0:00
0:00

0:00

Prawa autorskie: Dawid Zuchowicz / Agencja GazetaDawid Zuchowicz / Ag...

Neo-KRS w piśmie do Rzecznika Praw Obywatelskich z 27 stycznia 2020 przyznała, że nie wydała uchwały o wyborze rzecznika dyscyplinarnego dla sędziów sądów powszechnych i dwóch jego zastępców. Według RPO oznacza to, że główny rzecznik Piotr Schab oraz zastępujący go Michał Lasota i Przemysła Radzik nie zostali poprawnie powołani. W konsekwencji wszelkie czynności, które podjęli, nie miały wymaganej podstawy prawnej.

Schaba, Lasotę i Radzika powołał minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro w 2018 roku na podstawie zmienionej przez PiS ustawy o ustroju sądów powszechnych.

Od tamtego czasu ścigają głównie sędziów sprzeciwiających się reformom Ziobry uzależniającym sądownictwo od władzy polityków. OKO.press opublikowało 1 stycznia 2020 listę 43 ściganych przez nich niepokornych sędziów. Ta lista już się wydłużyła.

Sposób ich powołania zakwestionowali pełnomocnicy sędzi Sądu Apelacyjnego w Katowicach Ireny Piotrowskiej. Zawieszenia jej w obowiązkach domaga się rzecznik dyscyplinarny za zadanie Sądowi Najwyższemu pytania prawnego związanego z kwestią legalności nowej Krajowej Rady Sądownictwa.

Przeczytaj także:

Pełnomocnicy Piotrowskiej złożyli jednak wniosek o zbadanie czy główny rzecznik Piotr Schab i jego dwaj zastępcy Przemysław Radzik oraz Michał Lasota są legalnie powołani, i czy w związku z tym mają prawo przedstawiać sędziom zarzuty dyscyplinarne. Przychyliła się do niego rozpatrująca sprawę Izba Dyscyplinarna Sądu Najwyższego. 21 stycznia wystąpiła do KRS o informację, czy Rada podejmowała uchwałę o wyborze Schaba i jego zastępców.

Z tym samym pytaniem także 21 stycznia do KRS zwrócił się również Rzecznik Praw Obywatelskich.

RPO: rzecznicy nieprawidłowo powołani

Wątpliwość co do legalności działań rzeczników dyscyplinarnych wynika z tego, że procedura ich powoływania została opisana w dwóch różnych ustawach.Zbigniew Ziobro jako minister sprawiedliwości powołał Schaba, Radzika i Lasotę na podstawie zmienionej w 2017 roku przez PiS (w niekonstytucyjny sposób) ustawy o ustroju sądów powszechnych. Według art. 112 § 3 tej ustawy rzecznika i jego zastępców “powołuje Minister Sprawiedliwości”.

Art. 112. Ustrój sądów powszechnych Rzecznik Dyscyplinarny Sędziów Sądów Powszechnych

Oskarżycielami przed sądem dyscyplinarnym są Rzecznik Dyscyplinarny Sędziów Sądów Powszechnych oraz Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych, a także zastępcy rzecznika dyscyplinarnego działający przy sądach apelacyjnych i zastępcy rzecznika dyscyplinarnego działający przy sądach okręgowych. § 2. W sprawach sędziów sądów apelacyjnych oraz prezesów i wiceprezesów sądów apelacyjnych i sądów okręgowych oskarżycielami przed sądem dyscyplinarnym są Rzecznik Dyscyplinarny Sędziów Sądów Powszechnych oraz Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych. W sprawach pozostałych sędziów sądów okręgowych, a także prezesów oraz wiceprezesów sądów rejonowych uprawnionym oskarżycielem jest zastępca rzecznika dyscyplinarnego działający przy sądzie apelacyjnym, a w pozostałych sprawach sędziów sądów rejonowych oraz asesorów sądowych – zastępca rzecznika dyscyplinarnego działający przy sądzie okręgowym.

§ 3. Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych oraz dwóch Zastępców Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych powołuje Minister Sprawiedliwości na czteroletnią kadencję.

§ 4. Krajowa Rada Sądownictwa zapewnia obsługę administracyjną Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych oraz Zastępców Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych przez utworzenie odrębnej komórki organizacyjnej w ramach Biura Krajowej Rady Sądownictwa.

