0:00
0:00

0:00

Prawa autorskie: Fot. Marcin Kucewicz / Agencja Wyborcza.plFot. Marcin Kucewicz...

"Generalnie uważam, że z tą karą śmierci należałoby przemyśleć i nie postępować pochopnie tak, jak współczesny świat, żeby ją wyeliminować. Moim zdaniem

kara śmierci za najcięższe przestępstwa powinna być dopuszczalna.

Uważam, że to [zniesienie kary śmierci - red.] był taki przedwczesny wynalazek lat 90." - mówił w poniedziałek 2 stycznia 2023 roku premier Mateusz Morawiecki podczas noworocznego czatu z internautami.

I dodawał: "W tym względzie nie zgadzam się z nauką kościoła, bo jestem zwolennikiem kary śmierci. Ale jej nie mamy".

"To wstrząsające słowa, które mogą przynieść poważne konsekwencje" - mówi OKO.press dr Hanna Machińska, polska prawniczka i nauczycielka akademicka, doktor nauk prawnych, była dyrektorka Biura Rady Europy w Warszawie, była zastępczyni rzecznika praw obywatelskich. "Wypowiada je premier kraju, który jest w Radzie Europy. A ta przyjmuje do swojego grona tylko państwa, których prawo

nie dopuszcza kary śmierci.

Nawet w nadzwyczajnych okolicznościach. Przedstawiciele Rady Europy już pytają czy Polska całkowicie wychodzi ze struktur europejskich".

Przeczytaj także:

Machińska wyjaśnia, że wypowiedź premiera jest szkodliwa ze względu na prawo, pozycję Polski w Europie i emocje społeczne.

Europejska Konwencja Praw Człowieka

Przypomnijmy, że Polska jest członkiem Rady Europy od 1991 roku. "Od tego czasu jest zobowiązana, aby przestrzegać Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. To najważniejszy i najstarszy dokument z 1950 roku chroniący podstawowe prawa i wolności obywatelskie" - mówi dr Machińska.

O zakazie kary śmierci mówi protokół nr 6 i 13 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Ten pierwszy Rada Europy uchwaliła 28 kwietnia 1983 roku znosząc wśród sygnatariuszy karę śmierci w trakcie pokoju. Potem - 3 maja 2002 roku - uchwaliła w Wilnie protokół nr 13, który

zniósł karę śmierci bezwzględnie - także podczas wojny.

PROTOKÓŁ Nr 13

do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności dotyczącego zniesienia kary śmierci we wszystkich okolicznościach,

sporządzony w Wilnie dnia 3 maja 2002 r.

W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

podaje do powszechnej wiadomości:

Dnia 3 maja 2002 r. w Wilnie został sporządzony Protokół nr 13 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności dotyczący zniesienia kary śmierci we wszystkich okolicznościach, w następującym brzmieniu:

Przekład

Protokół nr 13 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności dotyczący zniesienia kary śmierci we wszystkich okolicznościach

Państwa-Członkowie Rady Europy, sygnatariusze niniejszego Protokołu,

Przekonane, że prawo każdego do życia jest podstawową wartością w społeczeństwie demokratycznym i że zniesienie kary śmierci jest niezbędne dla ochrony tego prawa i pełnego uznania przyrodzonej godności każdego człowieka,

Zmierzając do wzmocnienia ochrony prawa do życia zagwarantowanego przez Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności przyjętą w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (zwaną dalej "Konwencją"),

Zauważając, że Protokół nr 6 dotyczący zniesienia kary śmierci, podpisany w Strasburgu dnia 28 kwietnia 1983 r., nie wyłącza kary śmierci za czyny popełnione podczas wojny lub w okresie bezpośredniego zagrożenia wojną,

Zdecydowane podjąć końcowy krok w celu zniesienia kary śmierci we wszystkich okolicznościach,

Uzgodniły, co następuje:

Artykuł 1

Zniesienie kary śmierci

Znosi się karę śmierci. Nikt nie może być skazany na taką karę ani nie może nastąpić jej wykonanie.

Artykuł 2

Zakaz uchylania stosowania zobowiązań

Żadne z postanowień niniejszego Protokołu nie może być uchylone na podstawie artykułu 15 Konwencji.

Artykuł 3

Zakaz składania zastrzeżeń

Niedopuszczalne jest jakiekolwiek zastrzeżenie wobec postanowień niniejszego Protokołu, składane na podstawie artykułu 57 Konwencji.

