RPO: Paskami grozy TVP może łamać prawo, a ich autorzy ustawę o radiofonii i telewizji

TVP może naruszać ustawę o radiofonii i telewizji, a przygotowujący tzw. paski „dziennikarze telewizji publicznej nie realizują zadania polegającego na służbie społeczeństwu i państwu” — ocenia Rzecznik Praw Obywatelskich.

Napisał w tej sprawie do przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji Konrada Kołodziejskiego.

Przekaz pasków jest nierzetelny i nieobiektywny — uważa Bodnar. Art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 roku o radiofonii i telewizji głosi, że „publiczna telewizja realizuje misję publiczną oferując całemu społeczeństwu i poszczególnym jego częściom programy cechujące się pluralizmem, bezstronnością wyważeniem i niezależnością". „Paski” nie realizują tych wartości.

Zdaniem Bodnara autorzy pasków mogą łamać prawo prasowe, bo nie realizują obowiązków dziennikarza. Jakie one są? To szczególna staranność i rzetelność przy zbieraniu informacji.

„Paski grozy” rozłożone na czynniki pierwsze

Słynne „paski grozy” coraz częściej budzą rozbawienie. Raport Rady Języka Polskiego skrupulatnie analizuje, co z paskami jest nie tak. Naukowcy przeanalizowali 305 pasków odnoszących się do wydarzeń politycznych (m.in. spór z UE o praworządność, obrady w sali kolumnowej, wycinka Puszczy Białowieskiej).

Główny wniosek: „zdecydowana większość tekstów pasków »Wiadomości« TVP 1 pełni funkcje nieinformacyjne – głównie perswazyjną (wpływanie na odbiorcę), magiczną (kreacja rzeczywistości) i ekspresywną (wyrażanie emocji i ocen nadawcy). Tego rodzaju teksty nie powstają z myślą o dostarczeniu odbiorcy obiektywnego powiadomienia o danych zdarzeniach, lecz o stworzeniu autorskich wizji tych wydarzeń i o wpłynięciu na przekonania (w tym: oceny) odbiorcy”.

Autorzy piszą, że sposób konstruowania pasków jest „nierzadko niezgodny z zasadami etyki słowa”, zawiera „przemoc symboliczną i agresję językową". Może też mieć poważne negatywne skutki społeczne:

• podważa fundamenty zaufania obywateli do państwa,
• wyklucza niektórych ze wspólnoty, co może prowadzić do rozpadu więzi społecznych, osłabienia poczucia tożsamości wspólnoty, agresji jednych wobec innych,
• negatywny odbiór społeczny (generatory, twórczość językowa - „paskowy”).

„Język polski jest dobrem wspólnym wszystkich jego użytkowników, a zatem nie może być przez nikogo, zwłaszcza przez nadawcę telewizyjnego, zawłaszczany i traktowany jako narzędzie walki politycznej” - brzmi konkluzja raportu.

Czabański o RJP: „Zaślepienie polityczne pustoszy szare komórki”

Media prorządowe raport raczej przemilczały. Dlatego wyjątkowe było pytanie Antoniego Trzmiela (pracuje m.in. w TVP Info, Polskim Radiu 24, „Do Rzeczy”) na antenie radiowej Jedynki o ocenę analizy pasków.

Krzysztof Czabański, przewodniczący Rady Mediów Narodowych, odparł: „To są takie sytuacje, które pokazują, że nienawiść, zaślepienie polityczne pustoszy szare komórki, pustoszy pewne obyczaje, które powinny obowiązywać w krajach demokratycznych, cywilizowanych, a takim krajem przecież jesteśmy. Okazuje się, że niektórzy nie mogą się pogodzić z tym, że stracili władzę i wpływy, i wszelkimi metodami próbują je odzyskać”.

Kto zgłębiał paski i opracował raport? Rada działa przy Polskiej Akademii Nauk od 1996 roku. Autorzy analizy „pasków” to:

• dr hab. Katarzyna Kłosińska (Uniwersytet Warszawski) — autorka dziesiątek publikacji, znana świetnie… słuchaczom i słuchaczkom publicznego radia, od 2004 roku w Trójce prowadzi audycję o języku polskim. Może na nienawistne słowa Czabańskiego zasłużyła, bo studiowała polonistykę w latach 80.?
• dr hab. Rafał Zimny, prof. UKW (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy) — również autor imponującej liczby publikacji o języku polskim, prowadzi też porady dla młodzieży na temat języka polskiego,
• dr hab. Przemysław Żukiewicz (Uniwersytet Wrocławski) — to również bardzo aktywny i nagradzany naukowiec, analizował m.in. przemówienia polskich polityków i znaczenie katastrofy smoleńskiej w komunikacji politycznej.

Raport skrytykowało też Centrum Monitoringu Prasy przy Stowarzyszeniu Dziennikarzy Polskich. Zarzuca ono Radzie, że miała zbyt małą próbkę oraz że analizując paski, analizowała... tylko paski. „Nie analizowano innych elementów przekazu werbalnego i pozawerbalnego".

W OKO.press regularnie analizujemy „przekaz werbalny” i pozawerbalne obrazy. O tym, w jaki sposób „Wiadomości" TVP relacjonują strajk nauczycieli pisaliśmy w tekstach:

• „Tydzień ze strajkiem i „Wiadomościami”. Odpowiedzialny PiS kontra awanturnicy”,
• „TVP o nauczycielach: »Moralność całkowicie skompromitowana«", „Tyle wakacji i jeszcze im źle?”.

Czy jest sens składać kolejną skargę?