§ 5. Rzecznik Dyscyplinarny Sędziów Sądów Powszechnych, Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych, zastępca rzecznika dyscyplinarnego działający przy sądzie apelacyjnym i zastępca rzecznika dyscyplinarnego działający przy sądzie okręgowym wykonują swoje obowiązki do czasu powołania osób pełniących te funkcje w kolejnej kadencji.

§ 5a. Przy sądzie okręgowym działa jeden zastępca rzecznika dyscyplinarnego. W sądzie powyżej sześćdziesięciu stanowisk sędziowskich Rzecznik Dyscyplinarny Sędziów Sądów Powszechnych może, po uzyskaniu zgody Ministra Sprawiedliwości, ustalić większą liczbę zastępców rzecznika dyscyplinarnego działających przy sądzie okręgowym, jeżeli jest to uzasadnione interesem wymiaru sprawiedliwości. O ustaleniu większej liczby zastępców rzecznika dyscyplinarnego działających przy sądzie okręgowym Rzecznik Dyscyplinarny Sędziów Sądów Powszechnych informuje prezesa właściwego sądu okręgowego.

§ 6. Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu, najpóźniej w terminie miesiąca przed dniem zakończenia kadencji zastępcy rzecznika dyscyplinarnego działającego przy sądzie okręgowym, przedstawia Rzecznikowi Dyscyplinarnemu Sędziów Sądów Powszechnych sześciu kandydatów na stanowisko zastępcy rzecznika dyscyplinarnego działającego przy sądzie okręgowym, którzy uzyskali najwyższą liczbę głosów wybranych na tym samym zgromadzeniu. W przypadku ustalenia większej liczby zastępców rzecznika dyscyplinarnego działających przy sądzie okręgowym, zgromadzenie ogólne sędziów okręgu, najpóźniej w terminie dwóch miesięcy od dnia powzięcia przez prezesa właściwego sądu okręgowego informacji, o której mowa w § 5a zdanie trzecie, przedstawia Rzecznikowi Dyscyplinarnemu Sędziów Sądów Powszechnych sześciu kandydatów na każde stanowisko zastępcy rzecznika dyscyplinarnego działającego przy sądzie okręgowym, którzy uzyskali najwyższą liczbę głosów, wybranych na tym samym zgromadzeniu.

§ 7. Każdy sędzia uczestniczący w głosowaniu nad wyborem kandydatów, o których mowa § 6, może oddać tylko jeden głos na wybranego przez siebie kandydata na każde stanowisko zastępcy rzecznika dyscyplinarnego działającego przy sądzie okręgowym. Głosowanie jest tajne.

§ 8. Jeżeli po przeprowadzeniu głosowania, o którym mowa w § 7, ze względu na podział głosów nie jest możliwe wybranie wymaganej liczby kandydatów, przeprowadza się ponowne głosowanie z udziałem kandydatów na każde stanowisko zastępcy rzecznika dyscyplinarnego działającego przy sądzie okręgowym, którzy uzyskali kolejno najwyższą równą liczbę głosów. Przepis § 7 stosuje się.

§ 9. Przewodniczący zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu przedstawia Rzecznikowi Dyscyplinarnemu Sędziów Sądów Powszechnych protokół posiedzenia wskazujący wybranych kandydatów na zastępcę rzecznika dyscyplinarnego działającego przy sądzie okręgowym, niezwłocznie po ich wybraniu.

§ 10. W przypadku gdy kadencja zastępcy rzecznika dyscyplinarnego działającego przy sądzie okręgowym wygasła przed jej upływem przepis § 6 stosuje się odpowiednio, z tym że termin do przedstawienia kandydatów na to stanowisko wynosi dwa miesiące od dnia wygaśnięcia tej kadencji. Przepisy § 7–9 stosuje się.

§ 11. Rzecznik Dyscyplinarny Sędziów Sądów Powszechnych powołuje na każde stanowisko zastępcy rzecznika dyscyplinarnego działającego przy sądzie okręgowym jednego z kandydatów przedstawionych w trybie § 6 i 10 na czteroletnią kadencję.

§ 12. Jeżeli kandydaci na stanowisko zastępcy rzecznika dyscyplinarnego działającego przy sądzie okręgowym nie zostaną przedstawieni w wymaganej liczbie lub terminie określonych w § 6 i 10, Rzecznik Dyscyplinarny Sędziów Sądów Powszechnych powierza obowiązki zastępcy rzecznika dyscyplinarnego działającego przy sądzie okręgowym sędziemu przez siebie wybranemu albo sędziom przez siebie wybranym, w przypadku gdy ustalono liczbę zastępców rzecznika dyscyplinarnego działających przy sądzie okręgowym większą niż jeden.

