Telewizja jak kopalnie. Rząd wspiera TVP ogromną pożyczką

Kiepska sytuacja finansowa Telewizji Polskiej to nie nowina. Spółka ma kłopoty od wielu lat, głównie z powodu słabej ściągalności abonamentu (na 13,6 mln gospodarstw domowych abonament płaci zaledwie 1,1 mln). A jednak sytuacja TVP pod rządami Jacka Kurskiego jest wyjątkowo zła. Rok 2016 został zamknięty z długiem w wysokości 180 mln, na dodatek coraz gorzej rysują się perspektywy wpływów z reklam - najważniejszego źródła dochodów Telewizji.

Jednak 21 lipca umowa o finansowaniu TVP z funduszy Skarbu Państwa została podpisana.

„Pieniądze z pożyczki służą podtrzymaniu TVP przy życiu, a gdzieś z tyłu jest nadzieja obecnych władz telewizji, że staną na nogi, gdy wejdzie w życie nowa forma abonamentu” – mówi OKO.press Krzysztof Luft, były członek KRRiT. „A jednak nadzieje mogą okazać się płonne, bo ta ekipa przychodziła do władzy z obietnicą modernizacji systemu finansowania i budowy telewizji, mediów narodowych. Na razie skończyło się na obsadzeniu mediów publicznych swoimi ludźmi, a nowej wersji abonamentu nie ma”.

Kto zrobił tę dziurę?

Od przejęcia władzy w TVP Jacek Kurski systematycznie oskarża poprzedników o doprowadzenie do zapaści finansowej firmy. Jego poprzednik Janusz Daszczyński twierdzi, że zostawiał TVP z ponad 70 mln zł w kasie i księgowym długiem na poziomie 36 mln zł. W porównaniu z poprzednimi latami byłby to całkiem niezły wynik. Od 2011 roku prezes Juliusz Braun próbował wyprowadzić firmę z zapaści - ostatecznie po zwolnieniach i restrukturyzacji (w tym głośnej sprawie outsourcingu pracowników TVP) Telewizja zaczęła balansować wokół zera. Prezes Kurski przekonuje, że to blaga, a on przejmował firmę ze "sfałszowanym budżetem".

Według danych księgowych w 2015 roku TVP miała 902 mln zł przychodów komercyjnych (to głównie reklamy) oraz 390 mln zł przychodów z abonamentu. W 2016 roku, a więc w okresie rządów prezesa Kurskiego, wpływy komercyjne wyniosły 872 mln zł, wpływy z abonamentu zaś - 365,5 mln zł. Przyczyn wysokich strat upatruje się m.in. w wydatkach: 50 mln zł za prawo do transmisji 11 meczów Euro 2016 czy 6 mln za obsługę Sylwestra w Zakopanem. Sytuacji finansowej nie poprawiały też hojne nagrody wypłacane przez Kurskiego pracownikom oraz podwyżka pensji prezesa TVP i wiceprezesa.

Telewizja jak kopalnie

Szczegółów pożyczki nie znamy, ale jak zwracają uwagę osoby związane z TVP w poprzednich latach, telewizji nie można wprost wspierać finansowo, bo stałoby to w sprzeczności z zasadami unijnymi. Unia nie pozwala państwom dotować własnych firm, by nie zaburzać konkurencyjności na rynku. Te same zasady, które uniemożliwiają bezpośrednie zastrzyki gotówki dla niewydolnego górnictwa czy nierentownych stoczni – Komisja Europejska godzi się jedynie na programy wspierające restrukturyzację lub wygaszanie takich zakładów.

Gdy jeszcze wiosną 2017 roku TVP starała się o pożyczkę z Banku Gospodarki Krajowej, scenariusz zakładał porównanie oferty banków komercyjnych i zapisanie w umowie z Telewizją zbliżonych warunków spłaty. Ostatecznie jednak pożyczki TVP udzielono z Funduszu Reprywatyzacji - po likwidacji Ministerstwa Skarbu fundusz przeszedł bowiem w gestię kancelarii premiera, a PiS uchwalił w grudniu 2016 roku ustawę pozwalającą udzielać z tych środków pożyczek spółkom skarbu państwa - takim jak TVP.

