RPA wstrzymuje szczepienia preparatem AstryZeneki. Czy powinniśmy się niepokoić?

Od wtorku 9 lutego wszyscy dorośli wyjeżdżający z Tyrolu w Austrii muszą mieć negatywny wynik testu na koronawirusa. Na drogach ustawiono posterunki policji.

W Wielkiej Brytanii minister zdrowia wezwał, by 80 tys. osób nie wychodziło z domów. Wszystko dlatego, że w austriackiej prowincji odkryto 300, a w Anglii 170 przypadków południowoafrykańskiego wariantu koronawirusa – B.1.351. Zawiera on mutację białka szczytowego E484K, która może powodować niższą skuteczność dostępnych obecnie szczepionek.

Niepokój Europy wzmogły doniesienia z Republiki Południowej Afryki, gdzie nowy wariant stanowi już większość przypadków. Władze RPA postanowiły wstrzymać mające się wkrótce rozpocząć szczepienia preparatem AstryZeneki i Uniwersytetu Oksfordzkiego. Przeprowadzone tam badanie wykazało bowiem bardzo niską skuteczność szczepionki.

Sytuacja zmienia się jednak, jeśli dokładniej przyjrzeć się badaniu. Rzeczywiście po dwóch tygodniach od drugiej dawki zachorowało 19 osób z grupy, która dostała szczepionkę. Z grupy placebo – 23 osoby. Oznacza to, że zaszczepieni mieli zaledwie 21,9 proc. więcej szans na uniknięcie choroby niż niezaszczepieni, poniżej rekomendowanego minimum 50 proc.

Jak pisze „Science", zanim w RPA pojawił się nowy wariant, skuteczność tej szczepionki w testach klinicznych wśród osób, które otrzymały jedną dawkę, utrzymywała się na poziomie 75 proc. Wcześniej mniejszą skuteczność w stosunku do nowego wariantu wykazały również preparaty firm Johnson & Johnson (57 proc.) i Novavax (49 proc.).

Władze w Pretorii zdecydowały się jednak zacząć szczepić służbę zdrowia szczepionką J&J zamiast AZ – bo jej badania kliniczne, przeprowadzone na bardzo dużej grupie ochotników, pokazały, że nadal dobrze chroni ona przed ciężkim przebiegiem choroby i hospitalizacją.

Nie wiadomo tego w przypadku szczepionki AstryZeneki. Południowoafrykańskie badanie było przeprowadzone na niewielkiej grupie ochotników (około 2 tys. osób) i to bardzo młodych (średnia wieku to 31 lat).

Oba preparaty to szczepionki wektorowe, które dostarczają mRNA koronawirusa do ludzkiego organizmu przy pomocy innego, niegroźnego dla człowieka wirusa. Uzbrojone w tę instrukcję nasze komórki zaczynają wytwarzać białko szczytowe koronawirusa, co powoduje reakcję obronną organizmu.

Szczepionka Pfizera/BioNTechu wypadła lepiej w badaniach nad skutecznością w przypadku południowoafrykańskiego wariantu: ta spadła średnio zaledwie o 10 punktów procentowych. To właśnie nią do tej pory szczepiona jest większość mieszkańców Polski.

WHO: ze szczepionki AstryZeneki więcej korzyści niż strat

W Polsce w piątek 12 lutego ruszają szczepienia nauczycieli preparatem AstryZeneki i Uniwersytetu Oksfordzkiego. Pedagodzy wysforowali się przed szczepionych obecnie 70-latków, dla których do końca marca nie będzie wystarczających ilości szczepionki, bo Rada Medyczna przy premierze wydała rekomendację, by nie szczepić AZ osób powyżej 60. roku życia.

To dlatego, że w badaniach klinicznych III fazy brało udział niewiele starszych osób i testy z ich udziałem dopiero trwają. Chodzi więc właśnie o skuteczność, a nie o bezpieczeństwo.

Zapowiedź szczepienia AstrąZeneką nauczycieli wzbudziła początkowo oburzenie Związku Nauczycielstwa Polskiego i wrzenie na nauczycielskich forach. O ile bowiem stosowane w przypadku seniorów szczepionki najnowszej generacji Pfizera/BioNTechu i Moderny mają skuteczność ponad 90 proc, AZ w badaniach klinicznych wykazała tylko 70 proc. skuteczności. Szef ZNP Sławomir Broniarz pisał na Twitterze o „gorszej" szczepionce dla nauczycieli.

W mniejszym stopniu chroni przed samym zachorowaniem. W dodatku nowe badania sugerują, że w przypadku bardziej zaraźliwego „brytyjskiego" wariantu B.1.1.7, który konsekwentnie rozprzestrzenia się po Europie, szczepionka ma podobną skuteczność jak przy wcześniejszych wariantach.

W środę 10 lutego SAGE, panel ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia, zarekomendował stosowanie preparatu AstryZeneki także dla osób powyżej 65. roku życia. Zdaniem specjalistów z WHO nadal korzyści ze szczepionki przeważają nad stratami. Co jednak ważne, zdaniem WHO powinno się wydłużyć odstęp pomiędzy pierwszą i drugą dawką szczepionki do 8-12 tygodni.

To również dobra wiadomość dla nauczycieli, bo przy takim stosowaniu wzrasta skuteczność preparatu – do 84 proc., gdy dawki są podawane w odstępie trzech miesięcy.

Wariant B.1.351 na razie niewykryty

Zespół z Oksfordu pracuje już nad szczepionką drugiej generacji, która byłaby skuteczna również w przypadku nowych wariantów. Powinna być jesienią i niewykluczone, że wtedy osoby zaszczepione na początku roku dostaną kolejną dawkę.

Prowadzi je prof. Krzysztof Pyrć w Małopolskim Centrum Biotechnologii, który łączy siły z Uniwersytetem Gdańskim i Państwowym Zakładem Higieny. Nadal jednak liczba sekwencjonowanych próbek jest niewielka w stosunku do tego, co robi na przykład Dania, która bada połowę wszystkich próbek z pozytywnym wynikiem z całego kraju.

Według prof. Pyrcia w Polsce powoli „zadomawia" się bardziej zaraźliwy wariant brytyjski – w opublikowanym 9 lutego w „Dzienniku Gazecie Prawnej" wywiadzie mówił, że to kilka procent próbek. W rozmowie z OKO.press ekspert poinformował, że wariantu południowoafrykańskiego wciąż u nas nie znaleziono.

Nie oznacza to oczywiście, że go nie ma, skoro został już wykryty w całej Europie Zachodniej. Polska wchodzi w nowy etap epidemii, w którym trwa wyścig pomiędzy mutującym wirusem i badaczami, którzy trochę na ślepo będą opracowywać kolejne wersje szczepionek.