Rzecznik Episkopatu: Religia musi zostać w szkole, a Kościół nie będzie za nic płacić

Rozmowa Konrada Piaseckiego z rzecznikiem Konferencji Episkopatu Polski ks. Pawłem Rytlem-Andrianikiem była zdumiewającym przykładem stosowania uników i polemizowania z propozycjami, których nie ma, a także zaskakująco chrześcijańską interpretacją Konstytucji.

Piasecki pytał, czy Kościół zgodziłby się na ponoszenie kosztów nauczania religii, tak jak postuluje ogłoszony w niedzielę 6 stycznia 2019 projekt ustawy o rozdziale Kościoła od państwa liderki Inicjatywy Polskiej Barbary Nowackiej, a także czekający w sejmowej zamrażarce od 2015 roku obywatelski projekt "Świecka szkoła".

Odpowiedź nie na temat. Religia musi zostać w szkole

W odpowiedzi rzecznik polemizował z tezą o "wyrzuceniu religii ze szkół". Wskazywał, że "tradycja polska jest taka, że religia zawsze była w szkole, od początku naszego kraju, z wyjątkiem około 40 lat czasów komunistycznych". I dalej:

Nieporozumienie polega na tym, że Nowacka nie chce "wyrzucenia" religii ze szkół. W zaproponowanej nowelizacji ustawy oświatowej mowa nawet, że "publiczne szkoły podstawowe i ponadpodstawowe mogą udostępniać bezpłatnie sale kościołom i związkom wyznaniowym na naukę religii w ramach zajęć pozalekcyjnych".

Nowacka nie zmienia de facto obowiązującego obecnie zapisu, że "publiczne przedszkola i szkoły podstawowe organizują naukę religii na życzenie rodziców, publiczne szkoły ponadpodstawowowe na życzenie bądź rodziców, bądź samych uczniów; po osiągnięciu pełnoletności o pobieraniu nauki religii decydują uczniowie".

"Organizacja nauki religii, w szczególności wynagrodzenie osób nauczających religię, nie mogą być finansowane ze środków publicznych". Oznacza to, że Kościół nie ponosiłby kosztu wynajmu sal, ale musiał płacić katechetom i katechetkom.

Także projekt "Świecka szkoła" przygotowany w 2015 roku w środowisku Liberte (m.in. przez Katarzynę Lubnauer i Leszka Jażdżewskiego), pod którym zebrano 150 tys. podpisów, stanowi, że "publiczne przedszkola, szkoły podstawowe i gimnazja organizują naukę religii na życzenie rodziców, publiczne szkoły ponadgimnazjalne na życzenie samych uczniów. Kosztów związanych z organizacją nauki religii nie można w części ani w całości finansować ze środków publicznych". Projekt został w 2016 roku skierowany do komisji edukacji, gdzie czeka do dziś na rozpatrzenie.

"Wyrzucenie religii ze szkół" wymagałoby zresztą zmiany Konkordatu zawartego między Watykanem a Polską w 1993 roku. W art. 12 stwierdza on, że "Uznając prawo rodziców do religijnego wychowania dzieci oraz zasadę tolerancji Państwo gwarantuje, że szkoły publiczne podstawowe i ponadpodstawowe oraz przedszkola organizują zgodnie z wolą zainteresowanych naukę religii w ramach planu zajęć szkolnych i przedszkolnych".

Projekt Nowackiej przewiduje też inne zmiany, które sprawią, że osłabnie presja na uczestnictwo w zajęciach z religii i ich wybór będzie bardziej niż obecnie wyrazem przekonań i potrzeb religijnych, a nie kalkulacji czy wygody:

• lekcje religii mają być organizowane wyłącznie przed albo po obowiązkowych zajęciach szkolnych,
• ocena z religii nie znajdzie się na świadectwie i nie będzie wliczana do średniej ocen.