Kredyt dla TVP nie jest nowością. Firma korzystała już z tego rodzaju rozwiązań, które pozwalały jej zapewnić płynność finansową. Jak jednak zwracał uwagę Juliusz Braun, gdy pojawiły się pierwsze informacje o planach wzięcia pożyczki przez prezesa Kurskiego, wcześniej były to kwoty sięgające kilkudziesięciu milionów.

Banki komercyjne przed udzieleniem pożyczki sprawdzają stan majątku firmy, jej wyniki finansowe, dotychczasową historię kredytów i otoczenie rynkowe, w jakim działa (a więc wyniki innych firm mediowych, szczególnie liderów na rynku, jak TVN czy Polsat). W przypadku Telewizji niemałe znaczenie miałaby jej pozycja na rynku reklamowym i poziom oglądalności - od tego zależą bowiem ceny emitowanych w TVP reklam i jej dochody. A z tym jest krucho.

Słaba oglądalność dobija TVP

"Jacek Kurski okazał się słabym menadżerem – mówi OKO.press Jan Dworak, do 2016 roku przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. – Całkowicie zarzucił dbanie o poziom oglądalności, co w sytuacji, gdy reklamy stanowią mniej więcej 2/3 budżetu firmy, może się okazać zabójcze".

Łączny udział w rynku wszystkich kanałów Telewizji Polskiej w 2016 roku wyniósł 29,38 proc., co stanowiło o 5,86 proc. mniej niż w 2015 roku (dane Nielsen Audience Measurement). Grupa Polsat notowała w tym zestawieniu 22,53 proc. udziału w rynku, czyli o 1,81 proc. więcej niż rok wcześniej. Trzeci w roku 2016 był TVN, którego łączny udział wyniósł 21,15 proc. (o 4,08 proc. więcej niż rok wcześniej).

Inne zestawienie pokazuje, że choć w pierwszym półroczu 2017 spadła oglądalność wszystkich tradycyjnych telewizji (zyskały natomiast np. kanały informacyjne), to spadki notowane przez TVP są najwyższe: TVP1 ma mniej widzów o 12,6 proc. w porównaniu z tym samym okresem zeszłego roku, a TVP2 o 7,2 proc. mniej. Dla porównania Polsat stracił 2 proc. widzów, TVN zaś 6,4 proc.; jednocześnie TVN24 zyskało 18 proc. nowych widzów. Grupa TVN jest też liderem w grupie wiekowej 16-49 lat, a więc najcenniejszej z punktu widzenia reklamodawców.

Reklamy w TVP nieustannie więc tanieją. Za 30-sekundowy blok reklamy przy „Wiadomościach” trzeba, według ostatnich informacji, zapłacić ok. 6 tys. złotych. Dla porównania w TVN trzeba wyłożyć ok. 24 tys.

"Rząd bierze TVP na utrzymanie"

Rozmówcy OKO.press wskazują, że TVP będzie miała ogromne problemy z tak wielkim kredytem. "Przy obecnym zarządzie, przy obecnych przepisach dotyczących abonamentu i jakości tego, co prezentowane jest na ekranie, nie spłacą tej pożyczki – mówi Jan Dworak. – To wygląda jak pieniądze na przetrzymanie do stycznia 2019 roku, kiedy być może wejdzie w życie ustawa o opłacie audiowizualnej i zapewni stały dopływ środków na konta telewizji".

"Rząd przejął publiczną telewizję na swoje utrzymanie" - komentuje Braun, który właśnie zwrócił się do Krzysztofa Czabańskiego, przewodniczącego Rady Mediów Narodowych, o wyjaśnienia. Pożyczka będzie uruchamiana partiami - o tym, czy przydzielić telewizji kolejną transzę, będzie decydował minister finansów lub inna instytucja znajdująca się pod wpływem rządu.