0:00
0:00

0:00

W symbolicznym miejscu, na znienawidzonym przez Wiktora Orbána Uniwersytecie Środkowoeuropejskim w Budapeszcie, 16 grudnia 2019 Pakt Wolnych Miast podpisali prezydenci Bratysławy - Matús Vallo, Budapesztu - Gergely Karácsony, Pragi - Zdeněk Hřib i Warszawy - Rafał Trzaskowski.

Są z jednego pokolenia: najstarszy Trzaskowski ma 47 lat, najmłodszy Hřib - 38. Zaczęli prezydentury w 2018 i 2019 roku, są wciąż na początku kadencji. W polityce krajowej należą do opozycji, mają dość postępowe poglądy, tak jak i mieszkańcy środkowoeuropejskich stolic, którzy ich wybrali.

Rządzą najbogatszymi miastami w swoich państwach, gdzie poziom życia jest bliski unijnej średniej. Muszą się jednak mierzyć z niechęcią władz krajowych, które skutecznie utrudniają im rządzenie, np. w Polsce przez odbieranie samorządom funduszy.

Matúš Vallo (42 lata) - architekt, aktywista miejski, muzyk, Prezydent Bratysławy od listopada 2018 roku.

Gergely Karácsony (44 lat) - politolog, w latach 2010-2014 zasiadał w parlamencie, prezydent Budapesztu od października 2019 roku.

Zdeněk Hřib (38 lat) - z wykształcenia lekarz, z zawodu menadżer i konsultant w prywatnej służbie zdrowia, polityk czeskiej Partii Piratów, prezydent Pragi od 2018 roku.

Rafał Trzaskowski (47 lat) - politolog, specjalista od spraw europejskich, był europosłem, ministrem administracji i cyfryzacji, sekretarzem stanu w MSZ i posłem. Prezydentem Warszawy jest od października 2018 roku.

Pakt Wolnych Miast to manifest polityki pragmatycznej, opartej na współpracy, zdecydowanie opowiadającej się po stronie wartości zapisanych w prawie Unii Europejskiej i za modelem społeczeństwa otwartego, w kontrze do programu prawicowych populistów.

To także nawiązanie do wartości, które leżały u podstaw współpracy w Grupie Wyszehradzkiej na początku lat 90. Oraz dowód na coraz większą polityczną siłę i ambicje miast - zgodnie z przewidywaniami chętnie czytanego w Polsce socjologa Benjamina Barbera, autora "Gdyby burmistrzowie rządzili światem", czy Richarda Floridy koncepcji "klasy kreatywnej", która rozwija w metropoliach nowe technologie, stawiając na talent i tolerancję (trzy T).

W Akcie Wolnych Miast

prezydencki kwartet z Bratysławy, Budapesztu, Pragi i Warszawy zobowiązuje się do "ochrony i promocji naszych wspólnych wartości wolności, ludzkiej godności, demokracji, równości, praworządności, sprawiedliwości społecznej, tolerancji i różnorodności kulturowej".

Środki unijne bez pośrednictwa

Deklarują skoordynowane starania o pozyskanie funduszy unijnych, a także lobbowanie,

żeby europejskie środki w przyszłości płynęły bezpośrednio do miast, możliwie bez pośrednictwa rządów centralnych.

Prezydenci wyszehradzkich stolic chcą też wspólnie wpływać na kształt kluczowych z punktu widzenia miast unijnych polityk, m.in. spójności, środowiska, zatrudnienia, klimatu, energii, transportu i gospodarczej oraz Europejskiego Filaru Praw Socjalnych. Zapowiadają też głosowanie jako koalicja np. w Komitecie Regionów czy w zrzeszającej miasta sieci Eurocities.

Kładą nacisk na rozwijanie wymiany wiedzy i doświadczeń, w tym poprzez regularne konsultacje ekspertów i urzędników. Szczególnie istotna ma być wymiana wiedzy o zarządzaniu miastami w "dziedzinie zrównoważonego projektowania miejskiego, ochrony klimatu, integracji społecznej, mieszkalnictwa, transportu, cyfryzacji".

W planach jest też organizowanie wymian dla młodzieży.

View post on Twitter

Wierzymy w otwarte społeczeństwa

W artykule opublikowanym na stronie Europejskiej Rady ds. Zagranicznych, prezydenci wskazują, że Europa Środkowa musi się dziś zmierzyć ze zmianami klimatu, rosnącymi nierównościami, przeciążonymi systemami ochrony zdrowia, a także emigracją, zwłaszcza młodego pokolenia. Uważają, że receptą jest oddolna demokracja i mądre zarządzanie. A także - wspólne działanie. Otwarcie uderzają w prawicowych populistów i proponowane przez nich polityki.

"Odrzucamy fałszywą obietnicę, że aby ochronić nasze społeczeństwa, należy się odseparować od świata. Nie będziemy uporczywie trzymać się przestarzałego rozumienia pojęć takich jak samostanowienie (sovreignty) i tożsamość.

