wściekłych ataków” - dr Elżbieta Korolczuk* relacjonuje dla OKO.press Światowy Kongres Rodzin, który odbył się 29-31 marca 2019 w Weronie. Znana socjolożka i feministka z Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Södertörn w Sztokholmie, badaczka m.in. ruchów anty-genderowych i populistycznych, nie została wpuszczona na obrady, podobnie jak dziennikarz "Guardiana", ale znalazła sposób, by wziąć udział w Kongresie i opowiedzieć czytelniczkom i czytelnikom OKO.press, co tam się działo.

W polskich mediach o Kongresie ukazały się jedynie krótkie zapowiedzi i wzmianki w mediach prawicowych (utrzymane w stosownym tonie).

Katolicy są daleko z przodu

„Jesteśmy tu dziś, by bronić, promować i chronić coś, co jest tak podstawowe, tak prawdziwe i tak piękne: Rodzinę. To może się wydawać oczywiste i proste, ale kiedy czytamy w prasie o naszych celach i działaniach, często pojawia się sugestia, że w istocie robimy coś innego. Ale to nieprawda. Przez kilka najbliższych dni usłyszymy wystąpienia osób z różnych krajów, o różnym pochodzeniu i doświadczeniach życiowych. Jest jednak coś co nas łączy: to

Tymi słowami Brian Brown, prezydent Światowej Organizacji na Rzecz Rodziny (International Organization for the Family rozpoczął w Weronie już 13. Światowy Kongres Rodzin.

Niespełna 600 delegatów obradowało w Pałacu Della Gran Guardia udostępnionym przez władze miasta, wśród nich przedstawiciele organizacji pozarządowych, władz religijnych, politycy oraz europejscy arystokraci, m.in. diuk Anjou czy księżna Gloria Thurn und Taxis.

Do niedawna niewiele osób zdawało sobie sprawę z jego istnienia, jednak Kongres nie jest inicjatywą nową. Od czasu powstania organizacji w 1997 roku w Stanach Zjednoczonych zorganizowano już dwanaście międzynarodowych zjazdów, m.in. w Pradze, Madrycie, Warszawie i Utah. Zainicjowany i zdominowany przez katolików (Brian Brown pochodzi z rodziny kwakierskiej, ale dokonał konwersji na katolicyzm), dziś Kongres podkreśla dążenie do ekumenizmu, przynajmniej w obrębie chrześcijaństwa. Dlatego w obradach wzięli udział zarówno duchowni katoliccy, w tym biskup Werony Giuseppe Zenti, Arcybiskup Antony przedstawiciel Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego odpowiedzialny za biskupstwa w Wiedniu i Budapeszcie oraz przewodniczący komisji ds. rodziny w Patriarchacie Moskiewskim ks. protojerej Dimitrij Smirnow. Amerykański pastor ewangelikalny

Jim Garlow dziękował Brownowi słowami:

W Weronie nie pojawili się wysocy rangą przedstawiciele Watykanu. Kardynał Pietro Parolin wyjaśnił, że co prawda papież zgadza się co do treści, ale niekoniecznie co do metod stosowanych przez liderów kongresu, co jak napisał katolicki portal Crux oznacza, że "między Watykanem a populistami katolickimi panuje napięcie".

Dołączyli politycy populiści. Orbán w 2017, a teraz Salvini

Religijny wymiar spotkania był wyraźny – odniesienia do Boga i Biblii pojawiały się w co drugim przemówieniu, a kilku panelistów zaintonowało wspólną modlitwę za rodzinę. Widać było jednak wyraźną zmianę kursu. O ile w latach 90. Kongres był przede wszystkim spotkaniem ultra-konserwatywnych organizacji religijnych i świeckich, w ostatnich latach nabrał wiatru w żagle dzięki współpracy z prawicowymi populistami, którzy doszli do władzy zarówno w Europie, jak i w innych częściach świata.

W 2017 wydarzenie to gościł w Budapeszcie węgierski rząd, którego premier Viktor Orbán uczestniczył w obradach, a w 2018 Kongres odbył się w mołdawskim Kiszyniowie (Chsinau) na zaproszenie prezydenta kraju Igora Dodona. Tegoroczne obrady współorganizowały władze miasta Werona i część włoskiego rządu z Ligi Północnej.

W panelach wystąpili wpływowi politycy z tej samej partii: Minister ds. Rodziny Lorenzo Fontana, Minister Edukacji Marco Bussetti oraz Simone Pillon senator i wiceprzewodniczący Komisji ds. Dzieci i Młodzieży. Byli też politycy z Forza Italia, m.in. Federico Sboarina, burmistrz Werony.

