Tylko Polacy walczyli z Hitlerem? Morawiecki bajdurzy o historii II wojny światowej

Rocznica wybuchu powstania warszawskiego to dla jednych okres upamiętniania ofiar i refleksji historycznej, dla innych – okazja do instrumentalizacji historii w bieżącej debacie politycznej. W tym roku zabłysnąć postanowił Mateusz Morawiecki.

„Kiedy połowa Europy zginała karki pod jarzmem niemieckiego okupanta, a druga połowa z okupantami współpracowała, Warszawiacy [pisownia oryginalna — przyp. red.] rzucili Niemcom wyzwanie. 1 sierpnia o godz. 17.00 w Warszawie i w całej Polsce, oddajemy hołd bohaterom Powstania Warszawskiego” – napisał premier na Twitterze.

Kiedy połowa Europy zginała karki pod jarzmem niemieckiego okupanta, a druga połowa z okupantami współpracowała, Warszawiacy rzucili Niemcom wyzwanie. 1 sierpnia o godz. 17.00 w Warszawie i w całej Polsce, oddajemy hołd bohaterom Powstania Warszawskiego.https://t.co/8TeixkF937pic.twitter.com/LhzvJaluhb

— Mateusz Morawiecki (@MorawieckiM) August 1, 2021

Retoryka o biernej wobec Niemiec Europie i samotnie walczącej ze złem Warszawie wygląda trochę jak opowieść o sporze PiS z Unią Europejską, którą, według partii rządzącej, kontrolują odwieczni wrogowie Polski i Polaków – Niemcy.

Przypominamy absolwentowi studiów historycznych kilka faktów z dziejów walk na europejskich frontach II wojny światowej.

Europa w czasie wojny

Mateusz Morawiecki, odkąd pełni urząd, wypowiadał się na tematy historyczne wielokrotnie. Tworzył narrację opisującą dzieje Polski jako wyjątkowe dzieje narodu idealnego, ubolewał, że w Yad Vashem brakuje drzewka „kraju sprawiedliwego wśród narodów świata”, jakim jego zdaniem jest Polska, opowiadał o „żydowskich sprawcach Holocaustu”, twierdził, że nie istniały polskie zbrodnie, żeby następnie oddawać hołd… Brygadzie Świętokrzyskiej NSZ, która podjęła się pod koniec wojny współpracy z Niemcami. Tweet o Powstaniu wpisuje się w ten osobliwy cykl.

Przypomnijmy najpierw podstawowe fakty. 1 sierpnia 1944 roku to już końcówka wojny i okupacji w Europie. Połowa Polski zajęta już była przez Armię Czerwoną, alianci wylądowali w Normandii i wyzwalali Europę od zachodu. III Rzesza chyliła się ku upadkowi dzięki dwóm europejskim państwom: Związkowi Radzieckiemu i Wielkiej Brytanii (znacząco wspartej przez USA). Ta druga dała schronienie rządom kilku państw, w tym polskiemu, które zostały zmuszone do udania się na wygnanie.

Ponad 4 lata wcześniej, po zakończeniu kampanii wrześniowej i okresie „dziwnej wojny”, armia niemiecka zaatakowała Danię, Norwegię, Francję, Holandię, Belgię i Luksemburg. Porażką zakończyła się próba zajęcia Wielkiej Brytanii. W 1941 pod okupacją niemiecką znalazły się także Jugosławia, Grecja, część ZSRR oraz kraje bałtyckie: Litwa, Łotwa i Estonia. Wśród sojuszników Niemiec, poza Włochami znalazły się opierająca się inwazji radzieckiej Finlandia, ale też Węgry, Rumunia, Bułgaria oraz faszystowska Chorwacja i Słowacja ks. Jozefa Tiso. Ale czy to uprawnia do podzielenia Europy na takie kategorie, jakie wyznaczył premier polskiego rządu?

