W USA już nie ma umiarkowanej prawicy. Bidena czeka wojna z Republikanami w Senacie

Joe Biden wygrał wybory prezydenckie w USA. Nie było jednak żadnej „niebieskiej fali”. Sondaże nie doszacowały nie tylko Donalda Trumpa – który w wielu stanach osiągnął znacznie lepszy wynik, niż dawały mu zgodnie prawie wszystkie ośrodki badania opinii – lecz także innych republikańskich kandydatów: w wyborach do obu izb Kongresu.

Kongres - porażka centrystów

Demokraci utrzymają wprawdzie kontrolę nad Izbą Reprezentantów, ale z dużo mniejszą przewagą, niż dotychczas. Liczenie głosów w niektórych okręgach wciąż trwa, ale wydaje się, że Demokraci ledwie uciułają 218 miejsc, koniecznych do utrzymania większości.

Partia Republikańska – tak jak dwa lata temu Demokraci – znaczną większość swoich zdobyczy zawdzięcza kobietom, których (jak na siebie dość nietypowo) wystawiła nadspodziewanie dużo. W styczniu 2021 roku w Izbie Reprezentantów zasiądzie dwadzieścia kilka nowych republikańskich kongresmenek – w tym Marjorie Taylor Greene, pierwsza zwolenniczka QAnonu, absurdalnej, wzrastającej na popularności teorii spiskowej, którą FBI uważa za potencjalne źródło skrajnie prawicowego terroryzmu.

Problemów z wygraną nie miały z kolei lewicowe polityczki Demokratów, należące do tzw. „Drużyny” (Squad): Ayanna Presley, Rashida Tlaib, Ilhan Omar i najsłynniejsza z nich, Alexandria Ocasio-Cortez.

W partii rozgorzała już dyskusja na temat przyczyn tego rozczarowującego wyniku. Lewe skrzydło partii twierdzi, że zbyt centrowy przekaz nie był wystarczająco mobilizujący dla młodego i progresywnego elektoratu. Partyjny establishment obwinia z kolei zbyt lewicowe postulaty, które zraziły niezależnych wyborców z przedmieść, nastraszonych przez Republikanów wizją nadciągającego socjalizmu, który wprowadzi powszechną opiekę zdrowotną i urlopy macierzyńskie.

Senat: Republikanie utrzymują większość

Sytuacja w Izbie Reprezentantów nie jest dla Demokratów idealna, ale i tak wygląda lepiej, niż w Senacie. Jako że każdy stan – bez względu na liczbę mieszkańców – ma po dwóch senatorów, izba wyższa amerykańskiego Kongresu ze swej natury faworyzuje mniej ludne stany wiejskie.

Tegoroczne wybory miały być dla Demokratów szansą na odzyskanie Senatu – w grze było początkowo pięć, potem może nawet do ośmiu miejsc, na które ostrzyli sobie zęby. Sondaże wyglądały dla nich obiecująco nawet w stanach tradycyjnie republikańskich.

Zgodnie z przewidywaniami stracili bardzo konserwatywną Alabamę (wpadła im zupełnym przypadkiem dwa lata temu, kiedy kandydatem Republikanów został człowiek oskarżony o molestowanie nieletnich), ale zrekompensowali to równie pewną wygraną w Kolorado – stanie już całkowicie „niebieskim”. Ważnym zwycięstwem, także symbolicznym, była wygrana w Arizonie byłego astronauty Marka Kelly’ego, który zajął miejsce senatora Johna McCaina, niegdysiejszego kandydata Partii Republikańskiej na prezydenta i lidera jej wątłego, antytrumpowego skrzydła. Arizona była kiedyś stanem zdecydowanie „czerwonym” – dziś oba miejsca w Senacie zajmują Demokraci, a Joe Biden pokonał tam Donalda Trumpa.

Na tym jednak koniec sukcesów. Nie udało się wysadzić z siodła Republikanów w Montanie, Iowie i Karolinie Północnej. Obronili się Susan Collins w Maine i Lindsey Graham w Karolinie Południowej, reprezentujący zupełnie odmienne podejścia do prezydentury Trumpa. Collins (która z Lisą Murkowski z Alaski tworzą dziś całość „umiarkowanych Republikanów” w Senacie), dużo mówi o swojej niezależności, choć w ważnych głosowaniach przeważnie głosowała zgodnie z linią partii. Graham zaczynał jako jeden z liderów antytrumpistów (powtarzał, że „jeśli nominujemy Trumpa to zostaniemy zniszczeni. I słusznie”), a dziś jest zagorzałym poplecznikiem człowieka, którego cztery lata temu nazywał „ksenofobem”, „szaleńcem”, „niezdolnym do pełnienia urzędu prezydenta”. Collins mówi dziś, że trzeba uszanować wynik wyborów – Graham sekunduje Trumpowi w jego desperackich próbach podważania uczciwości tegorocznych wyborów.