§ 13. Przepisy § 5a–12 stosuje się odpowiednio do wyboru i powołania zastępcy lub zastępców rzecznika dyscyplinarnego działających przy sądzie apelacyjnym.

Pełnomocnicy sędzi Piotrowskiej wskazują jednak, że nowa ustawa o sądach mówi jedynie, że minister sprawiedliwości tylko powołuje rzeczników. A kompetencję do ich wyboru nadal zachowała Krajowa Rada Sądownictwa.

Nowelizacja tej ustawy nie zmieniła jednak art. 3 ust. 2 pkt 3 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, według którego KRS „wybiera rzecznika dyscyplinarnego sędziów sądów powszechnych i asesorów sądowych oraz rzecznika dyscyplinarnego sędziów sądów wojskowych”.

Art. 3 Kompetencje Rady

1. Do kompetencji Rady należy: 1) rozpatrywanie i ocena kandydatów do pełnienia urzędu na stanowiskach sędziów Sądu Najwyższego oraz stanowiskach sędziowskich w sądach powszechnych, sądach administracyjnych i sądach wojskowych oraz na stanowiskach asesorów sądowych w sądach administracyjnych; 2) przedstawianie Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wniosków o powołanie sędziów w Sądzie Najwyższym, sądach powszechnych, sądach administracyjnych i sądach wojskowych oraz o powołanie asesorów sądowych w sądach administracyjnych; 2a) przedstawianie Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wniosków o mianowanie egzaminowanych aplikantów aplikacji sędziowskiej i aplikacji prokuratorskiej na stanowiska asesorów sądowych w sądach powszechnych; 3) uchwalanie zbioru zasad etyki zawodowej sędziów i asesorów sądowych oraz czuwanie nad ich przestrzeganiem; 4) wypowiadanie się o stanie kadry sędziowskiej i asesorskiej; 5) wyrażanie stanowiska w sprawach dotyczących sądownictwa, sędziów i asesorów sądowych, wniesionych pod jej obrady przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, inne organy władzy publicznej lub organy samorządu sędziowskiego; 6) opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczących sądownictwa, sędziów i asesorów sądowych, a także przedstawianie wniosków w tym zakresie; 7) opiniowanie programów szkolenia w ramach aplikacji sędziowskiej, zakresu i sposobu przeprowadzania konkursów na aplikację sędziowską oraz egzaminów sędziowskich; 8) opiniowanie rocznych harmonogramów działalności szkoleniowej w zakresie dotyczącym szkolenia i doskonalenia zawodowego sędziów, asesorów sądowych i pracowników sądów. 2. Ponadto Rada wykonuje inne zadania określone w ustawach, a w szczególności: 1) podejmuje uchwały w sprawach wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej aktów normatywnych w zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i niezawisłości sędziów; 2) rozpatruje wnioski o przeniesienie sędziego w stan spoczynku; 3) rozpatruje wystąpienia sędziów w stanie spoczynku o powrót na stanowisko sędziowskie; 4) wybiera rzecznika dyscyplinarnego sędziów sądów powszechnych i asesorów sądowych oraz rzecznika dyscyplinarnego sędziów sądów wojskowych; 5) wyraża opinię w sprawie odwołania prezesa albo wiceprezesa sądu powszechnego oraz prezesa albo zastępcy prezesa sądu wojskowego; 6) (uchylony) 7) wskazuje jednego członka Rady Programowej Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury; 8) wyraża opinię w sprawach powołania i odwołania Dyrektora Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury; 9)(uchylony) 10) sprawuje nadzór nad przetwarzaniem danych osobowych przez Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu, Sąd Najwyższy, Naczelny Sąd Administracyjny oraz sądy apelacyjne, w ramach prowadzonych przez nie postępowań.

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich z tych przepisów wynika, że procedura powoływania rzeczników dyscyplinarnych ma dwa etapy. Najpierw wybiera ich KRS, a ministrowi sprawiedliwości pozostaje jedynie zaakceptowanie jej wyboru i wręczenie powołań wskazanym przez nią osobom.