Może dlatego atmosfera przypominała momentami wiec wyborczy: uczestnicy wylewnie dziękowali politykom za wsparcie i światłe przywództwo, ministrowie wynosili pod niebiosa zasługi szefa partii Matteo Salviniego, a sala klaskała entuzjastycznie za każdym razem, gdy wspominano o tym, że

Można było odnieść wrażenie, że do tej pory ultra-prawicowi politycy nie mieli dostępu do mediów głównego nurtu, a konserwatywni katolicy czy ewangelicy musieli ukrywać się w katakumbach, niczym za czasów wczesnego chrześcijaństwa.

Przykład Polski jako kraju przyjaznego rodzinie często pojawiał się w przemówieniach, ale wśród mówców zabrakło Polaków. Zapytany o to Brian Brown powiedział mi, że zaprosił głównych polityków PiS, w tym premiera Mateusza Morawieckiego i minister ds. rodziny Elżbietę Rafalską, którą - jak twierdzi - zna osobiście. Według Browna nikt z polskiego rządu nie przyjął zaproszenia, mimo że na Kongresie byli obecni m.in. przedstawiciele rządów Węgier, Chorwacji i Serbii. Brown twierdził, że na Kongresie obecny jest przedstawiciel Ordo Iuris, ale nie udało się go "namierzyć".

To my - ofiary ataku elit na rodzinę i terroru poprawności politycznej

Jeśli wierzyć deklaracjom organizatorów i osób uczestniczących w panelach, głównym celem spotkania była obrona naturalnej rodziny i małżeństwa, rozumianego jako związek kobiety i mężczyzny. Główne bloki tematyczne to:

• „Piękno małżeństwa”,
• „Prawa dzieci”,
• „Godność i zdrowie kobiety”,
• „Zmiany demograficzne”,
• „Prawna ochrona życia i rodziny” i
• „Strategie biznesowe służące rodzinom i wzrostowi dzietności”.

W każdym wystąpieniu pojawiały się słowa-klucze: rodzina, małżeństwo i dzieci. Odniesienia do własnej sytuacji rodzinnej były obecne w co drugiej przemowie. Główny organizator Kongresu Brian Brown został przedstawiony jako ojciec szóstki dzieci, podobnie jak Eduard Habsburg-Lothringen, węgierski ambasador w Watykanie, który poza szóstką dzieci wspomniał też o zasługach „niezwykle odważnej żony”, baronessy Marie-Therese Gudenus. Z kolei włoski Minister ds. Rodziny Lorenzo Fontana publicznie podziękował żonie i dziecku, które „jest dyskryminowane i prześladowane w przedszkolu z powodu publicznej działalności ojca”, co wywołało na sali poruszenie i burzliwe oklaski.

Motyw bycia prześladowaną mniejszością, której odmawia się prawa do głosu w przestrzeni publicznej, co i rusz powracał w wypowiedziach uczestników.

W przypadku Kongresu, którego uczestnicy to wpływowi politycy, arystokraci, naukowcy i rektorzy międzynarodowych organizacji, strategia ta może wydawać się niezbyt wiarygodna. Odzwierciedla ona jednak

Obrona rodziny jest zdaniem organizatorów i uczestników konieczna, ponieważ jak stwierdziła nigeryjska aktywistka Theresa Okafor „dziś mamy do czynienia z bezwzględnym atakiem na rodzinę, który ma miejsce na każdym szczeblu. Na poziomie Organizacji Narodów Zjednoczonych, ale też w wielu krajach Unii Europejskiej, gdzie próbuje się wymazać takie pojęcia jak macierzyństwo, ojcostwo, rodzina ze wszystkich dokumentów i polityk”.

Określenie „wrogowie rodziny” pojawiało się w wielu przemówieniach. Skutkiem działań wrogów mają być: zapaść demograficzna, rozwody i zmniejszająca się liczba osób, które zawierają małżeństwa. Dlatego, jak nawoływał Antonio Brandi, „musimy walczyć o rodzinę, musimy być odważni, nie za zamkniętymi drzwiami, ale pod otwartym niebem!”.

Rodziny prawdziwe: hetero, oboje rodziców, narodowe (byle nie uchodźcze)

Jeśli jednak szukać konkretów okazuje się, że nie chodzi o ochronę wszystkich rodzin, a jedynie o rodzinę nuklearną, która składać się ma z mamy, taty i dzieci. Wielu mówców występujących podczas Kongresu podkreślało, że tylko taka rodzina jest „prawdziwa”, „naturalna”, a co za tym idzie warta wspierania przez państwo.

