Katecheci wychowawcami? MEN daje Kościołowi nowe narzędzie kontrolowania sumień uczniów i uczennic

Polscy biskupi walczyli z konwencją antyprzemocową Rady Europy, wspierają tzw. „klauzulę sumienia” dla lekarzy, popierali zaostrzenie prawa aborcyjnego – teraz mogą dostać kolejne instrumenty wpływu na wychowanie młodzieży i kontrolowanie sumień uczniów i uczennic – niezależnie od ich światopoglądu czy orientacji seksualnej.

Projekt rozporządzenia MEN rozesłano do konsultacji, m.in. Rzecznikowi Praw Obywatelskich, Rzecznikowi Praw Dziecka, związkom zawodowym i kościołom.

„W obecnych realiach organizacji pracy szkół zdarza się bowiem, że nauczyciel religii (uczący także innych przedmiotów) jest jedynym nauczycielem, któremu nie powierzono wychowawstwa w szkole, mimo takiej potrzeby i oczekiwania np. ze strony rodziców” – uzasadnia swój projekt ministerstwo.

W imię dobra obyczajów

Co może wychowawca? Ma ostateczny głos w sprawie oceny zachowania ucznia. Ma większy dostęp do danych osobowych uczniów i informacji o rodzinie – kontaktuje się z rodzicami w ramach wywiadówek. Może też np. stwierdzić konieczność objęcia ucznia pomocą w ramach klasy terapeutycznej.

Może wszcząć działania zmierzające do usunięcia ucznia ze szkoły – i głosować nad tym na radzie pedagogicznej. Wreszcie, odbywa obowiązkowe zajęcia w ramach „godziny wychowawczej” – można sobie wyobrazić, że prowadzona przez katechetów stałaby się w mniejszym lub większym stopniu kolejną godziną religii.

Katecheta podlega nadzorowi władzy kościelnej – może pracować w szkole tylko, jeśli zgodzi się na to miejscowy biskup. Odebranie katechecie przez niego tzw. „misji kanonicznej” - czyli w języku prawa świeckiego "skierowania" - jest w polskiej publicznej szkole równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę.

Mówi o tym artykuł 5, ust. 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 14 kwietnia 1992 r., podpisanego przez Andrzeja Stelmachowskiego z rządu Jana Olszewskiego.

W praktyce oznacza to, że niektórych wychowawców klas w polskich publicznych szkołach będzie mógł w każdej chwili zwolnić biskup. A to, jakimi względami biskup ma się kierować przy zatrudnianiu i usuwaniu nauczycieli religii, jasno precyzuje kanon 805 rzymskokatolickiego kodeksu prawa kanonicznego.

Jak Kościół katolicki rozumie „dobro obyczajów”? Katechizm Kościoła Katolickiego określa np. homoseksualizm jako „nieuporządkowanie” i wzywa homoseksualistów do wstrzemięźliwości seksualnej. Polscy biskupi walczyli z konwencją antyprzemocową Rady Europy, wspierają tzw. „klauzulę sumienia” dla lekarzy, popierali zaostrzenie prawa aborcyjnego – teraz mogą dostać kolejne instrumenty wpływu na wychowanie młodzieży i kontrolowanie sumień uczniów i uczennic – niezależnie od ich światopoglądu czy orientacji seksualnej.

Katolicy chcą antykoncepcji, a katechetki sieją zgorszenie

Znaczna część społeczeństwa, nawet jeśli utrzymuje związki z katolicyzmem, nie podziela stosunku hierarchicznej instytucji Kościoła do „obyczajów”. Np według sondażu OKO.press, większość Polaków popiera np. dostępność pigułki „dzień po” bez recepty (kolejne 25 proc. - na receptę).

Nawet wyznaniowy Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego podawał w 2012 roku, że połowa Polaków deklarujących się jako „systematycznie praktykujący katolicy” uznaje używanie środków antykoncepcyjnych za dopuszczalne. Definiowane przez biskupów „dobro religii lub obyczajów” nie musi pokrywać się z dobrem dziecka, jest też dalekie od współczesnych norm obyczajowych.

Jeśli „zajęcia wychowawcze” prowadzić będą osoby, które zgodnie z konkordatem (art. 5) w kwestii „wychowania katolickiego” podlegają kościelnym zarządzeniom, jeśli to one będą oceniać zachowanie uczniów i uczennic -

Ofiarami tej wojny bywają zresztą sami katecheci. W jednej z krakowskich publicznych podstawówek kuria archidiecezjalna doprowadziła do zwolnienia katechetki, ponieważ ta żyła w konkubinacie i zaszła w ciążę. „Siała zgorszenie”, jak ujął to ks. Krzysztof Wilk, dyrektor wydziału katechetycznego kurii. Katechetka poszła do sądu, ale ten oddalił powództwo.

Ilu w Polsce jest katechetów?

Nauczanie religii w polskiej szkole przywrócono zaraz po transformacji ustrojowej – instrukcją Ministra Edukacji Narodowej z 3 sierpnia 1990. Wydał ją Henryk Samsonowicz, minister w rządzie Tadeusza Mazowieckiego. Ustawa o systemie oświaty z 1991 roku mówiła o organizowaniu nauczania religii w publicznych szkołach „na życzenie rodziców”. Później było wspomniane rozporządzenie z 1992, wreszcie – konkordat ze Stolicą Apostolską.

Przeciwnicy nauczania religii w szkołach publicznych - np. z kampanii Świecka Szkoła - przypominali wielokrotnie, że konkordat nie nakłada na polskie państwo obowiązku płacenia za katechezę. Ta umowa dyplomatyczna wymaga „jedynie”, by zajęcia odbywały się w czasie godzin lekcyjnych.

Zwykłych pracowników szkoły (choć zależnych od biskupa) robi z katechetów obowiązujące od 26 lat rozporządzenie ministerstwa – właśnie to, które Zalewska właśnie nowelizuje. Nauczanie religii kosztowało w 2015 roku budżet państwa około 1,2 mld zł. Teraz - choć liczba nauczycieli religii nieco spadła - to ze względu na wzrost płac, prawdopodobnie ta kwota sięga już 1,4 mld zł.

Według danych MEN w 2017 w Polsce było 30 043 nauczycieli religii różnych wyznań, pracujących na 25 917 etatach. Ile z tego to katecheci katoliccy? Trudno powiedzieć dokładnie, ponieważ ze względu na ochronę danych osobowych i wolności sumienia w Systemie Informacji Oświatowej nie ma pola „wyznanie”.

Można to jednak oszacować. Komisja Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski podaje, że w roku szkolnym 2014/15 w polskich szkołach uczyło 14344 katolickich katechetów świeckich, 8381 księży diecezjalnych, 1989 zakonnic i 799 zakonników – w sumie 25 513 osób. Zgodnie z informacjami MEN, nauczycieli religii było wówczas w Polsce łącznie 30 684. Czyli „niekatolickich” katechetów byłoby w Polsce wtedy 5171.

Według danych resortu, katecheci są także znacznie mniej sfeminizowaną grupą niż nauczyciele i nauczycielki w ogólności. W 2014 roku 45,7 proc. wszystkich nauczycieli religii było mężczyznami (podczas gdy mężczyźni stanowili tylko 17,7 proc. wszystkich nauczycieli).