Po historycznej uchwale Sądu Najwyższego odwoływane są sprawy w sądach. Na początek w SN i w Katowicach

Odwoływanie rozpraw w sądach to skutek historycznej uchwały pełnego składu „starego” Sądu Najwyższego, która zapadła w czwartek 23 stycznia 2020.

W uchwale tej trzy połączone Izby SN – Karna, Cywilna oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych – orzekły, że składy sędziowskie, w których zasiadają sędziowie awansowani przez nową KRS, są wadliwie obsadzone. A zatem są podstawy, by podważać legalność wydanych przez nich wyroków. Dotyczy to zarówno sędziów powołanych do sądów powszechnych, jak i Sądu Najwyższego.

Wyroki wydane do tej pory przez składy z sędziami awansowanymi przez nową KRS są jednak legalne. Dopiero wyroki wydane przez takie składy od piątku 24 stycznia można podważać. Nie dotyczy to jednak Izby Dyscyplinarnej - SN w pełnym składzie odmówił legalności wszystkich wydanych przez nią do tej pory orzeczeń. Uchwała SN ma moc wiążącej zasady prawnej, wiąże więc wszystkich sędziów SN. Powinni się też do niej stosować sędziowie sądów powszechnych. O uchwale pisaliśmy w OKO.press:

Odwoływane sprawy w SN

Uchwała pełnego składu SN zaczęła już działać od samego rana, w piątek 24 stycznia. Najpierw w oparciu o nią zaczęły spadać wokandy w Sądzie Najwyższym. Odwołano aż 26 spraw cywilnych, które mieli rozpoznawać na rozprawach i na posiedzeniach niejawnych sędziowie wskazani przez nową KRS do Izby Cywilnej SN.

W tych składach zasiadali: Małgorzata Manowska, Beata Janiszewska, Marcin Krajewski i Tomasz Szanciło.

Małgorzata Manowska tak tłumaczyła odroczenie części spraw, którym przewodniczyła – na sali SN była kamera TVN24: "W dniu wczorajszym została podjęta przez Sąd Najwyższy uchwała, która de facto zakazuje części sędziów Sądu Najwyższego sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Nie zapoznaliśmy się jeszcze z uzasadnieniem tej uchwały. Uważam osobiście, że jej treść może godzić w konstytucyjną zasadę nieusuwalności sędziów, gdyż oczywiście prawo wykonywania czynności służbowych i wydawania orzeczeń, a więc wymierzania sprawiedliwości, jest istotą służby sędziowskiej" – mówiła Małgorzata Manowska, uzasadniając odroczenie rozprawy.

I dodała: "W związku z tym dla dobra stron należało dzisiejszą rozprawę odroczyć, aby poczekać spokojnie na uzasadnienie wczorajszej uchwały i zastanowić się nad dalszymi krokami, jakie mogą być podjęte w tej kwestii.

Ponadto Manowska mówiła, że wydanie „orzeczenia w dniu dzisiejszym mogłoby spowodować dla stron bardzo negatywne konsekwencje, gdyż mogłoby doprowadzić do wniesienia skargi o wznowienie postępowania".

"Skarga ta musiałaby być rozpoznana przez inny skład Sądu Najwyższego, co z kolei mogłoby skutkować uchyleniem naszych dzisiejszych orzeczeń. To natomiast prowadziłoby do chaosu prawnego czemu" – podkreślała Manowska.

W Izbie Cywilnej przygotowano się na taką sytuację. Bo prezes tej Izby Dariusz Zawistowski podjął wcześniej decyzję, że nie będzie wyznaczał do składów ze „starymi” sędziami SN, sędziów nominowanych przez nową KRS. Dlatego nie ma składów mieszanych. Nowi sędziowie sądzą sami, więc to też oni podejmują ryzyko, że wydane przez nich wyroki będą podważone z powodu wadliwego sposobu powołania ich przez nową KRS.

W Katowicach wyłączenia sędziów chciała strona procesu

Trzy sprawy cywilne zostały też odroczone w Sądzie Apelacyjnym w Katowicach. Jedna ze stron procesu złożyła wniosek o wyłączenie ze składu 2 z 3 sędziów, bo zostali oni awansowani przez nową KRS. Strona powołała się na uchwałę pełnego składu SN. Skład orzekający musiał więc odroczyć tę sprawę, ale od razu odroczył też kolejne dwie, w których jest taki sam skład orzekający.