Faktem jest, że Polska była krajem bez własnego Quislinga. Vidkun Quisling był przywódcą faszystowskiej partii Nasjonal Samling, który pełniąc funkcję premiera Norwegii w czasie okupacji, stał się symbolem kolaboracji w Europie. Oprócz niego do najsłynniejszych kolaborantów należą francuski marszałek Philippe Pétain, stojący na czele rządu Vichy, czy belgijscy faszyści: Leon Degrelle i Victor Matthys. Strona niemiecka przejściowo była zainteresowana stworzeniem polskiego rządu kolaboracyjnego na czele z Wincentym Witosem, ten jednak odmówił. Nie była natomiast zainteresowana ochotnikami na takie miano, których było w Polsce kilku.

Jednak ani Warszawa, ani Polska nie są jedynymi krajami, których mieszkańcy rzucili wyzwanie Niemcom. Nie sposób tu streścić całości działań wojennych w Europie, ani przez cały okres wojny, ani w roku 1944. Ograniczymy się do kilku przykładów, które pokazują, jak daleko premier Morawiecki odleciał od prawdy.

Czesi? Zabili nawet jednego z czołowych nazistowskich dygnitarzy

Jedną z najbardziej znanych akcji Armii Krajowej jest zakończony sukcesem zamach na Franza Kutcherę, dowódcę SS i policji w dystrykcie warszawskim Generalnej Guberni. Nie jest to jedyny ważny oficer odpowiedzialny za represje i zbrodnie na Polakach zabity przez ruch oporu. Podobnych egzekucji dokonywano w całej Europie, jednak najbardziej bolesną dla III Rzeszy przeprowadzili Czesi.

Czechosłowacja została przez Niemców anektowana, a część żołnierzy jej armii uciekła do Polski i wzięła udział w wojnie obronnej po stronie polskiej. Środowiska związane z przedwojennym rządem, opozycją oraz partią komunistyczną tworzyły ruch oporu zarówno na terenach anektowanych, jak i w satelickiej wobec Osi Słowacji.

27 maja 1942 roku dwóch komandosów st. sierż. Jan Kubiš i st. sierż. Jozef Gabčík przeprowadziło zamach na Reinharda Heydricha, szefa Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy i zastępcę protektora Czech i Moraw.

Oddziały leśne na terenie Czech były dużo słabsze od polskich, radzieckich, czy jugosłowiańskich ze względu na trudne dla partyzantki uwarunkowania geograficzne. Czesi jednak również wywołali antyniemieckie powstanie – 1 maja 1945 roku, gdy Rosjanie i Amerykanie wkraczali na ziemie czechosłowackie. Wcześniej, gdy jeszcze płonęła Warszawa, swoje powstanie wzniecili Słowacy. Brutalnie pacyfikowali je m.in. niektórzy mordercy warszawiaków, jak Dywizja Grenadierów SS Dirlewangera. Powstanie stłumiono 28 października, a na słowacką ludność spadła fala terroru.

Narodowa Armia Wyzwolenia Jugosławii

Wbrew powszechnej w Polsce opinii największą organizacją podziemną w okupowanej Europie nie była Armia Krajowa (jej latem 1944 roku sięgała 390 tys. osób).

Największym ruchem oporu była dowodzona przez marszałka Josipa Broza „Titę” Narodowa Armia Wyzwolenia Jugosławii (Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije – NOVJ). W jej skład wchodzili przedstawiciele wszystkich narodów jugosłowiańskich walczący przeciw Niemcom oraz chorwackim ustaszom i serbskim czetnikom. Liczebność NOVJ sięgała 650 tys. w 1944 roku.

Na czele NOVJ stali komuniści, co stanowiło problem w stosunkach międzynarodowych. Związek Radziecki, wbrew żądaniom Tity, długo nie chciał wycofać swojego poparcia dla lojalnych wobec przebywającego na wygnaniu króla czetników, argumentując, że nie może uznawać innych sił niż rządowe. NOVJ ze swoimi zasobami pozostawała niezależna. 12 września 1944 roku, kiedy król Piotr II ogłosił, że Tito jest premierem oraz że przeciwnicy jego partyzantów są zdrajcami. W tym samym miesiącu Tito został uznany przez wszystkie rządy alianckie. Komuniści zdominowali także ruch oporu w Albanii, a jej przedwojenny konserwatywny premier Ahmed Zogu, który w 1928 roku koronował się na króla, podobnie jak Piotr II nigdy nie powrócił do władzy.