Prawdopodobnie zmieniając przepisy o trybie powoływania rzecznika dyscyplinarnego, PiS przeoczył przepis z ustawy o KRS. Nie stracił on jednak ważności. Zdaniem RPO uchwała KRS jest niezbędna do prawidłowego powołania rzeczników dyscyplinarnych. Jeśli natomiast nie zostali prawidłowo powołani, “to należy uznać, iż działają z przekroczeniem uprawnień, a podejmowane przez nich działania stanowią nadużycie władzy”.

“Co za tym idzie, wszelkie te czynności będą obciążone wadą prawną, która w sposób nieuchronny zagraża prawidłowości prowadzonych i zakończonych dotychczas postępowań” - konkluduje RPO.

Fogiel: są prawnicy, którzy mówią inaczej

Z taką interpretacją nie zgadza się zastępca rzecznika Prawa i Sprawiedliwości Radosław Fogiel. 28 stycznia w “Rozmowie Piaseckiego” w TVN24 powiedział:

“Jest też ustawa, która mówi, że rzeczników dyscyplinarnych powołuje minister sprawiedliwości. I tutaj jest rzeczywiście spór prawny.

Specjalnie wczoraj wieczorem czytałem kilka opinii na ten temat i są też prawnicy, którzy stoją na stanowisku, że tu akurat chociażby ta analogia z powołaniami prezydenckimi nie ma miejsca, że jest to faktycznie być może pewna niedoskonałość tego prawa,

ale ponieważ ta ustawa dająca te prerogatywy ministrowi sprawiedliwości jest nowsza w obiegu prawnym, to ona funkcjonuje i minister sprawiedliwości ma prawo powołać bez uchwały KRS”.

(...) ponieważ ta ustawa dająca te prerogatywy [powołania rzeczników dyscyplinarnych - red.] ministrowi sprawiedliwości jest nowsza w obiegu prawnym, to ona funkcjonuje i minister sprawiedliwości ma prawo powołać bez uchwały KRS.

Rozmowa Piaseckiego, TVN24,28 stycznia 2020

Sprawdziliśmy

Przepisy o powoływaniu i wyborze rzeczników dyscyplinarnych nie kolidują ze sobą, więc jeden nie unieważnia drugiego.

Według Fogla wejście w życie przepisu, mówiącego o powoływaniu rzeczników dyscyplinarnych przez Ziobrę koliduje z przepisem mówiącym, że wybiera go Krajowa Rada Sądownictwa. Zakłada więc, że “wybór” i “powołanie” to synonimy. A ponieważ nie mogą obowiązywać dwa sprzeczne ze sobą przepisy, należy kierować się tym, który jest nowszy.

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich nie ma jednak mowy o żadnej sprzeczności. Argumentował za tym w piśmie do Krajowej Rady Sądownictwa, porównując model powoływania rzecznika dyscyplinarnego do powoływania sędziów. Zgodnie z konstytucją (art. 179) kandydatów na sędziów powołuje prezydent na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.

Od siebie możemy dodać, że dwuetapowa jest także procedura wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego. Ta analogia być może jest jeszcze wyrazistsza, ponieważ w przepisach regulujących powoływanie rzeczników dyscyplinarnych oraz sędziów TK użyte są te same terminy.

Zgodnie z art. 194 konstytucji sędziów TK najpierw wybiera Sejm, a następnie powołuje ich prezydent. Podobnie rzeczników dyscyplinarnych wybiera KRS, a powołuje minister sprawiedliwości.

Są to dwa odrębne kroki, które są konieczne do dopełnienia procedury. Wykorzystał to Andrzej Duda, gdy w 2015 roku odmówił powołania trzech sędziów TK, którzy zostali wybrani za rządów PO-PSL. Choć TK uznał, że zostali wybrani zgodnie z konstytucją, ówczesny prezes TK Andrzej Rzepliński nie dopuścił ich do orzekania. Nie mógł tego zrobić, ponieważ nieprawidłowe powołanie sędziów TK byłoby podstawą do podważania wydawanych przez nich orzeczeń.

Teraz RPO z tego samego powodu podważa działania rzeczników sądów dyscyplinarnych. Ich działania nie są legalne, ponieważ nie zostali legalnie powołani. Analogia jest prosta, ale PiS nie chce jej dostrzec.

;
Na zdjęciu Daniel Flis
Daniel Flis

Od 2023 r. reporter Frontstory. Wcześniej w OKO.press, jeszcze wcześniej w Gazecie Wyborczej. Absolwent filozofii UW i Polskiej Szkoły Reportażu. Był nominowany do nagród dziennikarskich.

Komentarze