Referendum Dudy. Sondaż za 70 milionów, którym PiS może rozwalić ustrój Polski

Prezydent Andrzej Duda zapowiedział, że zwróci się do Senatu o zgodę na zorganizowanie referendum. Miałoby się odbyć w setną rocznicę odzyskania niepodległości, 11 listopada 2018 roku. Prezydent chce zadać Polkom i Polakom kilkanaście pytań o ustrój Rzeczypospolitej, który jego zdaniem powinien zostać zmieniony w stosunku do rozwiązań z konstytucji z 2 kwietnia 1997 roku.

Z prawnego punktu widzenia referendum nie powinno mieć znaczenia, co wypomniał prezydentowi Dudzie lider Nowoczesnej Ryszard Petru.

Przewodniczący Nowoczesnej ma rację.

Skoro nie może być referendum konstytucyjnego...

Procedurę zmiany ustawy zasadniczej określa art. 235 konstytucji, który stanowi, że "projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów [czyli co najmniej 92], Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej", a "ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów".

Aby dokonać zmiany konstytucji zgodnie z konstytucją, PiS musiałoby zatem mieć większość konstytucyjną 307 głosów w Sejmie. Nie ma. Nawet przy pełnej mobilizacji klubu poselskiego PiS, (234 osoby), posłów Pawła Kukiza (33) i niezależnych, sympatyzujących z PiS parlamentarzystów (maks. 10) nadal do 307 głosów brakuje około 30.

Dopiero po głosowaniu przez Senat marszałek Sejmu może zarządzić referendum zatwierdzające zmiany konstytucji.

... chcą zrobić referendum ogólnokrajowe

Skoro PiS nie może zmienić konstytucji, to prezydent proponuje ogólnokrajowe referendum - na podstawie art. 125 konstytucji:

1. W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum ogólnokrajowe.
2. Referendum ogólnokrajowe ma prawo zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent RP za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
3. Jeżeli w referendum ogólnokrajowym wzięło udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania, wynik referendum jest wiążący.

Od strony prawnej sytuacja jest jednoznaczna - niezależnie od frekwencji i wyniku referendum - nie można uznać wyniku referendum za nic więcej, niż wyraz opinii obywateli, czyli piekielnie drogi sondaż.

Konstytucję złamać suwerenem

Problem w tym, że PiS dowiodło już, że potrafi lekceważyć najbardziej oczywiste i jednoznaczne wymogi konstytucyjne. Można więc sobie wyobrazić, że po korzystnym dla siebie głosowaniu PiS uchwyci się art. 125 ust. 3 konstytucji, który stanowi, że

Politycy i prawnicy z kręgów PiS zaczną przekonywać, że skoro naród wypowiedział się w sprawie konstytucji, to Sejm musi posłuchać "woli suwerena". Zasadę, że obóz władzy wciąż nie może - zgodnie z zasadami konstytucji - przegłosować nowej konstytucji (bo nie ma większości), PiS może przedstawić jako "imposybilizm prawny".

Podczas niszczenia Trybunału Konstytucyjnego zapisy ustawy zasadniczej traktowano równie swobodnie.

Ostatnia deska ratunku

W tym czarnym scenariuszu, opozycji pozostałaby zażądać przeprowadzenia tzw. referendum zatwierdzającego zmiany.

Art. 235 ust. 6 stanowi, że gdy zmiany w Konstytucji dotyczą rozdziałów I, II oraz XII Konstytucji, grupa 92 posłów, Senat lub Prezydent "mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego". Marszałek Sejmu "zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od złożenia wniosku", a "zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących [w referendum]".

Tak czy inaczej będzie to kosztowna zabawa. Ostatnie referendum z inicjatywy prezydenta Bronisława Komorowskiego we wrześniu 2015 roku, było czysto polityczną próbą zyskania sympatii wyborców Pawła Kukiza. Kosztowało 71,5 mln, a frekwencja wyniosła 7,8 proc.