Wierzymy w otwarte społeczeństwa, które są zbudowane na wspólnych dla nas wartościach: wolności, ludzkiej godności, demokracji, zrównoważonym rozwoju, równości, praworządności, sprawiedliwości społecznej, tolerancji i różnorodności kulturowej".

Przeczytaj także:

Na zdjęciu, od lewej, prezydent Pragi - Zdeněk Hřib, prezydent Budapesztu - Gergely Karácsony, prezydent Bratysławy - Matús Vallo oraz prezydent Warszawy - Rafał Trzaskowski.

Pakt Wolnych Miast

w tłumaczeniu OKO.press

Szanując nasze historyczne powiązania i wspólne dziedzictwo kulturowe;

Zważając na regionalną rolę naszych miast w rozwoju innowacji, wzrostu gospodarczego i usług publicznych;

Czerpiąc ze wspólnej historii komunistycznej opresji, ruchów prodemokratycznych, 30 lat społecznych i gospodarczych przeobrażeń oraz 15 lat członkostwa w Unii Europejskiej;

Stanowczo opowiadając się za wartościami ludzkiej godności, demokracji, wolności, równości, praworządności i praw człowieka zawartymi w Traktatach Unii Europejskiej;

Potwierdzając konieczność ochrony każdej jednostki lub społecznej, etnicznej czy jakiejkolwiek innej mniejszości przed dyskryminacją, co jest zawarte w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej;

Świadomi wyzwań, jakie stoją przed naszymi miasta, zwłaszcza w związku z kryzysem klimatycznym, nierównościami, kryzysem mieszkaniowym, starzejącym się społeczeństwem, rozwarstwieniem społecznym i podziałem na polityczne "plemiona";

Rozpoznając znaczenie subsydiarności i samorządności jako gwarancji osiągania celów lokalnych społeczności;

Zachęcając i wspierając obywatelskie stowarzyszenia i zaangażowanie;

Rozpoznając wartość dodaną, jaką dla naszych miast i ich mieszkańców ma współpraca międzynarodowa w ogóle, a zwłaszcza sieci miast,

My, Prezydenci Bratysławy, Budapesztu, Pragi i Warszawy zobowiązujemy się do:

Ochrony i promocji naszych wspólnych wartości: wolności, ludzkiej godności, demokracji, równości, praworządności, sprawiedliwości społecznej, tolerancji i różnorodności kulturowej;

Dzieląc się naszymi najlepszymi praktykami w zarządzaniu miastami w sposób mądry, opierający się na dowodach i świadomy kwestii społecznych, zwłaszcza w dziedzinie zrównoważonego projektowania miejskiego, ochrony klimatu, integracji społecznej, mieszkalnictwa, transportu, cyfryzacji i innych obszarów wspólnych zainteresowań;

Koordynując wysiłki w celu promowania skrojonych na miasta rozwiązań w politykach europejskich, zwłaszcza w Polityce Spójności, europejskich politykach zatrudnienia, środowiska, klimatu, energii, transportu i gospodarczej, a także podczas działań ustawodawczych dotyczących Europejskiego Filaru Praw Społecznych;

Wspierając i wspólnie opowiadając się w unijnych instytucjach, agencjach i wśród decydentów za programami miejskimi, które będą kierować fundusze bezpośrednio do europejskich miast;

Zachowują naszą współpracę otwartą na dołączenie do niej ad hoc innych miast i interesariuszy, którzy podzielają nasze wartości i chcą pracować na rzecz realizowania naszych celów.

Budapeszt, 16 grudnia 2019

Matúš Vallo - Prezydent Bratysławy

Gergely Karácsony - Prezydent Budapesztu

Zdeněk Hřib - Prezydent Pragi

Rafał Trzaskowski - Prezydent Warszawy

Pact of Free Cities

Respecting our historical ties and common cultural heritage;

Taking note of our cities' regional role in driving innovation, economic growth and welfare;

Drawing from the shared history of communist oppression, pro-democracy movements, 30 years of social and economic transformation, and 15 years of EU membership;

Standing firmly by the values of human dignity, democracy, freedom, equality, rule of law and human rights as enshrined in the EU Treaties;

Re-affirming the need for protection of any individual or social, ethnic or other minority group from discrimination, as laid down in the Charter of Fundamental Rights of the European Union; Acknowledging the challenges that our cities face, especially the climate crisis, inequality, the housing crisis, ageing population, social stratification and political tribalism;

Recognising the importance of subsidiarity and self-governance as guarantees for local communities to accomplish their goals; Encouraging and supporting civic association and engagement;

Recognising the added value for our cities and its residents of international co-operations in general and city networks in particular;

We, the Mayors of Bratislava, Budapest, Prague and Warsaw hereby commit to:

Protecting and promoting our common values of freedom, human dignity, democracy, equality, rule of law, social justice, tolerance and cultural diversity;

Sharing our best practices in smart, evidence-based, and socially-aware city-management, especially in the field of sustainable city planning, climate protection, social inclusion, housing, transportation, the digital agenda or any other field of mutual interest;

Co-ordinating efforts to advocate city-tailored solutions in the European policies, especially in the Cohesion Policy, European employment, environmental, climate, energy, transport and economic policies, as well as during the legislative construction of the European Pillar of Social Rights;

Supporting and jointly advocating towards EU institutions, agencies and decision-makers prospective EU urban programmes that would provide more direct funding for European cities;

Keeping our cooperation open on an ad hoc basis to other cities and third party stakeholders that share our values and work to achieve our policy objectives.

