Psychiatria dziecięca tonie. Niedługo z mapy nielicznych, przepełnionych oddziałów może zniknąć kolejny

Za miesiąc z pracy zamierza odejść zatrudniona na kontrakcie dr Izabela Łucka (do niedawna pełniąca także funkcję wojewódzkiego konsultanta ds. psychiatrii dziecięcej), a za trzy miesiące pozostała czwórka lekarzy pracujących na etatach.

Szpital na razie ogłosił wstrzymanie przyjęć na oddział dziecięco-młodzieżowy. Jeśli lekarze nie zmienią stanowiska, trzeba go będzie zamknąć. Chyba, że na ich miejsce dyrekcja znajdzie innych specjalistów.

Stanęliśmy pod ścianą

Oddział ma 35 miejsc – 19 dla młodzieży i 16 dla dzieci. Od dawna pęka w szwach. W ostatnich dniach na dostawkach (czyli de facto na leżących na podłodze materacach) trzeba było umieścić 12 dodatkowych pacjentów.

Lekarze od dawna protestowali przeciwko pracy w takich warunkach. Podnosili, że nie są w stanie zapewnić bezpieczeństwa młodym pacjentom. W szpitalu dochodziło do awantur. Lekarzy, którzy mówili rodzicom, że nie ma miejsc, straszono prokuratorem.

Nie wytrzymali. Wszyscy solidarnie złożyli wymówienia.

15 listopada 2019 p.o. dyrektor szpitala Arkadiusz Bobowski wystąpił na konferencji prasowej informując: „Z uwagi na tragiczną sytuację na oddziałach dziecięco-młodzieżowych, gdzie obłożenie znacznie przekroczyło 100 proc., podjęliśmy decyzję o wstrzymaniu przyjęć do momentu, kiedy sytuacja się unormuje. Lekarze nie są bowiem w stanie zapewnić opieki dla takiej liczby pacjentów”.

Pacjenci kierowani są do innych jednostek, m.in. do Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Starogardzie Gdańskim, a także na pediatryczne Szpitalne Oddziały Ratunkowe.

Szpital im. Bilikiewicza jest jedyną placówką, która na terenie Trójmiasta i okolic zabezpiecza opiekę psychiatryczną dla dzieci i młodzieży w stanie zagrożenia życia. Tylko w 2018 roku przyjął w trybie nagłym 4300 pacjentów.

Jego zamknięcie odbiłoby się fatalnie na chorych.

„Perspektywy są dramatyczne” - twierdzi na łamach „Dziennika Bałtyckiego” dr n. med. Maciej Dziurkowski, ordynator w szpitalu w Starogardzie Gdańskim i Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej przy Izbie Lekarskiej w Gdańsku.

Brak miejsc w szpitalach, brak pieniędzy, brak lekarzy

A z tym może być spory problem, ponieważ miejsc w dziecięcych szpitalach psychiatrycznych brakuje praktycznie w całym kraju. Brakuje pieniędzy na tę szczególnie zaniedbaną dziedzinę medycyny, brakuje też bardzo lekarzy specjalistów.

W Polsce jest ich zaledwie ok. 400 na ok. 400 tys. dzieci, które mogą potrzebować fachowej pomocy. Publiczna ochrona zdrowia płaci im marnie, natomiast sektor prywatny jest w stanie zapewnić nie tylko lepsze wynagrodzenie, ale także znacznie spokojniejsze warunki pracy.

Pisaliśmy o tym w OKO.press.

„Brak miejsc w szpitalach, brak zaplecza ambulatoryjnego, zagrożonych zamknięciem jest kilka ośrodków w kraju. Mamy problem z kadrą, a warunki pracy są nie do zniesienia. Musimy odmawiać pacjentom z myślami samobójczymi przyjęcia, bo brak miejsc, a oni nam grożą, że się zabiją” – mówiła w Sejmie 15 stycznia 2019 roku konsultant krajowy ds. psychiatrii dzieci i młodzieży prof. Barbara Remberk.

