Siedlecka o aferze KNF: Chrzanowski to samotny szantażysta? Możliwe, ale mało prawdopodobne

Afera z szefem KNF-u zagraża wizji PiS gromiącego „układy” i „szarą sieć”. Godzi w wizję państwa skutecznego, w przeciwieństwie do „państwa teoretycznego” Platformy i PSL. Dlatego w interesie PiS jest jak najszybciej ją wyjaśnić i zakończyć.

Zabrała się za to rządowa prokuratura. Najprawdopodobniej szef KNF-u zostanie złożony w ofierze, żeby zaspokoić społeczne oczekiwania. PiS pokaże, że się samooczyszcza i że „nie ma świętych krów”.

Prokurator Zbigniew Ziobro zapewnia, że prokuratura ostro wzięła się do roboty. Jeśli Chrzanowski jest winny, i jeśli nie był samotnym szantażystą, jego – ewentualni – wysoko postawieni mocodawcy mają fantastyczne narzędzie do kontrolowania jego zeznań:

Czy (jeśli jest winny) jest raczej samotnym szantażystą, czy wysłannikiem „jakiejś grupy trzymającej władzę”?

(By posłużyć się sformułowaniem z bliźniaczo podobnej „afery Rywina”, czyli korupcyjnej propozycji złożonej przez Lwa Rywina wydawcy "Gazety Wyborczej". Rywin w nagranej rozmowie mówił, że wysłała go Grupa Trzymająca Władzę).

Rozmowa w urzędzie, czyli służbowa

Popatrzymy na sekwencję zdarzeń.

Banki Leszka Czarneckiego mają kłopoty. Ich los w dużej mierze zależy od Komisji Nadzoru Bankowego: m.in. czy zaakceptuje plan naprawczy, czy umieści je na liście ostrzeżeń, co obniży ich wiarygodność.

W marcu 2018 z inicjatywy szefa Komisji Nadzoru Bankowego Marka Chrzanowskiego dochodzi, w siedzibie KNF, do spotkania w cztery oczy z Czarneckim. Skoro odbyło się w urzędzie, a nie np. w restauracji należy sądzić, że była to rozmowa służbowa.

W trakcie tej rozmowy Chrzanowski informuje, że prezes zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego Zdzisław Sokal planuje doprowadzenie do upadku banku Czarneckiego i przejęcie go przez inny bank, za symboliczną złotówkę (nazwał to „planem Zdzisława”).

I że on, Chrzanowski, mógłby to zablokować, gdyby Czarnecki zatrudnił u siebie radcę prawnego Grzegorza Kowalczyka. Konkretna propozycja za ile zatrudnić, miała zostać przedstawiona na kartce: według oświadczenia Czarneckiego to 1 proc. wartości Getin Noble Banku (należącego do Czarneckiego), czyli 40 mln zł.

Groźba karalna, wymuszanie czy żądanie korzyści znacznej wartości

Już samo grożenie upadkiem banku, jeśli właściciel nie spełni stawianych żądań – jakie by nie były – można zakwalifikować jako groźbę karalną (art. 190 kk):

Natomiast wymuszanie zatrudnienia Kowalczyka w zamian za odstąpienie od planu zniszczenia firmy, nawet, gdyby miało to nastąpić za rynkową stawkę – jest przestępstwem z art. 228 kk par. 1

Jeśli jednak przyjmiemy, że szef KNF w zamian za posadę dla Kowalczyka, zobowiązał się do wykorzystania swoich uprawnień do udaremnienia przewidzianego prawem działania mającego na celu ochronę klientów banku, wiązałoby się to ze złamaniem paragrafu 4 art. 228 kk:

Jeśli natomiast przyjmiemy wersję z żądaniem na kartce 40 milionów, czyli „korzyści majątkowej znacznej wartości albo jej obietnicy” – to kara (art. 228 par. 5) rośnie do 12 lat.

Dlaczego Czarnecki zwleka

Po rozmowie w KNF Czarnecki wychodzi z nagraniem. Zależnie od tego, czy wierzy się w oświadczenia jego pełnomocnika Romana Giertycha, czy nie, można przyjąć dwie wersje dalszych jego kroków.

• Albo, jak mówi Giertych, zamierzając zgłosić sprawę prokuraturze zabezpiecza swoje firmy (nie wiemy jak) przed skutkami upublicznienia sprawy.
• Albo traktuje nagranie jak polisę ubezpieczeniową i informuje szefa KNF, że je ma i w razie ataku na bank – ujawni sprawę.