Nauka religii prawem rodziców, ale nie obowiązkiem świeckiej szkoły

Ks. Rytel-Andrianik przyniósł do studia TVN24 Biblię i Konstytucję. Z tej drugiej próbował czerpać argumenty na rzecz zachowania status quo. W chaotycznym wywodzie używał dwóch artykułów Konstytucji 53 i 70.

• Art. 53 (p.3 i 4) Konstytucji głosi, że "Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami" oraz "Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób".

Jak widać, artykuł 53 Konstytucji gwarantuje rodzicom prawo do nauczania swoich dzieci religii, ale nie obliguje szkoły, by to organizowała.

Szkoła MOŻE, ale NIE MUSI umożliwiać edukację religijną i - oczywiście jako instytucja świecka - nie może jej prowadzić w formie katolickiej katechezy.

Celem "nauki religii" nie jest bowiem zdobycie żadnej wiedzy lecz - jak to opisuje dyrektor Biura Programowania Katechezy przy Komisji Wychowania Katolickiego KEP ks. Piotr Tomasik, budzenie wiary i tworzenie więzi młodego człowieka z instytucją Kościoła. Kolejno:

• "kl. I-IV to cykl przygotowujący do Pierwszej Komunii i etap pokomunijny, wdrażający w praktykę częstej komunii świętej";
• "klasy V-VIII to przygotowanie do bierzmowania; w tych klasach zakłada się mistagogię [wprowadzanie w misterium wiary - red.]. Jednocześnie zostanie uwypuklony wymiar historiozbawczy";
• "szkoła ponadpodstawowa to wychowanie do dorosłości chrześcijańskiej, pogłębienie znajomości Biblii i Tradycji, kształtowanie tożsamości kościelnej połączone z podejmowaniem przygotowania działań apostolskich - uzasadnienie wiary najpierw przez ucznia dla siebie samego, a później również po to, by stawać się apostołem". Także po to, by "ewangelizować" rodziców.

Religia bezpłatna dla rodziców, ale czy państwo musi za nią płacić?

Rzecznik Episkopatu odczytał też Art. 70, p. 2 Konstytucji:

i uznał, że należy połączyć go z art. 53. Rodzice mają prawo do edukacji, a edukacja jest bezpłatna, czyli państwo musi za religię realizowaną przez Kościół płacić. Pochopny wniosek.

Zdaniem rzecznika zgłaszana propozycja [Barbary Nowackiej] "uderza w zasadę bezpłatnej edukacji". To nieporozumienie.

Żaden z zapisów konstytucyjnych nie przesądza, że za religię - gdy jest nauczana na terenie szkoły - płacić ma państwo. Państwo musi ponosić koszty kształcenia w zakresie przedmiotów obowiązkowych, nauczanych zgodnie z przygotowaną przez MEN podstawą programową kształcenia ogólnego, ale niekoniecznie musi finansować naukę przedmiotów ponadobowiązkowych, w tym nauczania religii. Zwłaszcza, że

I nie zmienia tego fakt, że - jak twierdził Rytel-Andrianik - w latach 2014-2015 aż 87 procent rodziców zapisało dzieci na lekcje religii. Rzecznik Episkopatu uznał nawet, że "Kościół tylko pomaga rodzicom. To rodzice chcą lekcji religii i rodzice i mają do tego konstytucyjne prawo".

Praktyka jest na ogół taka, że za inne zajęcia ponadobowiązkowe (np. dodatkowy angielski) płaci albo gmina albo składają się sami rodzice. Przypadek religii jest szczególny, bo liczba tych zajęć jest ogromna (dwie godziny lekcyjne tygodniowo od I do 12 klasy!) i ich koszt bardzo wysoki.

Gdybyśmy w Polsce mieli władze państwowe, które nie boją się konfrontacji z oczekiwaniami Kościoła, można by sobie wyobrazić

Oraz wypracowanie mechanizmu finansowania innego niż po prostu przeznaczanie takich środków (1,4 mld rocznie) na ogromny program "kształtowania tożsamości kościelnej". O skutkach często odwrotnych do zamierzonych.