Jak podała „Wyborcza”, rozprawy odraczała też w piątek sędzia Sądu Okręgowego w Kaliszu, powołana przez nową KRS.

W innych polskich sądach na razie sprawy, w których udział biorą sędziowie awansowani przez nową KRS, nie są odwoływane. Np. w Sądzie Okręgowym w Warszawie i w podległych mu sądach rejonowych, czy w Sądzie Okręgowym w Gdańsku lub w Krakowie.

Ale to dopiero pierwszy dzień obowiązywania tej uchwały. W przyszłym tygodniu sędziowie będą samodzielnie decydować co dalej. O wyłączanie awansowanych przez nową KRS sędziów mogą też wnosić pełnomocnicy i obrońcy stron procesu.

Izba Dyscyplinarna zapowiada, że będzie pracować

Pracę powinna teraz zawiesić Izba Dyscyplinarna przy Sądzie Najwyższym, którą powołał PiS, a obsadzona przez PiS i Kukiz 15 nowa KRS, powołała do tej Izby głównie prokuratorów, którzy współpracowali z prokuraturą Zbigniewa Ziobry. Zgodnie z uchwałą pełnego składu SN wszystkie wydane przez nią do tej pory orzeczenia mogą zostać podważone.

Izba Dyscyplinarna wydała jednak w piątek komunikat, z którego można wywnioskować, że zasiadające w niej osoby nie zastosują się do uchwały. W stanowisko sędziów Sądu Najwyższego orzekających w Izbie Dyscyplinarnej napisano:

„1. Oświadczamy, że Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest jedynym podmiotem uprawnionym do powołania na urząd sędziego.

2. Istotą tego powołania jest prawo i obowiązek sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Odsunięcie sędziów od orzekania może nastąpić wyłącznie w wypadkach wskazanych w art. 180 ust. 2 Konstytucji [czyli w wyniku wydanego przez sąd orzeczenia-red.]. Okoliczności tam wskazane nie wystąpiły.

3. Powstrzymanie się od czynności orzeczniczych stanowiłoby naruszenie ślubowania sędziowskiego złożonego wobec Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, sprzeniewierzenie się aktowi powołania i prowadziłoby do uchybienia godności sędziego”.

OKO.press zapytało rzecznika tej izby Piotra Falkowskiego, czy to oznacza, że rozprawy nadal będą się odbywały.

"Izba Dyscyplinarna będzie pracować. Ale decyzje będą podejmować poszczególne składy orzekające" – odpowiada rzecznik Izby Dyscyplinarnej.

Rząd odwoła się do obsadzonego przez PiS Trybunału Konstytucyjnego

Uchwały pełnego składu SN nie akceptuje też rząd i nowa KRS. W piątek premier Mateusz Morawiecki zapowiedział skierowanie pytania prawnego do obsadzonego, głównie przez PiS Trybunału Konstytucyjnego. Pytanie ma dotyczyć zgodności z Konstytucją przepisów, na które SN powołał się w uchwale.

Swój wniosek do TK chce też złożyć nowa KRS, obsadzona głównie sędziami, którzy wcześniej współpracowali z resortem Zbigniewa Ziobry. Nowa KRS chce, by TK orzekł, że awansowani przez nią sędziowie mogą orzekać, bo składy orzekające w których zasiadają są prawidłowo obsadzone. Co ciekawe, dzień wcześniej rzecznik nowej KRS zapowiedział, że jako sędzia zastosowałby się do uchwały pełnego składu SN i by nie orzekał.

Kierowanie pytań do TK na czele z Julią Przyłębską wydaje się jednak groteskowe - TK już wiele razy pokazał, że orzeka po myśli obecnej władzy. Można postawić tezę, że teraz TK jest elementem planu obecnej władzy, która chce zneutralizować uchwałę SN. Potwierdzeniem tej tezy może być ujawniona przez dziennikarza Onetu Andrzeja Stankiewicza informacja, że przed podjęciem uchwały przez pełny skład SN, prezes PiS Jarosław Kaczyński spotkał się z prezes TK Julią Przyłębską w jej mieszkaniu.