Artykuł 4

Terytorialny zakres stosowania

1.

Każde Państwo w chwili podpisania lub w chwili składania dokumentu ratyfikacyjnego, przyjęcia lub zatwierdzenia, może wskazać terytorium albo terytoria, na których niniejszy Protokół będzie stosowany.

2.

Każde Państwo może w dowolnym późniejszym czasie, w drodze deklaracji skierowanej do Sekretarza Generalnego Rady Europy, rozszerzyć stosowanie niniejszego Protokołu na inne terytorium wymienione w deklaracji. W stosunku do takiego terytorium Protokół wejdzie w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie trzymiesięcznego okresu po dniu otrzymania takiej deklaracji przez Sekretarza Generalnego.

3.

Każda deklaracja złożona zgodnie z dwoma poprzednimi ustępami może być, w stosunku do jakiegokolwiek terytorium wymienionego w takiej deklaracji, wycofana albo zmieniona w drodze zawiadomienia skierowanego do Sekretarza Generalnego Rady Europy. Wycofanie albo zmiana stają się skuteczne pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie trzymiesięcznego okresu po dniu otrzymania takiego zawiadomienia przez Sekretarza Generalnego.

Artykuł 5

Stosunek do Konwencji

Państwa-Strony uznają postanowienia artykułów od 1 do 4 niniejszego Protokołu za dodatkowe artykuły Konwencji, a wszystkie przepisy Konwencji stosuje się odpowiednio.

Artykuł 6

Podpisanie i ratyfikacja

Niniejszy Protokół jest otwarty do podpisu dla Państw-Członków Rady Europy, sygnatariuszy Konwencji. Podlega on ratyfikacji, przyjęciu albo zatwierdzeniu. Państwo-Członek Rady Europy nie może ratyfikować, przyjąć albo zatwierdzić niniejszego Protokołu, o ile jednocześnie albo wcześniej nie ratyfikowało Konwencji. Dokumenty ratyfikacyjne, przyjęcia albo zatwierdzenia składa się Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy.

Artykuł 7

Wejście w życie

1.

Niniejszy Protokół wejdzie w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie trzymiesięcznego okresu po dniu, w którym dziesięć Państw-Członków Rady Europy wyraziło zgodę na związanie się niniejszym Protokołem zgodnie z postanowieniami artykułu 6.

2.

W stosunku do każdego Państwa-Członka, które później wyrazi zgodę na związanie się niniejszym Protokołem, wejdzie on w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie trzymiesięcznego okresu po dniu złożenia dokumentu ratyfikacyjnego, przyjęcia albo zatwierdzenia.

Artykuł 8

Funkcje depozytariusza

Sekretarz Generalny Rady Europy notyfikuje Państwom-Członkom Rady Europy:

a.

każde podpisanie;

b.

złożenie każdego dokumentu ratyfikacyjnego, przyjęcia albo zatwierdzenia;

c.

każdą datę wejścia w życie niniejszego Protokołu zgodnie z artykułami 4 i 7;

d.

każdy inny akt, notyfikację albo zawiadomienie dotyczące niniejszego Protokołu.

Na dowód czego niżej podpisani, będąc do tego należycie upoważnieni, podpisali niniejszy Protokół.

Sporządzono w Wilnie dnia 3 maja 2002 r. w językach angielskim i francuskim, przy czym oba teksty są jednakowo autentyczne, w jednym egzemplarzu, który zostanie złożony w archiwach Rady Europy. Sekretarz Generalny Rady Europy przekaże uwierzytelnione odpisy każdemu Państwu-Członkowi Rady Europy.

Po zaznajomieniu się z powyższym protokołem, w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej oświadczam, że:

-

został on uznany za słuszny zarówno w całości, jak i każde z postanowień w nim zawartych,

-

jest przyjęty, ratyfikowany i potwierdzony,

-

będzie niezmiennie zachowywany.

Na dowód czego wydany został akt niniejszy, opatrzony pieczęcią Rzeczypospolitej Polskiej.

Dano w Warszawie dnia 4 kwietnia 2014 r.

Karta Praw Podstawowych

"Drugi dokument, który zakazuje kary śmierci to Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej, w pełni spójna z polską Konstytucją" - mówi dr Machińska. "Tworzy przestrzeń dla państw demokratycznych, które muszą stosować się do przepisów zawartych w dokumencie".