Mimo, że często pojawiał się temat pedofilii,

Włoski ksiądz Fortunato Di Noto, założyciel Stowarzyszenia Meter walczącego z pedofilią i handlem ludźmi, poświęcił kwestii nadużyć seksualnych wobec dzieci całe swoje wystąpienie, ale nie wspomniał o tym, że owych nadużyć dopuszczali się również księża chronieni przez hierarchię kościelną.

Żadna z przemawiających podczas kongresu osób nie zająknęła się o skutkach wprowadzonego w ubiegłym roku we Włoszech, tzw. dekretu Salviniego. Pozbawił on wsparcia humanitarnego osoby, którym nie przyznano statusu uchodźcy, ale które z różnych powodów nie mogą być odesłane do domu. W tej grupie znalazło się wiele osób, w tym też dzieci i młodzież, które padły już ofiarą przestępstw.

Wychwalając politykę pro-rodzinną Węgier i Polski, ale nie wspominano, że wprowadzane rozwiązania nie są bynajmniej uniwersalne. Model węgierski, czyli ulgi podatkowe, nieoprocentowane pożyczki, program finansowania zakupu większych samochodów czy finansowe wsparcie dziadków, którzy wciąż pracują, a woleliby zająć się opieką nad wnukami, to rozwiązania, których celem jest wspieranie przede wszystkim klasy średniej i które omijają uboższych Węgrów, a zwłaszcza społeczność romską.

Zmiana strategii – od anty-choice do pro-family

Można się zastanawiać, przed kim uczestnicy Kongresu chcą bronić nuklearną rodzinę? Tylko nieliczni z panelistów wskazywali wprost, że „wrogowie rodziny” to feministki, geje, ateiści i zwolennicy „ideologii gender”. Większość skupiała się na zagrożeniach takich jak pornografia, pedofilia, aborcja czy szerzej, „mentalność antykoncepcyjna”, której źródłem jest rewolucja seksualna, a propagatorem Unia Europejska i inne ponadnarodowe instytucje.

Jak przekonywał książę Habsburg-Lothringen, organizacje działające na rzecz rodziny powinny skupiać się głównie na pozytywnym przekazie. Mówił:

To wyjaśnia dlaczego drugiego dnia Kongresu organizatorzy wydali oficjalne sprostowanie dla mediów. Stwierdzają w nim, że pytanie postawione przez jednego z panelistów: „czy homoseksualiści powinni być leczeni, czy też czeka ich piekło?” nie odzwierciedla ich poglądów. „Odżegnujemy się od tych, którzy wykorzystują zainteresowanie mediów, by skupiać się na kwestiach, które nie są głównym punktem dyskusji. (…) Nie mamy nic przeciwko osobom homoseksualnym, które szanujemy i nie jest to jeden z naszych tematów”.

Dążenie do złagodzenia wizerunku widoczne było też na poziomie wizualnym: główne kolory kongresu to różowy i niebieski, nawiązujące do kolorów dziecięcych ubranek, na plakacie pojawiła się radosna mała dziewczynka, a nad głównym wejściem do sali obrad widniał napis: "Witajcie bohaterowie rodziny!".

Wszystko to pokazuje zasadniczą zmianę strategii ruchów sprzeciwiających się prawu do aborcji, równości małżeńskiej, edukacji seksualnej i szeroko pojętym zmianom w życiu rodzinnym (rozwody, mniejsza liczba rodzących się dzieci, rodziny patchworkowe).

Obrońcy rodzin zajmują się niszczeniem "innych"

Starania te trudno jednak uznać za uwieńczone sukcesem. Po części wynika to z faktu, że nie wszyscy uczestnicy trzymali się oficjalnej wersji i opowiadali tylko o tym, jak wspaniałe jest życie rodzinne. Stare nawyki brały często górę.

Po drugie, liderzy i liderki ruchu nie wypadają w roli „obrońców rodziny” zbyt wiarygodnie. Na co dzień nie zajmują się bowiem wspieraniem ubogich rodzin, tylko walką o ograniczenie dostępu do edukacji seksualnej i antykoncepcji, zniesieniem prawa do aborcji i równości małżeńskiej osób homoseksualnych.

Brian Brown jest założycielem i przewodniczącym Narodowej Organizacji na Rzecz Małżeństwa (The National Organization for Marriage), założonej w 2007 roku, by przeciwdziałać wprowadzeniu małżeństw homoseksualnych.

