PO chce dopłacać po 500 zł do pensji. OKO.press stawia trudne pytania

15 grudnia PO ogłosiła z fanfarami program „Wyższe płace”. Według Sławomira Neumanna ma on pomóc obywatelom i obywatelkom poradzić sobie „z drożyzną, która szaleje w Polsce w związku z działaniami rządu Mateusza Morawieckiego” (relacja Adriany Rozwadowskiej z „Wyborczej”).

Jakie są jego podstawowe założenia?

• Obniżenie stawek podatku PIT z obecnych 32 i 18 proc. do 10 i 24 proc. Razem ze składkami do ZUS-u mamy oddawać z pensji nie więcej niż 35 proc.
• Dopłaty do pensji dla tych Polaków i Polek, którzy zarabiają mniej niż dwukrotność płacy minimalnej (2250 zł brutto od przyszłego roku). Dopłata ma wynieść maksymalnie 500 zł miesięcznie i będzie maleć wraz ze wzrostem zarobków.
• Ponieważ PO nie opublikowała dokumentu ze szczegółami programu, postanowiliśmy zapytać o jego szczegóły prof. Andrzeja Rzońcę, głównego ekonomistę PO. Naszą rozmowę z prof. Rzońcą można przeczytać tutaj.

Co główny ekonomista największej partii opozycyjnej powiedział OKO.press? W skrócie:

• Program ma kosztować ok. 30 mld złotych, uwzględniając spadek dochodów z podatków oraz nakłady na dopłaty do pensji;
• Dopłaty obejmą nieco ponad połowę pracowników w Polsce;
• Zostanie to sfinansowane m.in. dzięki temu, że PO pobudzi wzrost gospodarczy w Polsce. Jednym z mechanizmów pobudzenia wzrostu ma być przewidziana przez program obniżka podatków;
• Maksymalną dopłatę 500 zł dostaną osoby zarabiające na poziomie pensji minimalnej;
• Jeśli pensja rośnie o 4,5 złotego, to wsparcie będzie malało o 1 zł. To oznacza, że im kto bardziej zbliża się do górnego progu dwukrotnej płacy minimalnej (4500 zł brutto), tym mniejszą dopłatę do pensji będzie dostawał;
• Pracodawcy nie obniżą pracownikom pensji (co mogliby zrobić, ponieważ dopłaty z budżetu uzupełnią obniżkę). Przede wszystkim dlatego, że bezrobocie jest dziś tak niskie, że pracodawcy muszą dbać o pracowników.

Reakcja na program PO była mieszana. Media w większości go przemilczały.

Pytania i wątpliwości

Wśród czytelników OKO.press dominowały głosy krytyczne: zarzucano PO m.in. „ściganie się z PiS na rozdawnictwo” i pytano, dlaczego po prostu nie można radykalnie zwiększyć kwoty wolnej od podatku (co z punktu widzenia pracownika byłoby nieodróżnialne od dodatku do pensji).

OKO.press dorzuca do tego jeszcze garść wątpliwości i pytań.

Co z budżetem?

Najważniejsze pytania dotyczą pieniędzy. PO prezentowała się zawsze jako partia dbająca o budżet i walcząca z deficytem finansów publicznych. Jest to jednak już kolejna propozycja tej partii — po złożeniu przez Grzegorza Schetynę na wiosnę 2017 r. obietnicy przyznania dodatku 500+ także na pierwsze dziecko — która pociągnie za sobą wielomiliardowe wydatki.

Co ze wzrostem?

Wzrost gospodarczy jest uzależniony od koniunktury, w tym międzynarodowej, demografii i wielu innych wskaźników. Tylko na niektóre z nich rząd ma jakikolwiek wpływ. Przekonanie, że PO uda się trwale zwiększyć wzrost o cały 1 proc. PKB rocznie — co jest wg prof. Rzońcy warunkiem sfinansowania projektu — wydaje się wątpliwe. Ekonomiści oceniają średniookresowy potencjał wzrostu w polskiej gospodarce na ok. 3 proc. rocznie. Wg raportu firmy doradczej PwC polska gospodarka będzie rosła do 2050 r. w średnim tempie 2,7 proc. rocznie. Trwałe zwiększenie tempa wzrostu o 1 proc. rocznie to nie jest niedużo!