Milczy za to Mitch McConnell, lider Republikanów w Senacie i zapewne najpotężniejszy polityk w Stanach Zjednoczonych, którego władza jeszcze wzrośnie – bez względu na wynik.

Wielki hamulcowy

Wszystko wskazuje na to, że Joe Biden będzie pierwszym prezydentem od dwudziestu lat, który zaczyna rządy nie mając większości w obu izbach Kongresu. Biden szedł do wyborów zapowiadając, że będzie w stanie dogadać się z Republikanami, którzy po przegranej Trumpa „znormalnieją”. Jego wieloletnie doświadczenie w Senacie, osobiste przyjaźnie i znajomości (nawet z McConnellem czy Grahamem) mają mu pomóc osiągnąć sukces tam, gdzie nie udało się Barackowi Obamie, któremu obstrukcjonizm Republikanów w Senacie wielokrotnie wiązał ręce. Najsłynniejsze było zablokowanie nominacji do Sądu Najwyższego w roku 2016, ale proces ten był znacznie szerszy. Odchodząc z Białego Domu, Obama zostawiał ponad sto wakatów w sądach federalnych, których McConnell nie pozwolił mu wypełnić.

Problemem mogą okazać się tak podstawowe sprawy, jak skompletowanie ekipy. Senat służy prezydentowi „radą i zgodą”, co znaczy, że zatwierdza nie tylko sędziów, lecz także członków gabinetu i wiele innych stanowisk w administracji. Póki co, Graham oświadczył wielkodusznie, że jeśli Biden wygra, to „zasługuje na gabinet”, ale „oczywiście” bez zbyt lewicowych postaci.

Rola „umiarkowanych” Republikanów, a zatem takich, których można czasem przeciągnąć na swoją stronę – Collins i Murkowski – wzrośnie.

Można będzie też zapomnieć o większości ambitnych planów z programu Bidena, na czele z planem klimatycznym, bowiem w opozycji Republikanie znowu zaczną dbać o stan finansów publicznych. Nie kłopotał ich on za rządów Trumpa, kiedy cięcia podatkowe dla najbogatszych zwiększyły deficyt budżetowy z 590 miliardów w roku 2016 do 1 biliona na początku tego roku.

Za sprawą pandemii deficyt urósł do ponad 3 bilionów. Można być pewnym, że od 2021 roku cięcia wydatków staną się dla Republikanów bardzo istotne, a prezydent Biden będzie zmuszony iść na kompromisy, często idące bardzo daleko. Paraliżowanie rządów Bidena będzie częścią republikańskiej strategii – pokazać, że „Demokraci nie potrafią rządzić”, na tym oprzeć swój przekaz w midtermach 2022 roku i odbić Izbę Reprezentantów.

Wielka dogrywka

Czy Demokraci mają jeszcze jakąś szansę na uniknięcie tego klinczu? Wszystko zależy od Georgii, która dość zaskakująco okazała się kluczowym stanem tegorocznych wyborów. W tym stanie wybory do Senatu przeprowadzane są według nieco innych zasad: jeśli żaden z kandydatów nie osiągnie 50 proc. głosów, urządzana jest dogrywka. W tym roku w Georgii były do obsadzenia – nietypowo – oba miejsca senatorskie. W zwykłych wyborach o reelekcję na pełną, sześcioletnią kadencję starał się David Perdue. W wyborach specjalnych, o dokończenie kadencji poprzednika (czyli o dwa lata) stara się Kelly Loeffler, znana głównie z tego, że jest najbogatszą osobą w Senacie.

W obu przypadkach Demokraci zakwalifikowali się do drugiej rundy – na początku stycznia.

Czy to realny scenariusz?

Bardzo mało prawdopodobny, ale nie niemożliwy. Demokraci od kilku lat udowadniają, że potrafią w Georgii konkurować z Republikanami, mobilizując Afroamerykanów (stanowiących jedną trzecią mieszkańców stanu) i przeciągając na swoją stronę centrowych mieszkańców przedmieść Atlanty. Dwa lata temu gubernatorką stanu prawie została Stacey Abrams, wschodząca gwiazda partii (brana pod uwagę przez Bidena jako potencjalna wiceprezydentka). Przegrała o włos – w dużej mierze z powodu republikańskiego voter suppression, czyli utrudniania i ograniczania głosowania przedstawicielom mniejszości – ale pokazała, że Georgia nie jest już stanem bezpiecznie konserwatywnym.

Republikanie będą straszyć, że oddanie Senatu Demokratom oznaczać będzie brak jakiejkolwiek kontroli i nadejście socjalizmu spod znaku Ocasio-Cortez. Demokraci będą próbowali tonować retorykę lewicy i zapewniać, że Amerykanów (i mieszkańców Georgii) nie czeka żadna rewolucja, a Senat jest partii potrzebny do efektywnego rządzenia. Pewne jest, że szykuje się najkosztowniejszy wyścig senacki w historii, bo obie strony wpompują w kampanię rekordowe sumy – stawka jest nie do przecenienia.