Antonio Brandi, za pośrednictwem swojej organizacji ProVita, skupia się przede wszystkim na kwestii aborcji, a przy tym oskarżany jest o powiązania z neo-faszystowską i anty-imigrancką grupą Forza Nuova, której członkowie zamieszani są m.in. w zamachy bombowe na imigrantów. Wpływowa rosyjska posłanka Yelena Mizulina, która brała udział w poprzednich kongresach, była inicjatorką ustawy penalizującej informowanie o sytuacji osób homoseksualnych i prawa uznającego, że pierwsze pobicie nie powinno być uznawane za przemoc w rodzinie. A włoski senator Simone Pillon jest autorem projektu prawa, które w zgodnej opinii organizacji zajmujących się pomocą ofiarom przemocy domowej byłoby katastrofą dla maltretowanych kobiet, bowiem wprowadza obligatoryjne, płatne mediacje jako warunek rozwodu.

Kto wygra wojnę kulturową

Cel Światowego Kongresu Rodzin i stojącego za nim transnarodowej sieci utrakonserwatywnych organizacji i skrajnej prawicy wprost wyraził Ignacio Aruaga, założyciel platformy online CitizenGo, a jednocześnie szef Hazte Oir, której ubiegłoroczna kampania reklamowa przedstawiała Hitlera jako prekursora feminizmu.

Dlatego musimy działać efektywnie na poziomie krajowym i międzynarodowym, budować strategie, organizować globalne kampanie i działać wspólnie. Nie możemy bać się konfrontacji z wrogami rodziny. Musimy złamać system: bezpośrednio przez przejęcie władzy i pośrednio, przez kontrolowanie środowiska, w którym funkcjonuje władza”.

Jak wskazuje raport Neila Datty o sieci Agenda Europe , organizacje takie jak Kongres, a na polskim podwórku Ordo Iuris,

• dążą do wejścia w struktury władzy politycznej, zarówno na poziomie krajowym jak też w instytucjach Unii Europejskiej, ONZ czy WHO, chcąc przeciwdziałać politykom równości płci nie tylko od zewnątrz, ale też „od środka”;
• ich celem jest przejęcie władzy w Unii Europejskiej w najbliższych wyborach, tak by przestała już być ostoją liberałów;
• na dłuższą metę chodzi o odwrócenie trendu ku liberalizacji życia rodzinnego i społecznego;
• chcą powrotu świata, w którym każda z płci będzie się skupiała na swojej „naturalnej” roli: mężczyźni na sprawowaniu władzy, a kobiety na rodzeniu i wychowywaniu dzieci.

O tym jak widzą rolę kobiet w społeczeństwie organizatorzy i uczestnicy Kongresu najlepiej świadczy fakt, że choć na sali było około 40 proc. kobiet, spośród 80 osób występujących na scenie, było tylko 19 pań.

W opinii liderów ultra-konserwatywnych organizacji

Może się to jednak okazać trudne bowiem postawy większości społeczeństw w Europie idą raczej w przeciwnym kierunku. Nawet w rzekomo konserwatywnej katolickiej Polsce badania wskazują na znaczący wzrost poparcia dla liberalizacji prawa do aborcji, a także związków homoseksualnych czy rozwodów.

Rośnie też świadomość prawdziwych celów, strategii i politycznego znaczenia organizacji i sieci takich jak Światowy Kongres Rodzin. Ruchy ultra-konserwatywne i prawicowe są dziś lepiej zbadane niż jeszcze kilka lat temu, rośnie też sprzeciw organizacji progresywnych.

W Weronie, po raz pierwszy w historii Kongresu, zorganizowane zostały masowe protesty, koordynowane przez włoską organizację Non Una Di Meno (Ani jedna mniej). Powstała w 2016 roku sieć NUDM skupia osoby i grupy sprzeciwiające się przemocy wobec kobiet i dyskryminacji wszelkich mniejszości, a jednym z jej celów jest walka z ultra-konserwatywnymi i neofaszystowskimi ruchami we Włoszech i za granicą.

Na marsz pod hasłem "Werona Miasto Transfeministyczne" zorganizowany w drugim dniu Kongresu przyjechały tysiące osób z całych Włoch. Już od rana centrum przejęła młodzież z tęczowymi flagami i w charakterystycznych koszulkach z symbolem ruchu. Widać też było grupki mężczyzn i starszych kobiet, z których jedna poprosiła mnie o zdjęcie z transparentem, na którym widniało hasło „Babcia, która była w partyzantce nauczyła nas, że prawdziwym wrogiem jest patriarchat.” (na zdjęciu niżej - druga od lewej).