Jednym z ośrodków, które prof. Remberk miała na myśli, był Oddział Psychiatrii Wieku Rozwojowego w Dziecięcym Szpitalu Klinicznym w Warszawie. Wszyscy pracujący w nim lekarze łącznie z szefem oddziału złożyli wymówienia pod koniec 2018 roku. Placówka miała przestać funkcjonować z końcem marca 2019. Ostatecznie zmieniła profil. Zachowano 20 łóżek dla dzieci, gdzie dziś leczy się zaburzenia nerwicowe, nie ma natomiast ostrych dyżurów.

4 zagrożone oddziały

W połowie grudnia 2018 z powodu braku specjalistów zawiesił działalność liczący 32 łóżka oddział dla najmłodszych w Mazowieckim Centrum Neuropsychiatrii w Józefowie pod Warszawą. Pracowało tam (ponad siły) troje lekarzy, oddział był obłożony ponad miarę.

„Właściwie to pełniliśmy funkcję psychiatrycznego SOR-u” – mówił prezes Mazowieckiego Centrum Michał Stelmański. „Nie mogliśmy leczyć całkowicie, raczej chwilowo, bo ciągle pojawiały się nowe przypadki. Średni pobyt wynosił 14 dni, a to za mało, by pomóc. To wszystko wpływało na kondycję lekarzy”.

Ostatecznie oddział w Józefowie również udało się uratować, choć nie wiadomo na jak długo.

Zdaniem prof. Remberk pod koniec 2018 zagrożone było istnienie co najmniej czterech całodobowych ogólnopsychiatrycznych oddziałów dla dzieci i młodzieży: w Lublinie, Zaborze, Miliczu i w Gnieźnie.

Jak widać oddział dziecięco-młodzieżowy Wojewódzkiego Szpitala w Gdańsku niespełna rok temu jeszcze nie był na tej liście.

772 próby samobójcze czy ćwierć miliona

Oddziały szpitalne się zamykają, tymczasem potrzeby pomocy psychiatrycznej, a także psychologicznej w grupie dzieci i młodzieży są gigantyczne. Zgodnie z danymi WHO aż co piąty nastolatek ma problemy psychiczne lub behawioralne.

Prób tych mogło być jednak znacznie więcej. Specjaliści ze Światowej Organizacji Zdrowia szacują, że na jedno samobójstwo dokonane przypada od 100 do 200 prób samobójczych. O niektórych nie wiedzą nawet rodzice. Pacjenci potrafią się przyznać do nich lekarzom nawet po roku.

Lucyna Kicińska z Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę mówiła OKO.press o ogólnopolskim badaniu na reprezentatywnej próbie nastolatków w wieku 11-17 lat.

Według danych Eurostatu pod względem liczby samobójstw na 100 tys. mieszkańców w grupie wiekowej 15-19 lat Polska zajmowała w 2015 roku czwartą pozycję wśród krajów Europy (po Litwie, Islandii i Estonii).

Nieliczne, przepełnione dziecięce szpitale psychiatryczne, przyjmują dziś niemal wyłącznie pacjentów po nieudanej próbie samobójczej.

NFZ wydaje zezwolenie

„Trzeba jasno powiedzieć, że decyzja lekarzy [z gdańskiego szpitala] o złożeniu wypowiedzeń ma związek z kryzysem w psychiatrii dziecięcej i młodzieżowej, który trwa od wielu lat” – mówi na łamach „Dziennika Bałtyckiego” Agnieszka Kapała Sokalska, członek Zarządu Województwa Pomorskiego. „Jako zarząd województwa wielokrotnie informowaliśmy Ministerstwo Zdrowia, że należy wdrożyć reformę psychiatrii. Tej reformy się nie doczekaliśmy” – dodaje.

O trudnej sytuacji w gdańskiej psychiatrii dziecięcej głośno było w czerwcu 2019 roku.

