RPO: dziennikarze mają prawo przebywać w strefie stanu wyjątkowego. Prezydent tego nie zakazał

Rzecznik Praw Obywatelskich złożył do Sądu Najwyższego kasację od wyroku sądu, skazującego na naganę troje dziennikarzy francusko-niemieckiej telewizji Arte oraz francuskiej agencji AFP.

28 września 2021 dziennikarze omyłkowo przekroczyli granicę stanu wyjątkowego, gdy stracili zasięg w telefonach i orientację w terenie.

Policjanci osadzili ich na noc w policyjnych celach na komisariacie w Sokółce. Wśród zatrzymanych była Ulrike Dässler, dziennikarka ARTE TV z 30-letnim doświadczeniem. Relacjonowała powstania i konflikty zbrojne m.in. w Iraku, Sudanie, Libii, Tunezji, Sudanie Południowym. Nigdzie nie została potraktowana tak brutalnie, jak w Polsce — mówiła “Wyborczej”.

Następnego dnia sąd, działając w przyspieszonym trybie, skazał dziennikarzy na naganę na podstawie ustawy o stanie wyjątkowym. Zgodnie z jej przepisami za przebywanie w ustalonym obszarze objętym stanem wyjątkowym grozi kara aresztu lub grzywny. Policja wnioskowała o ukaranie każdego dziennikarza karą 2 tys. zł grzywny.

Kara nagany była dużo łagodniejsza. Rzecznik podważył jednak samą podstawę zakazu przebywania dziennikarzy w strefie stanu wyjątkowego. W uzasadnieniu kasacji RPO zwrócił uwagę, że

Poza granicami prezydenta

Prezydent RP w swoim rozporządzeniu wprowadził zakaz przebywania w “oznaczonych miejscach, obiektach i obszarach” na obszarze objętym stanem wyjątkowym w “ustalonym czasie”. RPO wyciąga stąd wniosek, że zakaz ten nie obowiązuje przez cały czas trwania stanu wyjątkowego i na całym obszarze, lecz tylko w “ustalonym czasie” i “oznaczonych miejscach”.

Rada Ministrów w swoim rozporządzeniu wydanym na podstawie rozporządzenia Prezydenta RP powinna była więc wskazać miejsca, obiekty, obszary i przedział czasowy, w którym obowiązuje zakaz - argumentuje RPO.

Zamiast tego RM wprowadziła zakaz przebywania na całym obszarze stanu wyjątkowego przez całą dobę. W ocenie RPO rozporządzenie Rady Ministrów wykroczyło więc poza granice ustawy o stanie wyjątkowym, ponieważ nie uszczegółowiło ograniczeń Prezydenta RP, ale bezprawnie je rozszerzyło.

Wbrew prawu prasowemu

Dodatkowo RPO zauważa, że zakazanie dziennikarzom pracy na całym obszarze stanu wyjątkowego przez cały okres jego trwania jest niezgodny z prawem prasowym. A dokładnie z jego artykułem szóstym, który zakazuje utrudniania prasie zbierania materiałów krytycznych i tłumienia krytyki w inny sposób.

“W istocie rzeczywistą treścią zakazu przebywania na obszarze objętym stanem wyjątkowym w zakresie, w jakim jest on skierowany do osób wykonujących zawód dziennikarza, jest uniemożliwienie realizacji na tym obszarze konstytucyjnej wolności pozyskiwania informacji” - pisze RPO.

Ustawa o stanie wyjątkowym dopuszcza ograniczenie wolności pozyskiwania i rozpowszechniania informacji opisanej w art. 54 konstytucji. Rozporządzenie prezydenta nie wymienia jej jednak wśród praw i wolności, które ogranicza.

“Oznacza to, że Rada Ministrów nie mogła (...) wyłączyć korzystania przez dziennikarzy z konstytucyjnej wolności pozyskiwania informacji na terenie objętym stanem wyjątkowym. Zakaz z rozporządzenia Rady Ministrów należy zatem uznać za niekonstytucyjny, a co za tym idzie — za nielegalny” - konkluduje Rzecznik.

A skoro Rada Ministrów nie mogła zakazać dziennikarzom pracy na całym obszarze objętym stanem wyjątkowym, nie powinni być ukarani nawet naganą za przekroczenie jego granicy. Odnosi się to nie tylko do dziennikarzy Arte i AFP, ale także wszystkich innych, którzy naruszyli ten zakaz lub naruszą go w przyszłości.