Państwo oszczędza na dzieciach alimenciarzy. Fundusz Alimentacyjny ściąga o 100 proc. więcej, ale próg dochodowy rośnie tylko o 10 proc.

22 maja 2018 minister rodziny Elżbieta Rafalska ogłosiła zmiany w systemie egzekucji alimentów. Większość z nich spełnia postulaty Zespołu Ekspertów ds. Alimentów przy Rzeczniku Praw Obywatelskich. Chodzi przede wszystkim o wprowadzenie kar dla pracodawców, którzy zatrudniają na czarno dłużników alimentacyjnych. Pracując w szarej strefie "alimenciarze" ukrywają swoje dochody i uniemożliwiają ściąganie długu. Ministerstwo chce też usprawnić przepływ informacji między komornikiem, ZUS i Państwową Inspekcją Pracy, a także mobilizować dłużników do pracy (np. zatrudniać ich przy robotach publicznych).

Niespodziewanie, bo ministerstwo Rafalskiej nie konsultowało się ze stroną społeczną, a jeszcze w 2017 roku, zarzekało się, że próg świadczeń się nie zmieni. Bo rządu nie stać.

Fundusz dla (najuboższych) dzieci

W 2007 roku podczas prac nad ustawą alimentacyjną ówczesny rząd Jarosława Kaczyńskiego stworzył Fundusz Alimentacyjny. Miał być wsparciem państwa dla dzieci, których ojcowie (bo to 96 proc. wszystkich niepłacących) nie wywiązują się z obowiązku płacenia alimentów.

Fundusz nie jest świadczeniem socjalnym, ale pomocą zwrotną - pożyczką udzielaną zaocznie rodzicowi, który nie płaci alimentów.

Takie rozwiązanie było bardzo potrzebne. Z danych Krajowego Rejestru Długów (styczeń 2017 roku) wynika bowiem, że aż milion dzieci w Polsce nie otrzymuje alimentów. To niemal co dziesiąta osoba do 25. roku życia. W sumie zadłużenie rodziców wobec dzieci przekracza 10 mld zł.

Jednak Fundusz już dawno przestał spełniać swoją rolę. Wszystko za sprawą absurdalnie niskiego progu dochodowego uprawniający do pobierania pieniędzy z Funduszu.

Z roku na rok liczba osób uprawnionych do pobierania świadczenia malała, bo próg był nieruchomy, a płace rosły. Próg w wysokości 725 zł został ustalony w 2007 roku, kiedy płaca minimalna wynosiła 936 zł brutto (697, 75 zł netto).

Ściągają o 100 proc. więcej, pomagają o 10 proc. więcej

W 2017 roku z pieniędzy Funduszu korzystało ok. 300 tys. dzieci. To oznacza, że kolejne 700 tys. było bez pomocy państwa. Co zmieni podwyższenie progu o 75 zł do 800 zł? W praktyce - nic. Będzie on co prawda wynosić tyle, ile próg uprawniający do pobierania 500 plus na jedno dziecko, ale wciąż zamiast wspierać wszystkie dzieci, które dotyka problem niealimentacji będzie wspierać tylko te na prawdę ubogie.

A możliwości wsparcia przez państwo polepszyły się.

Z rządowych sprawozdań z realizacji ustawy alimentacyjnej wynika, że w 2015 roku państwo ściągnęło od dłużników alimentacyjnych zaledwie 12,9 proc. kwoty wypłaconych z Funduszu świadczeń. Do kasy półtoramiliardowego Funduszu państwo dokładało więc 1,15 mld zł.

W grudniu 2017 ściągalność wzrosła dwukrotnie - z 13 do 26 proc. Zgodnie z art. 14 ustawy alimentacyjnej, Rada Ministrów mogłaby podnieść próg i wysokość świadczeń z Funduszu "kierując się wysokością wyegzekwowanych świadczeń alimentacyjnych.

Wpływ na wzrost egzekucji alimentów z pewnością mają spadek bezrobocia i lepsza sytuacja na rynku pracy, ale także zmiany w kodeksie karnym wprowadzone w maju 2017 roku Najważniejsza dotyczy art. 209 kk. Zamiast niejasnego określania o "uporczywym uchylaniu się" od płacenia wprowadzono konkretną "miarę":

Dodatkowo:

• Alimenciarz może uniknąć kary jeśli dobrowolnie pokryje zaległości w ciągu 30 dni od pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego;
• Wprowadzono dozór elektroniczny, umożliwiający pracę, zarabianie i płacenie alimentów, zamiast wsadzania alimenciarza do więzienia;
• Podwyższono karę, gdy niepłacący alimentów narażają osobę najbliższą lub inną osobę na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych.

O wszystkie te zmiany od lat postulowały organizacje działające na rzecz dzieci i samodzielnych opiekunów, a także Zespół Ekspertów ds. Alimentów przy RPO.

Próg znieść albo podwyższyć dwukrotnie.

Fundacja "Dla naszych dzieci", która prowadzi ogólnokrajową kampanię "Alimenty to nie prezenty" w piśmie do minister Elżbiety Rafalskiej zaznacza, że propozycja ministerstwa jest niewystarczająca. Fundacja postuluje całkowite zniesienie progu lub jego dwukrotne podwyższenie.

"Zwiększa się ściągalność długu, ale dla większości rodzin, które prowadzą samodzielne gospodarstwo domowe równocześnie pracując, nie ma to przełożenia na stan budżetu domowego.

Wsparcie należy się coraz mniejszej grupie rodzin. W tym roku wszyscy rodzice, którzy pracują i jeszcze otrzymywali wsparcie z Funduszu, przestaną je otrzymywać.

(...) Warto podkreślić, że próg kryterium jest niezgodny z Konstytucją (art. 32), bo dzieli dzieci na lepsze i gorsze, na te, którym pomoc się należy i na te, którym nie należy się nic" - czytamy w piśmie.