To spekulacje. W sferze faktów mamy natomiast to, że

– nie zatrudnił Kowalczyka;

– złożył 7 listopada doniesienie do prokuratury;

– w dniu złożenia zawiadomienia posłowie PiS podczas drugiego czytania rządowego projektu ustawy „o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem nadzoru oraz ochrony inwestorów na rynku finansowym” złożyli nagle poprawkę.

7 listopada: Poprawka o przejęciu banku

Dodaje ona do ustawy rozdział „Przejęcie banku”, a w nim przepis dający KNF-owi prawo podjęcia decyzji o „przejęciu banku przez inny bank za zgodą banku przejmującego”.

Decyzja „może zawierać warunki i terminy przejęcia banku przez inny bank” – czyli np. przejęcia za symboliczną złotówkę.

Zabezpieczenie „za zgodą przejmującego” może być pozorne, bo już samo ogłoszenie przez KNF, że rozpoczął procedurę wydawania decyzji o przejęciu jakiegoś banku w związku z jego trudnościami, a także umieszczenie go na liście ostrzeżeń KNF, jest ciosem mogącym taka zgodę wymusić.

13 listopada: Czarnecki na liście

W dniu ujawnienia, 13 listopada w „Gazecie Wyborczej” doniesienia złożonego przez Czarneckiego, KNF umieścił bank Czarneckiego na liście ostrzeżeń.

Tajemnicą pozostaje

• czy Czarnecki złożył doniesienie do prokuratury, bo wiedział, że PiS złoży na trwającym posiedzeniu Sejmu poprawkę o banku za złotówkę.
• czy raczej to PiS złożył wcześniej przygotowaną poprawkę w reakcji na złożenie przez Czarneckiego doniesienia, by zachęcić go do jego wycofania z prokuratury, póki sprawa nie nabrała rozgłosu.
• Czy wreszcie obie sprawy nie miały ze sobą związku – jak twierdzi PiS.

Nagranie złożone po poprawce

To, że Leszek Czarnecki mógł brać pod uwagę wycofanie doniesienia można wnioskować z faktu, że nie dołączył do niego nagrania. A tym samym nie odkrył przed „drugą stroną” (do której zaliczam podległą rządowi prokuraturę) wszystkich atutów. Zrobił to dopiero po uchwaleniu przez Sejm ustawy z poprawką o przejmowaniu banków w wyniku decyzji KNF, i po upublicznieniu sprawy doniesienia.

Czyszczenie gabinetu

Szef KNF podał się do dymisji w kilka godzin od publikacji „Gazety Wyborczej”. Następnego dnia przyszedł zaś do KNF i, nie niepokojony przez nikogo, pozabierał „swoje rzeczy” z gabinetu. Dopiero po nim weszło tam CBA. To dowodzi albo indolencji służb, albo celowego działania: jakby się okazało, że zniknęły dowody – będzie na Chrzanowskiego.

Ziobro z nadzorem

Zbigniew Ziobro ogłosił, że obejmuje śledztwo w sprawie korupcyjnej propozycji osobistym nadzorem. To znaczy: nadzorem politycznym. Jednocześnie zapewnił, że nie miał wcześniej pojęcia, że Czarnecki złożył doniesienie w prokuraturze i o wszystkim dowiedział się z „Gazety Wyborczej.”

Może rzeczywiście nie wiedział, co skłania do pytania,

Ale może być i tak, że wiedział i podzielił się tą wiedzą z kierownictwem partii i rządu, na co dowodem może być nagłe wniesienie poprawki w Sejmie przez PiS.

Chrzanowski superman, rządzi wszystkim?

Jest możliwe, że cała sprawa, to osobista inicjatywa 37-letniego, niedoświadczonego doktora habilitowanego ekonomii Marka Chrzanowskiego, awansowanego nagle na szefa jednego z najważniejszych w państwie urzędów kontrolnych.

Być może działał w zmowie z Grzegorzem Kowalczykiem, częstochowskim radcą prawnym. Chrzanowski załatwił mu zresztą (co przyznaje sam Kowalczyk) wcześniej fotel w radzie nadzorczej Plus Banku należącego do Zygmunta Solorza – nie wiemy za ile.

I posadę sekretarza rady nadzorczej na Giełdzie Papierów Wartościowych. Podobno miał być „oczami i uszami” Chrzanowskiego.

Jest możliwe, że Chrzanowski sam z siebie ma tak ogromne wpływy.