Budapest, 16 December 2019

Matúš Vallo - Mayor of Bratislava

Gergely Karácsony - Mayor of Budapest

Zdeněk Hřib - Mayor of Prague

Rafał Trzaskowski - Mayor of Warsaw

Wyszehrad na nowo

Pakt Wolnych Miast wskrzesza i przystosowuje do współczesnych wyzwań - oraz aktualnych polityczych ograniczeń - ideę współpracy państw Europy Środkowej opartej na demokratycznych, postępowych wartościach.

Grupa Wyszehradzka została powołana w 1991 roku przez prezydenta Czechosłowacji Václava Havla, prezydenta Polski Lecha Wąłęsę i premiera Węgier Józsefa Antalla. Jej nazwa nawiązuje od położonego dziś na Węgrzech miasteczka Visegrád (czyli "Wysoki Zamek"), w którym w 1335 roku odbył się zjazd władców węgierskich, czeskich i polskich.

W ocenie historyków, powodem powołania Grupy Wyszehradzkiej na początku lat 90. były:

  • wspólna chęć wyeliminowania komunistycznych pozostałości w polityce i gospodarce,
  • dążenie do przezwyciężenia historycznych animozji w krajach Europy Środkowej,
  • przekonanie, że wspólne działanie ułatwi osiągnięcie wielkich celów strategicznych, takich jak przeprowadzenie transformacji ustrojowej i społecznej oraz integracja europejska,
  • a także zbieżność poglądów ówczesnych elit politycznych.

Jedyną formalną instytucją Grupy jest powołany w 2000 roku Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki, który wspiera m.in. badania naukowe, projekty społeczeństwa obywatelskiego i inne formy współpracy transgranicznej. Współpraca polityczna opiera się na spotkaniach premierów, ministrów, a także współpracy międzyparlamentarnej.

Państwa Wyszehradu zrealizowały swoje strategiczne cele wejścia do NATO w 1999 roku i wejścia do Unii Europejskiej w 2004 roku. Od tej pory miały wspierać dalszą integrację europejską i tworzyć skuteczny wspólny front w obrębie UE, tak jak to robią kraje nordyckie czy bałtyckie.

W praktyce rzadko udawało się wypracować i utrzymać wspólne stanowisko wszystkich czterech krajów.

W ostatnich latach kraje Wyszehradu utworzyły wspólny front w walce o wprowadzenie w całej UE jednolitych standardów jakości żywności i innych produktów. Pomysł szybko podchwyciła Komisja Europejska.

Jak pisaliśmy w OKO.press, polski rząd w końcu wyłamał się z wyszehradzkiego sojuszu - na Radzie UE podejmował decyzje uderzające w konsumentów. Jednak przede wszystkim od 2015 roku o Grupie Wyszehradzkiej jest głośno w UE z powodu wspólnej polityki wobec migrantów i uchodźców.

Współpracę w ramach wyszehradzkiej czwórki przyćmiły polityczne marzenia o Budapeszcie w Warszawie i - w mniejszym stopniu - Warszawie w Budapeszcie.

Wizja polsko-węgierskiej osi w kontrze do reszty UE i świata budzi też dystans w Pradze i Bratysławie, którym bardziej zależy na dobrych relacjach z Berlinem czy Paryżem. W lutym 2019 r, w ramach spotkania w Bratysławie z okazji obchodów trzydziestolecia upadku Żelaznej Kurtyny, nastąpiło pewne ocieplenie relacji między przywódcami V4 i kanclerz Angelą Merkel. Ale i tak każdy kraj zabiega o dobre relacje z Niemcami na swój sposób.

Kolejnym powodem mniejszego zainteresowania współpracą w ramach "V4", był polityczny nacisk na rozwijanie współpracy w szerszym regionalnym formacie tak zwanej Inicjatywy Trójmorza, która obejmuje 12 państw od Bałtyku po Adriatyk i Morze Czarne.

W tym kontekście inicjatywa prezydentów czterech środkowoeuropejskich stolic to nowy wymiar - a być może i nowa jakość - w polityce wyszehradzkiej.

;
Na zdjęciu Anna Wójcik
Anna Wójcik

Pisze o praworządności, demokracji, prawie praw człowieka. Współzałożycielka Archiwum Osiatyńskiego i Rule of Law in Poland. Doktor nauk prawnych.

Komentarze