Wiosną 2019 Narodowy Fundusz Zdrowia, po konsultacjach z Ministerstwem Zdrowia zezwolił, by w sytuacji przeciążenia oddziałów dziecięcych, młodzi ludzie mogli być umieszczani na oddziałach dla dorosłych.

Było to igranie z ogniem - w nocy na 50-osobowym oddziale dla dorosłych w szpitalu im. Bilikiewicza dyżurują zaledwie dwie pielęgniarki. W efekcie w gdańskiej placówce doszło do serii molestowania seksualnego nieletnich przez dorosłych pacjentów.

Ówczesny dyrektor placówki wstrzymał przenoszenia. Jednak NFZ do tej pory nie wycofał kontrowersyjnego zezwolenia.

RPO interweniuje

Ostatnimi wydarzeniami w Gdańsku zainteresował się Rzecznik Praw Obywatelskich. 17 listopada 2019 na stronie RPO ukazała się informacja o podjętej przez rzecznika interwencji.

„Czas oczekiwania na planową wizytę dziecka u psychiatry lub psychologa wynosi kilka miesięcy. Na planowe przyjęcie do oddziału całodobowego trzeba czekać od kilku miesięcy do ponad roku, podobnie jak na przyjęcie do oddziału dziennego lub oddziału nerwic. Np. obłożenie oddziałów psychiatrii dzieci i młodzieży w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym wynosi 180 proc., a w Instytucie Psychiatrii i Neurologii – 150 proc.” – alarmuje RPO.

16 listopada 2019 sytuację oddziałów dziecięcego i młodzieżowego Wojewódzkiego Szpitala Psychiatrycznego w Gdańsku badał na miejscu pełnomocnik terenowy RPO.

„Bardzo trudna sytuacja oddziałów gdańskiego szpitala wpisuje się w ogólny stan zapaści psychiatrii dziecięcej w Polsce. Jest on znany Rzecznikowi Praw Obywatelskich, który wiele razy podejmował w tym zakresie różne interwencje i kierował wystąpienia do organów państwa, głównie do Ministra Zdrowia” - czytamy na stronie rzecznika.

Potrzebne pilne działania doraźne

Ministerstwo Zdrowia zdaje się dostrzegać problem, choć działania naprawcze na razie nie nadążają za życiem.

W lutym 2018 ministerstwo powołało Zespół ds. zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. Przygotował on nowy model systemu ochrony zdrowia psychicznego najmłodszych pacjentów. Model zakłada istnienie trzech tzw. poziomów referencyjnych.

Podstawę ma stanowić opieka psychologiczna i psychoterapeutyczna obejmująca największą liczbę dzieci i młodzieży. Drugi poziom referencyjny to oddziały dzienne. A trzeci, najwyższy, to całodobowe oddziały szpitalne przyjmujące pacjentów planowych i w stanie zagrożenia życia.

Do tej pory w Polsce dominowała opieka szpitalna. Lżej chorzy nie bardzo mieli gdzie zwracać się o pomoc. Teraz ma to ulec zmianie.

Jak czytamy na stronie ministerstwa nowy model ochrony zdrowia psychicznego został wprowadzony rozporządzeniem ministra z dnia 14 sierpnia 2019. W praktyce oznaczało to zmianę świadczeń gwarantowanych.

Jak widać to zdecydowanie za mało, by powstrzymać rozpad psychiatrii dziecięcej w Polsce. Przez lata zaniedbywana, wymaga naturalnie zmian długofalowych. Lepszego modelu działania, angażowania innych kadr poza lekarzami. Ale potrzebne są też pilne działania doraźne.

Na koniec tygodnia zaplanowane jest spotkanie dyrekcji gdańskiego szpitala z przedstawicielami Urzędu Marszałkowskiego. Nie wiadomo, czy wezmą w nim udział lekarze, którzy złożyli wypowiedzenia.