Cień swastyki nad Akropolem

1 czerwca 1941 roku Niemcy ustanowili w Grecji władze kolaboracyjne proklamując Państwo Helleńskie. Przysięgę na wierność Adolfowi Hitlerowi złożyło od 12 do 22 tysięcy Greków, którzy zasilili szeregi kolaboracyjnych Batalionów Bezpieczeństwa i Helleńskiej Socjalistycznej Organizacji Patriotycznej. Za początek działalności ruchu oporu uchodzi słynne zerwanie z Akropolu flagi ze swastyką w nocy z 30 na 31 maja 1941 roku, którego dokonali Apostolos Sandas i Manolis Glezos (zmarły niedawno – w 2020 roku, jeszcze w latach 2014-2015 był europosłem z ramienia lewicowej Syrizy).

Szacuje się, że liczebność największej organizacji ruchu oporu – zdominowanej przez komunistów ELAS, Greckiej Ludowej Wyzwoleńczej Armii – sięgała 120 tys. osób w 1944 roku.

Organizacja tworzyła na terenach będących pod słabą kontrolą okupanta twór podobny do państwa – z własnym systemem opieki społecznej, sądownictwem i parlamentem wybranym w wyborach, w których wzięło udział 1,5 miliona Greków.

Wojna domowa we Włoszech

W 1943 roku Benito Mussolini został odsunięty od władzy i uwięziony, jednak po uwolnieniu przez Niemców stanął na czele marionetkowej Włoskiej Republiki Socjalnej na północy kraju. Tak rozpoczęła się wojna między „Republiką” ze stolicą w Saló, a tzw. Królestwem Południa, które znajdowało się w strefie wpływów aliantów.

Tereny rządzone w teorii przez Mussoliniego i jego najwierniejszych zwolenników, a w praktyce także przez Niemców, były objęte najbrutalniejszymi represjami w całej Europie zachodniej. Włosi poza „zginaniem karków” prowadzili jednak w okresie 1943-1945 walkę w szeregach Narodowego Komitetu Wyzwolenia (CLN) i Brygad Garibaldiego. We Włoszech dość powszechnie nazywa się ten okres „wojną domową”, chociaż niektórzy interpretują walkę ruchu oporu jako wojnę z niemieckim okupantem i jego kolaborantami.

Jeden z oddziałów schwytał uciekającego w kierunku Szwajcarii Mussoliniego, który został następnie stracony i powieszony publicznie w Mediolanie. Brutalne obejście się ze zwłokami przywódcy włoskich faszystów było postrzegane jako odwet za praktykowane w Republice Saló wieszanie antyfaszystowskich partyzantów na ulicach miast.

Ruch oporu we Francji

Historia wojenna Francji to nie tylko bierna postawa wobec poczynań Hitlera przed wywołaniem wojny na Zachodzie, a potem kolaboracja i współodpowiedzialność za wywózkę żydowskich obywateli do okupowanej Polski. To także dzieje liczącego około pół miliona członków barwnego ruchu oporu składającego się z lewicy, prawicy, duchowieństwa i wojskowych. Członkowie ruchu oporu także podjęli się akcji powstania narodowego, którego punktem kulminacyjnym było wywołanie walk w stolicy, które przerwało wkroczenie Amerykanów do Paryża. Liczebność La Résistance szacuje się na od 75 tys. do 220 tys. osób.

Co ciekawe, szacuje się, że nawet 50 tys. uczestników francuskiego ruchu oporu było Polakami lub polskimi Żydami co czyniłoby jego kartę bliską Polsce i Polakom. Epizod ten został jednak całkowicie zapomniany.

Zdaniem prof. Włodzimierza Sulei, dyrektora oddziału IPN we Wrocławiu w latach 2000-2013, Mateusz Morawiecki był „wybitnym studentem” historii. Pracę magisterską napisał w 1992 roku, dotyczyła genezy i pierwszych lat działalności Solidarności Walczącej, działającej w latach 1982-1992 (to organizacja, na której czele stał jego ojciec). Dziś trudno nie odnieść wrażenia, że „wybitny” kiedyś student kilka wykładów jednak przespał lub ich treści zupełnie zapomniał.

---