Trybunał Konstytucyjny 17 lipca 2018 uznał trzy przepisy: kodeksu postępowania karnego, kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia i kodeksu karnego w sprawie o wykroczenia za niezgodne z art. 139 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Powód? Przepisy te nie wymieniają aktu łaski prezydenta jako przesłanki do umorzenia postępowania i niewszczynania postępowań.
-
Zobacz cały wyrok K 9/17
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJWarszawa, dnia 17 lipca 2018 r.
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Zbigniew Jędrzejewski – przewodniczący
Grzegorz Jędrejek – sprawozdawca
Leon Kieres
Julia Przyłębska
Andrzej Zielonacki,po rozpoznaniu, w trybie art. 92 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 2072), na posiedzeniu niejawnym w dniu 17 lipca 2018 r., wniosku Prokuratora Generalnego o zbadanie zgodności:
1) przepisów:
a) art. 59, art. 60, art. 61 § 1 i 2 oraz art. 62 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. z 2016 r. poz. 1254, ze zm.),
b) art. 390 § 1 i art. 39817 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 1822, ze zm.),
c) art. 441 § 1 i 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 1749, ze zm.),
d) art. 3 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 1066, ze zm.),
e) art. 15 § 1 pkt 2 i 3, art. 187 § 1, art. 264, art. 267 i art. 269 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2016 r. poz. 718, ze zm.)
– rozumianych w ten sposób, że gdy dana materia jest jednocześnie regulowana na poziomie konstytucyjnym i ustawowym, umożliwiają – odpowiednio – Sądowi Najwyższemu lub Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu, orzekającym w procedurze podejmowania uchwał wyjaśniających zagadnienia prawne, dokonywanie wykładni pojęć konstytucyjnych na podstawie znaczenia pojęć zawartych w aktach rangi ustawy zwykłej, z art. 8 oraz z art. 7 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2) przepisów:
a) art. 17 § 1 ustawy powołanej w punkcie 1 lit. c,
b) art. 5 § 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2016 r. poz. 1713, ze zm.),
c) art. 15 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. z 2017 r. poz. 665, ze zm.)
– w zakresie, w jakim nie przewidują aktu łaski jako negatywnej przesłanki powodującej niedopuszczalność prowadzenia – odpowiednio – postępowania karnego, postępowania w sprawach o wykroczenia lub postępowania karnego wykonawczego, z art. 139 zdanie pierwsze Konstytucji,
o r z e k a:
1) art. 17 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 2017 r. poz. 1904, ze zm.),
2) art. 5 § 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2018 r. poz. 475, ze zm.),
3) art. 15 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. z 2018 r. poz. 652, ze zm.)
– w zakresie, w jakim nie czynią aktu abolicji indywidualnej negatywną przesłanką prowadzenia – odpowiednio – postępowania karnego, postępowania w sprawach o wykroczenia albo postępowania karnego wykonawczego, są niezgodne z art. 139 zdanie pierwsze Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Ponadto p o s t a n a w i a:
na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 i 4 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 2072) umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie.
Orzeczenie zapadło większością głosów.
Zbigniew Jędrzejewski
Grzegorz Jędrejek
Leon Kieres (votum separatum)
Julia Przyłębska
Andrzej Zielonacki
-
Zobacz art. 139 konstytucji
Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo łaski. Prawa łaski nie stosuje się do osób skazanych przez Trybunał Stanu.
Trybunał Konstytucyjny tym samym ostatecznie potwierdził wykreowane w 2015 roku przez Andrzeja Dudę prawo do interwencji prezydenta na każdym etapie postępowania.
Wyrok TK to nie tylko sądowe nadanie pozoru legalności decyzji Dudy w sprawie Mariusza Kamińskiego, w której to sprawie negatywnie wypowiadał się Sąd Najwyższy.
Siłowe rozszerzenie kompetencji prezydenta czyni go najpotężniejszym sędzią w Polsce. Sędzią, który może przerwać pracę każdego sądu w Polsce, wydając wyrok uniewinniający wobec każdego podsądnego.
Precedens dla Kamińskiego
Mariusz Kamiński i trzech innych funkcjonariuszy CBA zostało w marcu 2015 roku skazanych przez Sąd Rejonowy dla Warszawy Śródmieście na trzy lata więzienia za przekroczenie uprawnień (sprawa dotyczyła tzw. afery gruntowej z 2007 roku). Wyrok był nieprawomocny, wszyscy skazani wnieśli apelację.
Andrzej Duda w listopadzie 2015 roku zastosował wobec nich prawo łaski, Sąd Okręgowy umorzył postępowanie. Oskarżyciele posiłkowi w procesie złożyli skargę kasacyjną do SN.
31 maja 2017 roku Sąd Najwyższy podjął jednak uchwałę, w której stwierdził, że
„prawo łaski może być realizowane wyłącznie wobec osób, których winę stwierdzono prawomocnym wyrokiem sądu”, a “zastosowanie prawa łaski przed datą prawomocności wyroku nie wywołuje skutków procesowych”, co znaczy, że takie ułaskawienie jest nieważne.
Zdaniem sędziów SN, jak i wielu prawników prezydent przekroczył swoje konstytucyjne prerogatywy.
Prezydent wyraził jednak – 12 czerwca 2017 w Super Expressie – znamienną opinię, która dobrze oddała jego brak szacunku dla prawa:
Decyzję prezydencką, jeżeli chodzi o pana Mariusza Kamińskiego i inne osoby, które zostały skazane (…), podjąłem na własną odpowiedzialność, korzystając z moich konstytucyjnych prerogatyw, ta decyzja jest podjęta i koniec.
Jak wskazuje w uchwale SN, stosowanie prawa łaski wobec nieprawomocnie skazanych narusza co najmniej trzy konstytucyjne zasady:
- domniemania niewinności – ponieważ wydanie aktu łaski zakładało winę ułaskawionego przed zapadnięciem prawomocnego wyroku, a art. 42 Konstytucji stanowi, że każdego nieskazanego prawomocnie uważa się za niewinnego;
- prawa do sprawiedliwego sądu (art. 45 Konstytucji) – które w tym przypadku utraciły przede wszystkim osoby uznające się za poszkodowane przez działania Kamińskiego,
- zasady trójpodziału władz (art. 10 Konstytucji) – ponieważ prezydent de facto uniemożliwił sądowi orzeczenie w sprawie.
PiS-owski skład orzekający
Podmiotem inicjującym postępowanie był Prokurator Generalny w osobie Ministra Sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry. Trybunał orzekał w sprawie w składzie pięciosobowym, w którym czterech sędziów powołanych zostało przez Sejm obecnej kadencji. Orzekali:
- Zbigniew Jędrzejewski (przewodniczący) – wybrany na sędziego TK w kwietniu 2016 roku w atmosferze skandalu związanym z „głosowaniem na dwie ręce” przez posłankę Kukiz’15.
- Grzegorz Jędrejek (sprawozdawca) – wybrany w lutym 2017 roku.
- Andrzej Zielonacki – wybrany w czerwcu 2017; w 2010 roku był członkiem Społecznego Komitetu Poparcia Jarosława Kaczyńskiego w wyborach prezydenckich; jest członkiem Akademickiego Klubu Obywatelskiego im. Lecha Kaczyńskiego.
- Julia Przyłębska – niekonstytucyjna prezes TK.
- Leon Kieres – sędzia TK od 2012 roku, do wyroku złożył zdanie odrębne.
