Rzeczniczka TSUE: Nie przyjmując uchodźców Polska złamała unijne prawo. Kempa: "Tylko pomoc na miejscu!"

"Odmawiając zastosowania tymczasowego i ograniczonego w czasie mechanizmu obowiązkowej relokacji osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, Polska, Węgry i Republika Czeska uchybiły zobowiązaniom, które na nich ciążą na mocy prawa Unii" - oświadczyła rzeczniczka generalna Trybunału Sprawiedliwości UE Eleanor Sharpston w opinii z 31 października 2019.

Sprawa trafiła do Luksemburga po skardze Komisji Europejskiej przeciwko Polsce, Czechom i Węgrom. To te trzy kraje najostrzej bojkotowały mechanizm relokacji przyjęty jesienią 2015.

Ostateczny wyrok TSUE poznamy dopiero za kilka tygodni. W większości przypadków orzeczenia Trybunału w Luksemburgu pokrywają się z opiniami rzeczników generalnych.

Polsce nie grożą kary finansowe jak w przypadku wycinki Puszczy Białowieskiej, czy reformy Sądu Najwyższego. Bo postępowanie dotyczyło przepisów przejściowych, które obowiązywały w latach 2015-2017. Jeżeli polski rząd ostatecznie przegra sprawę w Luksemburgu, nie będzie już mógł dostosować się do decyzji Rady UE, które ignorował (więcej poniżej).

Kempa: "Pomagamy na miejscu"

Rzeczniczka Sharpston zwróciła uwagę na zasadę praworządności, obowiązek lojalnej współpracy i zasadę solidarności. "Niewykonywanie tych obowiązków z tego powodu, że w konkretnym przypadku mogą być one źle przyjęte lub niepopularne, jest niebezpiecznym pierwszym krokiem w kierunku załamania się uporządkowanego i zorganizowanego społeczeństwa opartego na rządach prawa" - podkreśliła.

Sharpston odrzuciła też argument o konieczności zapewnienia bezpieczeństwa, na który powoływał się podczas rozprawy przedstawiciel polskiego rządu Bogusław Majczyna z MSZ. Jej zdaniem nie można zasłaniać się bezpieczeństwem, by uniknąć stosowania wiążącego aktu prawa UE.

Na opinię szybko zareagowała Beata Kempa, była minister odpowiedzialna za pomoc humanitarną, dziś europosłanka PiS. Na Twitterze przypomniała starą argumentację PiS o doskonałej pomocy humanitarnej "na miejscu".

Argument ten wielokrotnie demaskowaliśmy w OKO.press.

Rzecznik rządu: "To dyskryminacja"

Do opinii rzeczniczki TSUE odniósł się także rzecznik rządu Piotr Müller.

Efektywność mechanizmu relokacji może budzić zastrzeżenia - rzeczywiście Unii udało się rozdystrybuować mniej uchodźców, niż planowano - ok. 33 tys. zamiast 120 tys.

Ale już powody skargi przeciwko Polsce Czechom i Węgrom są jasne. To te trzy kraje w najmniejszym stopniu dostosowały się do decyzji Rady UE, demonstracyjnie okazując lekceważenie wobec unijnego prawa.

Słowacja przyjęła zaledwie 16, ale obiecywała tylko 902. Austria przyjęła 45 w ramach relokacji, ale w międzyczasie poprosiła o zawieszenie mechanizmu, bo do jej własnych granic zaczęli masowo napływać ludzie.

Żaden uchodźca nie przyjechał do Danii i Wielkiej Brytanii, ale kraje te skorzystały z przysługującego im na mocy traktatów prawa do nieuczestniczenia w tych decyzjach Rady. Irlandia, która także mogła się wycofać, przyjęła 1 022 osoby.

Skarga KE

W grudniu 2017 roku Komisja Europejska postanowiła zaskarżyć decyzję rządów Polski, Czech i Węgier do Trybunału Sprawiedliwości UE.

Bo odmawiając relokacji uchodźców rządy każdego z trzech państw miały naruszyć zobowiązania, jakie nałożyły na nie decyzje Rady UE z września 2015 roku.

To wtedy, w kulminacyjnym punkcie kryzysu uchodźczego, państwa członkowskie postanowiły, że solidarnie podzielą się uchodźcami, których większość docierała do granic Włoch i Grecji. Według danych Fronteksu - unijnej agendy z siedzibą w Warszawie zajmującej się ochroną granic - w samym 2015 roku granicę UE nielegalnie przekroczyło prawie dwa miliony osób.

Do Grecji przybyło ich w sumie 872 938, a do Włoch 153 946, głównie drogą morską. Większość ubiegała się ochronę międzynarodową.

Decyzje Rady nakładały na państwa członkowskie obowiązek rozdzielenia między sobą 120 tys. z nich. Członkowie Unii mieli co trzy miesiące zgłaszać możliwość przyjęcia uchodźców. Ale, jak czytamy w skardze Komisji:

Dlatego w czerwcu 2017 roku Komisja wszczęła wobec Polski procedurę naruszeniową z art. 258 Traktatu o Funkcjonowaniu UE - dotyczącą uchybienia obowiązkom członka Unii. Rząd PiS dwukrotnie przedstawiał KE swoje wyjaśnienia, które uznano za niewystarczające. Dlatego sprawa trafiła do TSUE.

PiS przeciw uchodźcom

Kwestia podziału przybywających do Unii uchodźców, przede wszystkim z ogarniętej wojną Syrii, ale także z Afganistanu, Iraku, Iranu i Pakistanu, od początku budziła w Polsce duże emocje. Rząd Ewy Kopacz negocjował w Brukseli przyjęcie jak najmniejszej liczby uchodźców; głosował w Radzie przeciwko systemowi obowiązkowych kwot.

Ale niedługo potem władzę przejęło PiS, które oparło swoją kampanię wyborczą na straszeniu uchodźcami. Politycy partii Kaczyńskiego obiecywali wyborcom, że wyłamią się z unijnej solidarności i nikogo do Polski nie wpuszczą. Słowa dotrzymali - do dziś żaden z 6182 uchodźców nie przekroczył polskiej granicy.

Kolejne odmowy relokacji były okazją do kuriozalnych wypowiedzi przedstawicieli rządu. Narrację PiS demaskowaliśmy wielokrotnie w OKO.press.

Retoryka antyuchodźcza była paliwem wyborczym PiS jeszcze w 2018 roku. To wtedy, przed październikowymi wyborami samorządowymi wyemitowano skandaliczny spot, który na wniosek RPO trafił do prokuratury. Rzecznik chciał, by śledczy sprawdzili, czy nie narusza zakazu publicznego nawoływania do nienawiści na tle różnic narodowościowych i wyznaniowych.

Prokuratura wszczęła postępowanie dopiero, gdy zmusił ją sąd i tylko po to, by je umorzyć. RPO walczy jednak dalej - na początku września odwołał się od decyzji śledczych. Sprawa jest w toku.