• Że może obsadzać wysokie urzędy.
• Że zainspirował rząd do napisania poprawki.
• Że kontrolował, kiedy zostanie wniesiona do Sejmu.
• Albo że wiedział o planach takiej poprawki i wykorzystał to do swoich celów.
• Że tak potrafi manipulować wysokimi funkcjonariuszami władzy publicznej, że nieświadomie uczestniczą w jego planie.

To możliwe, chociaż mało prawdopodobne.

Tym bardziej, że

Jako skromny wykładowca akademicki w październiku 2015 roku został członkiem Narodowej Rady Rozwoju powołanej przez prezydenta Andrzeja Dudę. A w kilka miesięcy później, w styczniu 2016 r., z rekomendacji PiS Senat powołał go do Rady Polityki Pieniężnej.

Na sześcioletnią kadencję, którą sam przerwał w dziwny sposób po kilku miesiącach: najpierw złożył rezygnację „ze względów osobistych”, potem te względy nagle ustąpiły i rezygnację wycofał, by niemal natychmiast złożyć ją ponownie.

To wygląda albo na emocjonalne niezrównoważenie, albo na wykonywanie czyichś poleceń. Nie minął miesiąc, a partia – jak konkretnie premier Beata Szydło – rzuciła go na odcinek KNF.

Powrót Grupy Trzymającej Władzę?

Jeśli Marek Chrzanowski nie jest samodzielnym graczem, to może jest wysłannikiem „grupy trzymającej władzę”?

Bo przecież nacjonalizacja banków, zwana „repolonizacją”, to jeden z oficjalnych celów PiS. Nie tylko banków zresztą, ale też mediów – ciągle zapowiadana ustawa „dekoncentracyjna”.

I organizacji pozarządowych – że przypomnę „Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego”, które pomyślane zostało jako nacjonalizacja inicjatyw społecznych. A także próbę przejęcia przez szefa MSWiA zarządu nad fundacjami Wolni Obywatele RP i Otwarty Dialog (zablokowały to sądy).

W samostanowienie organizacji pozarządowych i przedsiębiorstw wymierzony jest też projekt ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, pozwalający państwu przejmować nad nimi kontrolę w razie podejrzenia o popełnienie przestępstwa.

A także uchwalone przez PiS przepisy o „konfiskacie rozszerzonej” pozwalające skonfiskować przedsiębiorstwo, jeśli zostanie ono uznane za narzędzie popełnienia przestępstwa.

Próba przejęcia banków Czarneckiego, a w przyszłości może innych, doskonale się w tym mieści. Może być więc tak, że „grupa trzymająca władzę” – ktokolwiek w niej jest – chciała się upaść na haraczu nazwanym wynagrodzeniem dla Kowalczyka, a przy okazji stworzyć warunki dla politycznego planu nacjonalizacji banku Czarneckiego.

Pułapka na Czarneckiego

W jaki sposób posada dla Kowalczyka mogłaby to ułatwić? Ano w taki, że dając taką, ewidentną łapówkę, Czarnecki popełniłby przestępstwo. Mając na to dowód można by go trzymać w szachu i zmuszać do rozmaitych działań.

I, koniec końców, przejąć bank. A gdyby się nie zgadzał – jest, wspomniana już, uchwalona ustawa o konfiskacie rozszerzonej. Można by uznać, że za pomocą swojego przedsiębiorstwa popełnił przestępstwo łapownictwa.

A dowodem korupcji byłoby nagranie rozmowy. Tyle że nie to, które zrobił Czarnecki, ale nagranie Chrzanowskiego. Skąd przypuszczenie, że Chrzanowski ma nagranie? Ano stąd, że na początku rozmowy z Czarneckim poinformował o „szumidłach”, czyli zainstalowanych urządzeniach do zagłuszania nagrywania.

Może po to, by zniechęcić Czarneckiego do nagrywania? Ale równie prawdopodobne jest, że po to, by odsunąć od siebie podejrzenie, że sam nagrywa.

Jeśli Marek Chrzanowski jest winny, a prokuratura zechce go pociągnąć do odpowiedzialności, wtedy zdecyduje, czy postawić mu zarzut zagrożony karą od 6 miesięcy więzienia, czy ten zagrożony karą do 12 lat.

Jeśli Chrzanowski przyzna się do nieudolnej próby szantażu, a prokuratura nie będzie się w tym doszukiwać drugiego dna – pewnie sześć miesięcy wystarczy.

Ewa Siedlecka jest publicystką prawną "Polityki" i autorką niedawno wydanej książki "Sędziowie mówią. Zamach PiS na wymiar sprawiedliwości". Ten tekst ukazał się na jej Blogu Konserwatywnym.