30 tys. ludzi bez wody pitnej? PGE to nie kłopocze. Kopalnia Turów o krok od pozwolenia na dalsze wydobycie

„Trzeba otwarcie powtórzyć za naukowcami: trwanie przy węglu grozi katastrofą. Powinniśmy w 10 lat zredukować wykorzystanie energetyczne węgla” - mówi Radosław Gawlik ze stowarzyszenia Eko-Unia.

Państwowa spółka PGE chce, żeby węgiel z odkrywki Turów był wydobywany przez następne 24 lata. Przez powiększenie i dalsze wykorzystanie kopalni aż 30 tys. ludzi może mieć problem z dostępem do wody pitnej.

Kopalnię Turów (woj. dolnośląskie) już tylko krok dzieli od pozwolenia na dalsze wydobycie węgla brunatnego w pobliżu styku granic Polski, Czech i Niemiec. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska we Wrocławiu wydała kilka dni temu decyzję środowiskową zatwierdzającą powiększenie odkrywki.

Według planów węgiel ma być wydobywany 100 metrów od czeskiej granicy.

Kopalnia odkrywkowa węgla brunatnego Turów

To był ostatni dokument, który państwowa spółka PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna (PGE GiEK) potrzebowała do przedłużenia koncesji. Obecna wygasa w kwietniu 2020. PGE chce jednak, żeby kopalnia działała przez następne 24 lata.

Dwa dni po wydaniu decyzji środowiskowej otrzymała ona rygor natychmiastowej wykonalności. A to oznacza, że dalszego wydobycia nie są w stanie zatrzymać żadne odwołania ani protesty. Decyzję może podważyć jedynie sąd. Taka sprawa może się jednak ciągnąć miesiącami.

„PGE doskonale zdaje sobie sprawę, że planowana działalność kopalni do 2044 roku to czyste fantasy” – mówi Jakub Gogolewski z Fundacji „Rozwój TAK - Odkrywki NIE” (RT-ON).

„Rosnące ceny uprawnień do emisji CO2, a także wymagania ramowej dyrektywy wodnej oraz dyrektywy w sprawie ochrony wód podziemnych jasno wskazują na brak rentowności kopalni już po 2025 roku, nie wspominając o 2044 roku. Polskie władze wspólnie z PGE robią, co mogą, by nagiąć przepisy i odnowić koncesję dla odkrywki, a tym samym przedłużyć toksyczne życie Turowa” – dodaje.

30 tysięcy osób bez wody

Najbardziej poszkodowanymi będą mieszkańcy przygranicznych terenów. Jak podaje Fundacja RT-ON, nawet 30 tysięcy osób może zostać odciętych od wody pitnej. W jaki sposób?

Już raz Czesi mieli problem z wodą, właśnie przez Turów – w latach 80., przy okazji rozbudowy kopalni. Powtórka okazuje się bardzo realna. Według planów węgiel ma być wydobywany 100 metrów od czeskiej granicy, zajmując część dawnego uzdrowiska Opolno-Zdrój.

Problemami są także dewastacja krajobrazu, hałas i zanieczyszczenie powietrza spowodowane działalnością kopalni i transportem węgla. Normy smogowe są przekraczane również latem, kiedy w całej Polsce powietrze jest (względnie) czyste.

Surowiec przewożony jest do Elektrowni Węglowej Turów – czyli drugiej najbardziej zanieczyszczającej elektrowni w Polsce i siódmej w całej Unii Europejskiej. Jak podaje RT-ON, w 2017 roku przyczyniła się do 120 przedwczesnych zgonów. 80 z nich miało miejsce w Czechach i Niemczech.

„Trzeba otwarcie powtórzyć za naukowcami: trwanie przy węglu grozi katastrofą. Powinniśmy w 10 lat zredukować wykorzystanie energetyczne węgla, też w Turowie” - podkreśla Radosław Gawlik z dolnośląskiego stowarzyszenia Eko-Unia.

Czesi protestują

Rozbudowie kopalni Turów i przedłużeniu jej koncesji sprzeciwiają się członkowie międzynarodowej koalicji organizacji pozarządowych Europe Beyond Coal. Projekt powiększenia odkrywki negatywnie oceniają naukowcy, ekolodzy i przede wszystkim lokalne społeczności z Czech, Niemiec i Polski.