Według organizatorek w demonstracji wzięło udział około 100.000 osób (według władz około 30.000), podczas gdy zorganizowany następnego dnia Marsz dla Rodziny zebrał zaledwie kilka tysięcy uczestników i przypominał raczej niedzielny piknik niż demonstrację.

Wskazuje to, że liderzy Kongresu i innych konserwatywnych ruchów reprezentują raczej polityczne i ekonomiczne elity niż „zwykłych ludzi”. Tyle że w obliczu słabości partii lewicowych, sojusz konserwatystów z populistyczną prawicą może przynieść trudne do przewidzenia skutki.

Wiatr zmian wieje także w Afryce i Brazylii

Inspiracji szukano nie tylko w Europie. Wśród uczestników panelu „Rodzina: globalne perspektywy” znaleźli się, m.in. Nigeryjka dr Theresa Okafor dyrektorka the Foundation for African Cultural Heritage i The Life Ligue Nigeria, Justin Majawa poseł z Malawi oraz ugandyjska posłanka Lucy Akello. Antonio Brandi, organizator Kongresu w Wenecji i założyciel sprzeciwiającej się prawu do aborcji organizacji ProVita, nie krył entuzjazmu, przedstawiając uczestniczki panelu. „Afrykanie są najlepsi na świecie w chronieniu swoich wartości i rodziny! Wiwat Afryka!” wołał, co wywołało na sali burzę oklasków i wiwatów.

Entuzjastycznie powitano też przedstawicielkę brazylijskiego Ministerstwa ds. Kobiet, Rodziny i Praw Człowieka Angelę Vidal Gandra da Silva Martins. Przekonywała ona, że

„Po raz pierwszy w historii Brazylia ma ministerstwo, które zajmuje się kobietami, rodziną i prawami człowieka! To proste: gdy kobiety i rodzina mają się dobrze, nie ma problemu z łamaniem praw człowieka” – ogłosiła.

Główne hasło Kongresu czyli „Wiatr zmian: Europejski i globalny ruch na rzecz rodziny” potraktowano w Weronie poważnie. Wyraźne było oczekiwanie, że prawicowa ofensywa w poszczególnych krajach i na poziomie transnarodowym przyniesie zasadniczą zmianę polityczną i kulturową.

Przykład Polski jako kraju przyjaznego rodzinie często pojawiał się w przemówieniach zaproszonych gości, ale wśród mówców zabrakło Polaków. Zapytany o to Brian Brown zadeklarował, że zaprosił głównych polityków PiS, włączając w to Premiera Mateusza Morawieckiego i Minister ds. Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Elżbietę Rafalską, którą jak twierdzi, zna osobiście. Według Browna nikt z polskiego rządu nie przyjął zaproszenia, mimo że na Kongresie byli obecni m.in. przedstawiciele rządu Węgier, Chorwacji i Serbii.

Powodów może być kilka. Co prawda Salvini jest przeciwnikiem przyjmowania uchodźców, ale jest zwolennikiem rozwiązania, w ramach którego kraje Unii wezmą na siebie odpowiedzialność za osoby, które przebywają już we Włoszech, o czym polski rząd nie chce słyszeć. Być może Jarosław Kaczyński wolał skupić się na polityce wewnętrznej, ale możliwe jest też również, że prawicowi populiści i ultra-konserwatywne organizacje sprzeciwiające się „gender” nie zawsze chętnie ze sobą współpracują.

* Dr Elżbieta Korolczuk jest socjolożką, pracuje na Uniwersytecie Södertörn w Sztokholmie i wykłada w Ośrodku Studiów Amerykańskich na Uniwersytecie Warszawskim. Bada ruchy społeczne (w tym ruchy anty-genderowe i populistyczne), społeczeństwo obywatelskie, kategorię płci oraz rodzicielstwo. Jej najnowsze publikacje to książki "Rebellious Parents. Parental Movements in Central-Eastern Europe and Russia" przygotowana we współpracy z Katalin Fábián (Indiana University Press, 2017) i "Civil Society revisited: Lesssons from Poland" wydana z Kerstin Jacobsson (Berghahn Books, 2017), oraz artykuły, w tym "Gender as »Ebola from Brussels«: The Anti-colonial Frame and the Rise of Illiberal Populism" (z Agnieszką Graff) w Signs: Journal of Women in Culture and Society (2018). Dr Korolczuk jest też działaczką społeczną i komentatorką.