Oskarżona o dostarczenie jedzenia na granicy polsko-białoruskiej. „Represje haniebne i nieludzkie”"

W marcu 2022 roku pięć osób na granicy polsko-białoruskiej udziela pomocy irackiej rodzinie z siedmiorgiem dzieci oraz towarzyszącemu im mężczyźnie z Egiptu. Za to czworo z nich zostało oskarżonych o pomoc w organizowaniu niezgodnego z prawem przekraczania granicy. Prokuratura w 2022 roku domagała się aresztu, ale sąd nie wyraził na to zgody.

Na początku 2024 roku prokuratura zmieniła zarzut i w maju tego samego roku akt oskarżenia wpłynął do Sądu Rejonowego w Hajnówce. Postawiono zarzut z art. 264a § 1., który brzmi: „Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, umożliwia lub ułatwia innej osobie pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wbrew przepisom, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.

Czworo aktywistów (tych samych, co wcześniej) zostało oskarżonych o to, że „ułatwienie wskazanym osobom pobyt na terytorium RP wbrew przepisom, przewożąc ich w głąb kraju”. Piąta osoba (której w 2022 roku nie oskarżono) „ułatwiła pobyt na terytorium RP” poprzez

Grozi za to od 3 miesięcy do 5 lat więzienia.

O oskarżeniach pisaliśmy tutaj:

Proces rozpocznie się 28 stycznia w Hajnówce. W odpowiedzi na oskarżenie powstał list do prokuratora generalnego Adama Bodnara i premiera Donalda Tuska, w którym osoby pomagające na granicy, składają donos na samych siebie. Pod listem podpisało się 100 osób m.in. Hanna Machińska, Agnieszka Holland, Wojciech Malajkat, Maciej Stuhr, Anda Rottenberg, Jagoda Szelc. Cały list i podpisy publikujemy niżej w tekście.

Mec. Baszuk: celem przepisu nie jest karanie za pomoc

Oskarżonych wspiera prawnie Helsińska Fundacja Praw Człowieka i Kolektyw Szpila, a reprezentuje mec. Radosław Baszuk, którego poprosiliśmy o komentarz w tej sprawie.

Mec. Baszuk: "Interpretując przepis 264 a Kodeksu karnego, musimy wziąć pod uwagę dwie kwestie. Po pierwsze, przepis mówi o działaniach (konkretnie umożliwianiu lub ułatwianiu pobytu) w celu osiągnięcia korzyści osobistej lub majątkowej, której beneficjentem jest sprawca lub inna osoba.

Najprawdopodobniej – lektura aktu oskarżenia nie podpowiada jakiegokolwiek innego rozwiązania – korzyścią tą było właśnie ułatwienie pobytu na terytorium Polski. Taka interpretacja tego przepisu byłaby lekko przerażająca.

Wykładnia art. 264a §1 prowadzi raczej do wniosku, że nie jest karane działanie sprawcy w celu osiągnięcia korzyści osobistej (lub majątkowej) przez osobę, która jednocześnie jest „beneficjentem” umożliwienia lub ułatwienia jej pobytu. Już samo umożliwienie lub ułatwienie pobytu zawsze, samo w sobie, będzie korzyścią dla tej osoby. Twierdzenie, jakoby pomaganie w pobycie cudzoziemcowi nosiło cechy kierowania się przez sprawcę chęcią uzyskania korzyści osobistej dla kogo innego, jeśli tym kimś innym byłby sam cudzoziemiec – jest logicznie wadliwe.

Po drugie musimy pamiętać o tym, że ten przepis pojawił się w Kodeksie w wyniku implementacji Dyrektywy Rady Unii Europejskiej [2002/90/WE z dnia 28 listopada 2002 i decyzja ramowa 2002/946/WSiSW z dnia 28 listopada 2002 roku – przyp. red.]. Dyrektywa mówi wyraźnie, czemu te przepisy nie służą. Nie służą penalizacji pomocy humanitarnej. Dlatego wykładnia tego przepisu zastosowana przez prokuraturę wydaje mi się mocno dyskusyjna".

Opinię mec. Baszuka można znaleźć także tutaj.

Opinię HFPC można znaleźć tutaj.

„Cynizm politycznej koniunktury”

Poniżej publikujemy cały list-autodonos podpisany przez 100 sygnatariuszy. Śródtytuły od redakcji OKO.press.

"W maju 2024 do Sądu Rejonowego w Hajnówce wpłynął akt oskarżenia wobec pięciu osób angażujących się w niesienie pomocy uchodźcom przy granicy polsko-białoruskiej. Czwórce z nich zarzuca czyny z art. 264a §1 k.k., które według prokuratury miały polegać na tym, że oskarżeni (cyt): »22 marca 2022 r. wspólnie i w porozumieniu, w celu uzyskania korzyści osobistych dla obywatela Egiptu i obywateli Iraku, ułatwili wskazanym osobom pobyt na terytorium RP wbrew przepisom, przewożąc ich w głąb kraju«.

Piątej osobie, mieszkance Podlasia, prokuratura postawiła zarzut z art. 264a §1 k.k. w zw. z art. 12 par 1 k.k., oskarżając ją o to, że (cyt.): »W okresie od 20 do 22 marca 2022, w celu osiągnięcia korzyści osobistej dla obywatela Egiptu i obywateli Iraku, ułatwiła wskazanym osobom pobyt na terytorium RP wbrew przepisom, poprzez dostarczanie im pożywienia oraz ubrań podczas ich pobytu w lesie, oraz udzieliła im schronienia i odpoczynku, a nadto w dniu 22 marca 2022 przewiozła ich w głąb kraju«.

Czyny te zagrożone są karą od 3 miesięcy do 5 lat więzienia.