Swoje opinie przedstawiali w trakcie procesu oceny oddziaływania odkrywki na środowisko.

„PGE naraża się na działania odwetowe sąsiadów Polski w stosunku do węgla sprzedawanego przez kopalnię Turów oraz szkód środowiskowych powodowanych przez działalność kopalni. Należy się liczyć ze wzrostem pozwów zagranicznych wobec PGE pochodzących z sąsiadujących z odkrywką i elektrownią Turów regionów Czech i Niemiec” - wyjaśnia Jakub Gogolewski.

„Zwłaszcza w Václavicach ludzie mają bardzo utrudniony dostęp do wody pitnej. Nie ma awaryjnego planu zabezpieczenia w wodę, który będzie nam bardzo potrzebny za kilka lat, kiedy wydobycie się do nas zbliży” – mówił mieszkaniec okolicy Milan Starec, cytowany przez portal Denik.cz.

Minister środowiska Richard Brabec za namową mieszkańców pogranicza wydał negatywną opinię.

„Jesteśmy przeciwko dalszej eksploatacji węgla w tamtym obszarze – mówił dziennikarzom. „Jeśli Polska wbrew naszemu sprzeciwowi nadal chce to robić, to powinna spełnić warunki, które stworzyliśmy wspólnie z geologami, samorządem kraju libereckiego i gminami” – dodał. Podkreślał także, że polska strona niewystarczająco komunikuje się ze swoimi sąsiadami, których działalność odkrywki dotknie najmocniej. „Nie możemy tak po prostu polegać na polskich zapewnieniach” – zaznaczył.

Minister zapowiada, że Czesi sami będą sprawdzać poziom wód gruntowych, hałasu i zanieczyszczenia powietrza pyłami z kopalni.

Kraj liberecki, czyli przygraniczny czeski region, złożył już skargę do Komisji Europejskiej. Samorząd zapowiada także kolejne kroki prawne po przetłumaczeniu decyzji dolnośląskiego RDOŚ. Czesi uważają, że to Polska, według unijnych reguł, powinna zapłacić za degradację środowiska. Ten koszt szacowany jest na 10 milionów złotych.

Plany od 25 lat

Sprawa odkrywki Turów może również pogorszyć stosunki polsko-niemieckie. Konsultacje społeczne w Niemczech zakończyły się 20 stycznia. Przedstawione w tym procesie opinie miały być wzięte pod uwagę przy wydawaniu decyzji środowiskowej. Ta została opublikowana zaledwie 16 godzin po otrzymaniu wyników niemieckich konsultacji.

”Sama decyzja liczy ponad 170 stron, naprawdę trudno jest uwierzyć, że wrocławski RDOŚ zapoznał się z uwagami niemieckimi i jeszcze tego samego dnia przygotował tak długi dokument” - komentuje Gogolewski.

Wysłaliśmy pytania do PGE w tej sprawie. Chcieliśmy się dowiedzieć, jak przebiegały rozmowy z Czechami i Niemcami i jaki kompromis wypracowano. Zapytaliśmy także o to, jak kopalnia, zdaniem spółki, będzie oddziaływać na środowisko i jak wpływa na stan wód podziemnych.

Odpowiedzi na razie nie dostaliśmy.

Rzeczniczka PGE, Sandra Apanasionek, tłumaczyła za to w rozmowie z Polską Agencją Prasową, że plany rozbudowy Turowa powstały już 25 lat temu. Jej zdaniem Czesi o nich wiedzieli, a konsultacje międzynarodowe trwały od kilku lat.

„Bardzo obszernie został też przygotowany raport oddziaływania na środowisko. Zawiera on wszystkie oddziaływania, które kopalnia może powodować u naszych południowych i zachodnich sąsiadów; w tym bardzo obszerny fragment dotyczący kwestii wody, która jest najbardziej newralgiczna” – powiedziała.

Zdaniem PGE GiEK dalsze wydobycie węgla na Dolnym Śląsku jest niezbędne dla zapewnienia Polsce bezpieczeństwa energetycznego. Elektrownia Turów pokrywa około 8 proc. zapotrzebowania na energię w naszym kraju, dostarczając prąd do około 2 milionów gospodarstw. W budowie jest także nowy blok elektrowni.

Z informacji Fundacji RT-ON wynika, że ostateczna decyzja o przedłużeniu koncesji dla kopalni Turów ma zostać ogłoszona 10 lutego.