Narzekań na jednostronność i manipulacje TVP, a zwłaszcza „Wiadomości” jest bez liku. „Paski” raz są obiektem żartów, raz wzburzenia. Sam Adam Bodnar interweniował m.in. w sprawie materiału „Wiadomości” w dniu śmierci Pawła Adamowicza.

Adam Bodnar powiedział OKO.press, że jest zobowiązany reagować zawsze, kiedy widzi, że prawa obywateli mogą być naruszane. A raport Rady Języka Polskiego daje podstawę, by tak sądzić. Bodnar dodał, że wciąż czeka, aż KRRiTV ustosunkuje się do listu prezydentów miast.

Pod koniec stycznia prezydenci Warszawy, Gdańska, Poznania, Sopotu i Gliwic wystąpili o sprawdzenie, czy działania „podejmowane wobec Pawła Adamowicza przez spółkę Telewizja Polska S.A. oraz inne jednostki publicznej radiofonii i telewizji, jak również zatrudnionych w nich dziennikarzy, w okresie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zamachu na jego życie [...] mieściły się w granicach uczciwości, rzetelności oraz staranności wymaganych i określonych w zasadach etyki zawodowej dziennikarza, przepisach prawa oraz zasadach współżycia społecznego”.

Milczenia wokół pasków jest więcej. Nie wiadomo, kto dokładnie je przygotowuje. W 2017 roku Sieć Obywatelska Watchdog Polska zwróciła się do TVP o udostępnienie nazwisk autorów pasków. Telewizja Polska odmówiła, tłumacząc się ochroną danych osobowych.

Z naszych pieniędzy

RPO zwraca uwagę na jeszcze jeden wymiar: chodzi o telewizję publiczną, czyli taką, która jest finansowana bezpośrednio przez obywateli (abonament). Abonament powinien „służyć zapewnieniu oferty programowej cechującej się pluralizmem, bezstronnością wyważeniem i niezależnością”.

Jeśli Rada Języka Polskiego ma rację, to znaczy — zdaniem RPO — że „danina publiczna jest jednak wykorzystywana niezgodnie ze swoim przeznaczeniem”.

Obóz rządzący nic sobie jednak z dość powszechnej krytyki TVP nie robi. 18 marca 2019 prezydent podpisał ustawę, która przyznaje dotację z budżetu mediom publicznym 1,26 mld zł.

PiS dobry, ZNP straszy, Bruksela potęguje chaos

Mijają dwa tygodnie od czasu, gdy Rada Języka Polskiego opublikowała sprawozdanie dotyczące pasków „Wiadomości”. Czy twórcy wieczornego serwisu TVP przejęli się analizą Rady?

Zebraliśmy paski dotyczące wydarzeń politycznych z wybranych kilku ostatnich dni. Pozostawiamy Państwa ocenie.

15 kwietnia 2019, poniedziałek:

Pieniądze z OFE trafią na konta emerytów

Opozycja wyśmiewa walkę o interesy rolników

Klęska ZNP: Protest nie zablokował egzaminów

Przez ZNP lekcje będą w wakacje?

Sojusznicy gwarantują Polsce bezpieczeństwo

Polska uniezależnia się od rosyjskiego gazu

Niemcy nie chcą płacić za dramat dzieci

Ceny trzymane w ryzach

14 kwietnia 2019, niedziela:

Waluta narodowa służy polskiej gospodarce

Czy nauczyciele zdadzą sprawdzian?

Pieniądze dobrze wydane [o 500+]

Gehenna kobiet w niemieckim obozie w Ravensbrück

Rosyjska ekspansja

13 kwietnia 2019, sobota:

„Europejskie płace, a nie europejskie ceny”

Tylko Niemcy i Holendrzy zyskali na euro

Konwencja opozycji

Kolejne inwestycje w Polskę wschodnią

Polacy nie popierają radykalnych form strajku

„Strajkujący” celebryci

Dzień pamięci ofiar zbrodni katyńskiej

12 kwietnia 2019, piątek:

Egzaminy zgodnie z planem. Co z maturami?

Szef ZNP straszy maturzystów

Kampania do europarlamentu

Timmermans angażuje się w kampanię w Polsce

Sędzia z Zawiercia zawieszona

Chiński rynek dla polskich firm

Coraz mniej ropy z Rosji

4 kwietnia 2019, czwartek:

„Jarkowe” już w maju trafi do emerytów

Pawlak: Walka z mafią VAT nie była priorytetem

Rozmowy z nauczycielami i kolejne żądania

Spór z powodu kontrowersyjnego reżysera

NATO wobec agresywnej polityki Kremla

Niemcy i Francja przeciw unijnej Solidarności

Rosyjska rodzina prosi o azyl w Polsce

Debata o początku końca komunizmu w Polsce

Badania IPN w Ravensbrück

Bilans ograniczenia handlu w niedzielę

3 kwietnia 2019, środa:

ZNP nadal grodzi strajkiem i blokadą egzaminów

Brudna kampania (chodzi o artykuł Andrzeja Rozenka w tygodniku „Nie”)

Blokada zamiast rozmów

Bruksela potęguje polityczny chaos na Wyspach

Frans Timmermans znów przeciw Polsce

Alarm! Podwójne standardy ekoaktywistów — zamek w Stobnicy

1 kwietnia 2019, poniedziałek:

Rządowa oferta i szansa na porozumienie

„Program 500+” wspiera rodziny już od 3 lat

Koalicja Europejska razem, a jednak osobno

Rozmowy rządu z nauczycielami

PiS zapowiada walkę o prawa internautów