Oskarżyciel działający w imieniu Państwa Polskiego nie wspomniał jednak, że chodziło o rodzinę z siedmiorgiem dzieci i towarzyszącego im mężczyznę przebywających przez wiele dni w lesie bez jedzenia, wody i ciepłej odzieży, znalezionych w stanie skrajnego wyziębienia i wyczerpania.

Represje wobec osób, które nie tylko nie złamały prawa, ale wykazały się elementarną ludzką przyzwoitością, dając zziębniętym, głodnym i spragnionym jedzenie, odzież oraz schronienie jest naszym zdaniem haniebne i nieludzkie. Uderza nie tylko w podstawy społeczeństwa obywatelskiego, ale także w podstawy społeczeństwa w ogóle. Kryminalizuje bowiem najbardziej podstawowe ludzkie odruchy współczucia, empatii i solidarności. W miejsce zasad, które zgodnie z imperatywem kategorycznym chcielibyśmy uznać za powszechne i nienaruszalne, stawia te, które dyktowane są przez cynizm politycznej koniunktury.

„Naruszyliśmy art. 264a §1 k.k. i gotowi jesteśmy ponieść za to odpowiedzialność karną”

W związku z powyższym, my, niżej podpisani, protestując przeciw działaniom prokuratury, w geście solidarności z oskarżaną piątką oświadczamy, że podobnie jak oni udzielaliśmy osobom w potrzebie przebywającym nielegalnie na terenie RP pomocy, ofiarując im żywność, odzież i schronienie, a także transport do miejsca, w którym mogły uchronić się przed zimnem i uzyskać pomoc medyczną. Dzięki naszym działaniom osoby te z całą pewnością osiągnęły korzyść, co zresztą było celem i intencją naszego działania. Tym samym zgodnie z wykładnią stosowana przez prokuraturę naruszyliśmy art. 264a §1 k.k. i gotowi jesteśmy ponieść za to odpowiedzialność karną.

Zaznaczamy jednocześnie, że żaden doraźnie wydany przepis prawny czy status osoby, która zwróci się w potrzebie o wsparcie, nigdy nie był i nie będzie kryterium udzielenia lub nieudzielenia przez nas komuś pomocy. W takich sytuacjach kierować się będziemy – wierzący i niewierzący – odruchami serca, dekalogiem i wartościami ewangelicznymi.

Agnieszka Arnold Anna Alboth Magdalena Baszuk-Czernicka Anna Blumsztajn Ewa Błaszczyk-Warchoł Katarzyna Błażejewska-Stuhr Paulina Bownik Aleksandra Chrzanowska Sylwia Chutnik Michał Dadlez Krystyna Gliszczyńska Tomasz Gliszczyński Agnieszka Graff Andrzej Grzymała-Kozłowski Daria Gosek-Popiołek Michał Gorczak Agnieszka Holland Mateusz Janicki Magdalena Jaracz Kinga Kamińska Paweł Kasprzak Marcin Kęszycki Dorota Kociubińska Justyna Kowalska-Leder Eliza Kowalczyk Maria Krauss Paweł Kulka Danuta Kuroń Andrzej Leder Renata Lis Aurora Lubos Cezary Łazarewicz Marzanna Łukaszewicz Hanna Machińska Agnieszka Maciejowska Agnieszka Makowiecka-Pastusiak Wojciech Malajkat Katarzyna Malejka Dorota Masłowska Antoni Michnik Nina Maria Michnik Rafał Milach Paweł Mościcki Ewa Modzelewska-Kossowska Joanna Mytkowska Janina Ochojska-Okońska Paweł Olejniczak Dominika Ożyńska Maja Ostaszewska Witold Orski Magdalena Pecul-Kudelska Julita Pietrasiuk Emma Pilch Kornelia Pilch Maciej Pisuk Krzysztof Pijarski Elżbieta Podleśna Katarzyna Prot-Klinger Zvika Gregory Portnoy Anda Rottenberg Karolina Runowska Bartłomiej Sabela Anna Sasnal Wilhelm Sasnal Paula Sawicka Artur Siemaszko Beata Siemaszko Dorota Sierakiewicz-Sroczyńska Katarzyna Sikorska-Siudek Magdalena Sikorska-Wesołowska Maja Skrzypek Mieczysław Siudek Iwona Sławik Jakub Sławik Anita Sokołowska Zuzanna Solakiewicz Ryszard Piotr Stańczak Beata Stasińska Joanna Stańczyk Maciej Stuhr Jagoda Szelc Barbara Szwedowska Joanna Szczęsna Kazimiera Szczuka Anna Szmel Magdalena Środa Krzysztof Środa Tomasz Thun-Janowski Olga Tokarczuk Ewa Trojanowska Adam Wajrak Krzysztof Warchoł Barbara Weigl Katarzyna Winiarska Izabela Witowska Urszula Wolfram Michał Wojcieszczuk Justyna Wolniewicz-Wrabec Paweł Wrabec Maciej Żywno

Jako współorganizatorzy akcji w obronie ludzi, przeciwko którym wniesiono akt oskarżenia za niesienie pomocy uchodźcom na granicy polsko-białoruskiej poświadczamy, że wszyscy sygnatariusze zapoznali się z listem i podpisali go.

Maciej Pisuk, współscenarzysta „Zielonej Granicy”

Joanna Szczęsna, emerytowana dziennikarka „Gazety Wyborczej”

List nasz został przekazany do Prokuratury Rejonowej w Hajnówce w dniu 7 stycznia 2025 roku. Osoby, które chciałyby wesprzeć nasz protest przeciw penalizowaniu przez władze pomocy humanitarnej dla uchodźców, mogą wysyłać oświadczenia o poparciu lub podpisane kopie niniejszego pisma bezpośrednio na adres:

Prokuratura Rejonowa w Hajnówce