Czy obniżka podatków przyczyni się do wzrostu?

Ekonomiści kwestionują także wpływ obniżek podatków na tempo wzrostu gospodarczego. Np. laureat Nagrody Nobla z ekonomii oraz wpływowy komentator ekonomiczny Paul Krugman oceniał w lipcu 2018 r. bardzo krytycznie obniżkę podatków przeforsowanych w USA przez administrację Trumpa. Miała ona zachęcić firmy do inwestowania, a przez to zwiększyć wzrost gospodarczy i sprawić, że pensje pracowników wzrosną.

Czy warto wspierać firmy płacące grosze?

Nie wiadomo, czy dopłacanie do najniższych płac nie zachęci pracodawców do utrzymywania produkcji, która byłaby w innych wypadkach nieopłacalna — czyli nie będzie w praktyce wsparciem dla biznesów opierających się na prymitywnych technologiach, niewykwalifikowanej sile roboczej i mającej (jak mówią ekonomiści) „niską wartość dodaną”. Jeśli Polska ma być bogatym krajem, tego typu przedsiębiorstwa powinny raczej znikać z naszego krajobrazu gospodarczego.

Czy warto obniżać podatki najbogatszym?

Obniżenie stawek podatkowych dotyczy wszystkich — a więc i tych, którzy dzisiaj płacą najwięcej. Najubożsi dostaną po 500 zł dodatku do pensji, najbogatsi — znacznie więcej. Według danych OECD już dzisiaj najlepiej zarabiający Polacy płacą wyraźnie niższe podatki niż w większości krajów europejskich.

Wg OECD bezdzietny Polak zarabiający 167 proc. średnich zarobków płaci 36 proc. podatku, podczas gdy Węgier - 46 proc., a mieszkańcy większości krajów Europy Zachodniej ok. 50 proc. Skoro już bogatym w Polsce jest tak dobrze, to dlaczego PO chce im robić dodatkowy prezent?

Pytań nie brakuje

Wiele szczegółów w projekcie "Wyższa płaca" wydaje się nieprzemyślanych. Czy dopłaty do zarobków będą dotyczyły także samozatrudnionych? Jeśli nie, to dlaczego mają być dyskryminowani? Nie wiadomo, czy wypłacane przez państwo dodatek będzie się liczył do emerytury (czy będzie się z niego potrącać składki emerytalne?). I wreszcie — powtórzmy to zasadnicze pytanie — dlaczego po prostu nie zwiększyć kwoty większej od podatku?

Części z tych pytań nie wymyśliliśmy sami — postawił je w swoim komentarzu na Facebooku Jacek Rakowiecki, dziennikarz, były rzecznik KOD.

Platformy kłopot z wiarygodnością

Ostatnią sprawą jest subtelna kwestia zaufania do deklaracji Platformy w kwestiach gospodarczych. Przypomnijmy obietnicę wejścia Polski do Euro w 2011 r. (złożoną przez premiera Donalda Tuska w 2008 r.) albo złożony przed wyborami parlamentarnymi w 2005 r. projekt przebudowy systemu podatkowego roboczo nazwany „3 × 15”. Stopy podatku PIT, CIT i VAT miały wynosić po 15 proc.

„PO rządzi już od 3 lat, a obecnie ma także wywodzącego się z jej grona prezydenta. Jakie mamy stopy podatkowe? PIT — 18 proc. i 32 proc., CIT — 19 proc., VAT — 22 proc. (stopa podstawowa)” — pisał portal Obserwatorfinansowy.pl w 2010 r.

Abstrahując od oceny, czy kampanijne pomysłów PO były dobre, partia ta rządziła do 2015 r. i miała szanse je zrealizować. Co z tego wyszło — wiemy. Jedynym znaczącym wyjątkiem jest podniesienie VAT do 23 proc., a więc zmiana w kierunku przeciwnym do obiecanego. Pewnym usprawiedliwieniem wówczas rządzących — a dzisiejszej opozycji — był światowy kryzys finansowy, który bardzo utrudnił obniżki podatków.

Z tego i podobnych pomysłów partia oficjalnie się jednak nie wycofała, po prostu przestała o nich mówić. Będziemy pilnować, żeby podobna zasłona milczenia nie została spuszczona także na program „Wyższe płace”. Jeśli tylko opozycja wygra wybory w 2019 r.