Szczęść Boże, Księże Wychowawco. Bodnar: A gdzie wolność sumienia i bezstronność światopoglądowa?

Do tej pory - zgodnie z art. 7 rozporządzenia z 1992 roku - nauczyciel religii mógł wchodzić w skład rady pedagogicznej, ale nie mógł "przyjmować obowiązków wychowawcy klasy". Minister Anna Zalewska postanowiła to zmienić.

W uzasadnieniu projektu czytamy, że „przepis, uniemożliwiający powierzenie obowiązków wychowawcy klasy nauczycielowi religii został wprowadzony w 1992 roku, kiedy to nauczycielami religii w szkołach, w zdecydowanej większości, byli księża i siostry zakonne. Obecnie, zwłaszcza w większych miejscowościach i miastach, religii uczą także świeccy katecheci, często zatrudnieni w szkole także jako nauczyciele innych przedmiotów”.

Minister Zalewska podkreślała, że zmiany podyktowane są presją społeczną. Wielokrotnie problem ten mieli podnosić:

• przedstawiciele kościołów i innych związków wyznaniowych prowadzących nauczanie religii w szkołach;
• posłowie w przesyłanych do MEN interpelacjach;
• a także – bliżej nieznana liczba – dyrektorów szkół, nauczycieli religii i rodziców.

Rzecznik: katecheta podlega misji kanonicznej

Plany minister Zalewskiej zaniepokoiły Rzecznika Praw Obywatelskich, Adama Bodnara. W piśmie do Anny Zalewskiej zauważa:

"Zakaz przyjmowania funkcji wychowawcy przez katechetów przez lata nie budził wątpliwości i był traktowany jako gwarant wolności sumienia i wyznania uczniów nie uczęszczających na lekcje religii, bądź uczęszczających na lekcje religii mniejszościowych, a także

Bodnar zwraca też uwagę na to, że nauczyciel religii podlega misji kanonicznej, czyli biskupowi, a nie władzom szkoły:

"Decyzja dyrektora szkoły o powierzeniu określonych obowiązków nauczycielowi religii nigdy nie będzie miała zatem charakteru w pełni autonomicznego. Misja kanoniczna jest niejako gwarantem wierności danego katechety doktrynie kościoła, który go desygnował do pełnienia tej misji. (...) Może do niego [cofnięcia misji kanonicznej] dojść m.in. z powodu drastycznego naruszenia dyscypliny kościelnej, dokonania czynów niezgodnych z moralnością i obyczajami katolickimi lub wystąpieniem niezgodności doktrynalnej z nauczaniem Kościoła

wynika stąd, że instytucja misji kanonicznej może mieć wpływ na postawę katechety pełniącego funkcję wychowawcy".

Rzeczywiście, zgodnie z postanowieniami Konkordatu z 1993 roku „w sprawach treści nauczania i wychowania religijnego nauczyciele religii podlegają przepisom i zarządzeniom kościelnym”.

RPO nie podoba się także uzasadnianie projektu kwestiami organizacyjnymi, czyli brakiem nauczycieli, którzy mogliby objąć wychowawstwo. Bodnar podkreśla, że to kwestia "wrażliwa ideowo" i w związku z tym widzi braki w uzasadnieniu pomysłu: "Nie przedstawiono jednak w uzasadnieniu projektu rozporządzenia kluczowych z punktu widzenia regulowanej materii rozważań dotyczących tego, jak proponowana zmiana wpłynie na poszanowanie praw i wolności uczniów nieuczęszczających na lekcje religii i na zapewnienie bezstronności światopoglądowej szkół publicznych".

Jeszcze więcej dyskryminacji?

W ocenie skutków regulacji czytamy, że zmiana przepisów pozwoli zwiększyć liczbę nauczycieli, którzy mogą w szkole sprawować funkcje wychowawcze. Pytanie, czy brak kadry wychowawczej to faktycznie problem, z którym borykają się polskie szkoły?

Działaczka edukacyjna i liderka ruchu „Rodzice przeciwko reformie edukacji” Dorota Łoboda powiedziała w lutym OKO.press, że takie rozwiązanie pogłębi na dwóch płaszczyznach – już obecną w szkołach – dyskryminację dzieci niewierzących.

Po pierwsze, dzieci, które chodzą na religię będą miały z wychowawcą-katechetą więcej godzin. „Trudno mi sobie wyobrazić, żeby katecheta, który z częścią dzieci spotyka się raz w tygodniu – podczas godziny wychowawczej – potrafił dobrze rozpoznać ich problemy.

Pewne jest, że dzieci niewierzące lub nieuczestniczące w lekcjach religii już dziś są w szkołach dyskryminowane. Ich sytuację w 2017 roku zbadała i opisała Fundacja „Wolność od religii”. Z zebranych ankiet wynikało, że:

• mają utrudniony dostęp do lekcji etyki lub informacji o prowadzonych zajęciach;
• wbrew przepisom od rodziców wymaga się pisemnej rezygnacji z lekcji religii;
• elementy wyznania rzymskokatolickiego są codziennym krajobrazem polskich szkół;
• a treści religijne – szczególnie w okresie świątecznym – wchodzą do programu zajęć innych przedmiotów.

Raport dokładnie opisaliśmy tutaj.