"Nikt nie może być skazany na karę śmierci ani poddany jej wykonaniu".

Premier Morawiecki przeczy więc podstawowym europejskim prawom człowieka. "Prawo europejskie jest wiążące dla Polski. Gdyby powstał projekt przywrócenia kary śmierci do przepisów polskiego prawa, byłoby to równoznaczne z wyjściem Polski z Rady Europy. A także z Unii Europejskiej, która nie akceptuje państw dopuszczających karę śmierci. To prawnie niemożliwe. To byłoby wykluczenie państwa ze struktur europejskich. Przedstawiciele Rady Europy już pytają czy Polska zamierza wyjść ze struktur europejskich".

Zaprzeczenie humanitaryzmu

Dr Machińska podkreśla, że słowa premiera o "byciu zwolennikiem kary śmierci", mogą wywołać negatywne emocje społeczne. "Premier zlekceważył niezwykle skomplikowany problem. To niebezpieczne, bo wiele osób może uznać, że kara śmierci rzeczywiście należy się za najcięższe przestępstwa. Tymczasem, kiedy przyjmowano w Radzie Europy protokoły do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka dotyczące zniesienia kary śmierci, zwracano uwagę, że omyłki sądowe mogłyby dopuścić do skazania na karę śmierci niewinnego człowieka".

"Przede wszystkim jednak odwoływano się do zasady humanitaryzmu. Każdy człowiek, nawet ten, który dopuścił się największej i najbardziej okrutnej zbrodni, musi udowodnić swoim życiem, że potrafi wrócić na właściwą drogę. Państwo musi mu dać szansę. Życie jest ważne, również życie przestępcy. To niewyobrażalne, że można mówić w ten sposób o karze śmierci".

Rosja i Białoruś

Dr Machińska podkreśla też, że zniesienie kary śmierci to warunek przystąpienia do Rady Europy.

"Rada Europy uczyniła zniesienie kary śmierci warunkiem akcesji dla każdego państwa. Rosja była jedynym krajem, która miała moratorium na wykonywanie. Jednak teraz jest poza Radą Europy. Białoruś nie spełniła tego warunku, dlatego nie została przyjęta" - mówi dr Machińska.

"Potępiamy karę śmierci w różnych państwach, m.in. Stanach Zjednoczonych, Iranie, Arabii Saudyjskiej czy Afganistanie. To najokrutniejsze zbrodnie. Przecieram oczy ze zdumienia, bo nie mogę sobie wyobrazić, że w XXI wieku, można mówić o dopuszczalności kary śmierci. To zaprzeczenie standardów europejskich i podstawowych wartości, na których opiera się Rada Europy i Unia Europejska. To również wstrząsające myślenie. Jeżeli jest obliczone na poklask konkretnej grupy społecznej, to jest niemoralne".

"To prywatne zdanie premiera"

Jak do wypowiedzi premiera odnosi się rząd?

Rzecznik rządu Piotr Müller tłumaczył się z niej 3 stycznia 2022 roku w Polsat News. "Premier odpowiedział, jakie jest jego osobiste zdanie" - mówił. Zapewniał, że przywrócenie kary śmierci "nie jest w tej chwili elementem agendy programu politycznego" obozu rządzącego. Potem - w podobnym tonie - wypowiedział się podczas konferencji prasowej sam Mateusz Morawiecki.

"To jest mój osobisty pogląd, że w przypadku, gdy mamy do czynienia z np. seryjnym mordercą, gdzie dowody nie pozostawiają najmniejszej wątpliwości, albo ze zbrodniarzem wojennym (...), powinniśmy dopuszczać również karę śmierci".

"Słowa premiera mają dużą nośność i tego typu przekaz wpływa w sposób istotny na postawy społeczne. Taką wypowiedzią ignoruje się najważniejsze standardy europejskie i odrzuca to, co Europa tworzyła od lat. To nieuczciwa i niebezpieczna gra".

;
Na zdjęciu Julia Theus
Julia Theus

Dziennikarka, absolwentka Filologii Polskiej na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, studiowała też nauki humanistyczne i społeczne na Sorbonie IV w Paryżu (Université Paris Sorbonne IV). Wcześniej pisała dla „Gazety Wyborczej” i Wirtualnej Polski.

Komentarze