"Westerplatte należy do nas wszystkich". Apel 130 naukowców do Andrzeja Dudy

W tym roku obchodzimy 80. rocznicę wybuchu II wojny światowej. 4 lipca Sejm przegłosował specjalną ustawę, zgodnie z którą rząd przejmuje teren dawnej polskiej placówki wojskowej. Rząd chce zorganizować tam obchody rocznicy 1 września na swoich warunkch.

Już wiemy, że główne obchody odbędą się w Warszawie i Wieluniu, nie w Gdańsku. Mimo tego, jeżeli ustawę podpisze prezydent, na Westerplatte rządzić będzie PiS.

Cezary Obracht-Prondzyński, socjolog, historyk i antropolog z Uniwersytetu Gdańskiego 21 lipca wysłał do prezydenta Andrzeja Dudy apel o zawetowanie ustawy. Podpisało się pod nim 134 naukowców.

"Westerplatte stało się »zakładnikiem« generowanego przez rząd sporu nie tyle o historię czy tożsamość, ile o zakres władzy i możliwość realizacji własnych celów. Dzieje się to z naruszaniem praw własności, reguł stanowienia dobrego prawa oraz obowiązku szanowania przez władzę publiczną obywateli i wysłuchania ich racji" - piszą naukowcy.

Profesor Obracht-Prondzyński był też inicjatorem otwartego listu protestacyjnego naukowców przeciwko zawłaszczaniu Westerplatte przez władzę z 8 czerwca. Teraz naukowcy postanowili odwołać się do ostatniej instancji, która proces zawłaszczania może powstrzymać - prezydenta Andrzeja Dudy.

Publikujemy pełną treść listu.

Apel o weto do prezydenta Andrzeja Dudy

Zwracamy się niniejszym z wnioskiem do Pana Prezydenta o zawetowanie tzw. specustawy dotyczącej terenów na Westerplatte. W naszym przekonaniu akt ten został uchwalony z naruszeniem norm prawa polskiego i europejskiego.

O jego wadliwości świadczy również to, że oparty został na fałszywych twierdzeniach, jakoby teren Westerplatte był zaniedbany itd. Takie opinie – powielane w mediach i parlamencie po wielokroć przez polityków i dziennikarzy związanych z obozem rządowym – są nie tylko nieprawdziwe w świetle faktów (na tym obszarze funkcjonuje miejsce pamięci, istnieje placówka muzealna, prowadzone są działania edukacyjne, wystawiennicze i animacyjne, a miejsce jest zagospodarowane), ale ponadto są niezwykle krzywdzące dla tych, którzy z pobudek patriotycznych od wielu lat dbają o teren Westerplatte, upowszechniają wiedzę o nim, organizują tu różnego rodzaju działania itd.

Te nieprawdziwe opinie służyły również do dyskredytowania lokalnych władz samorządowych, a nawet do rzucania oskarżeń pod adresem całej społeczności miasta Gdańska, jakoby nie dbała ona w należyty sposób o jedno z najważniejszych i najbardziej symbolicznych miejsc związanych z historią miasta, kraju, Europy i świata.

Wszystko to działo się po to, aby uzasadnić i usankcjonować przejęcie terenu, który od 1993 r. stanowi własność samorządu miejskiego. Obecnie zostaje ona mu odebrana aktem specjalnej rangi, uchwalanym bez rzetelnych analiz, konsultacji i pod nieustanną presją czasu.

To nie tylko naruszenie demokratycznych reguł życia społecznego, lecz także pogwałcenie ducha prawa, dopuszczającego tego typu specjalne wywłaszczenia wyłącznie, gdy istnieją ku temu poważne przesłanki społeczne (np. przy kluczowych inwestycjach infrastrukturalnych).

W przypadku Westerplatte żadna z takich przesłanek nie zachodzi. W dodatku ostatnio na aktualności straciła także ta, służąca do tej pory jako kluczowe uzasadnienie, która mówiła, iż należy podporządkować te tereny rządowi, bowiem zbliża się 80. rocznica wybuchu II wojny światowej. Dziś wiadomo, że główne uroczystości odbędą się w Warszawie i Wieluniu.

Wszystko to wskazuje, że rzeczywiste cele były i są inne niż publicznie deklarowane, co także stanowi istotną przesłankę dla odrzucenia tego aktu prawnego.

Dzieje się to z naruszaniem praw własności, reguł stanowienia dobrego prawa oraz obowiązku szanowania przez władzę publiczną obywateli i wysłuchania ich racji. Doszło do sytuacji, gdy jeden z najważniejszych polskich symboli został uwikłany w spór polityczny i ideologiczny.

Zwracamy przy tym uwagę, że wyrażane wprost przez stronę rządową przekonanie, jakoby tylko podporządkowanie rządowi danego miejsca i/lub instytucji pamięci gwarantowało odpowiednią jego rangę tudzież właściwy wyraz ideowy, jest fałszywe, a w świetle doświadczeń historycznych nader niebezpieczne.

Gdyby chcieć tę zasadę zastosować konsekwentnie, wszelkie instytucje aktywne w sferze pamięci narodowej – samorządowe, akademickie, wyznaniowe, media, szkoły itd. – powinny zostać bezwzględnie podporządkowane rządowi. W demokratycznym państwie jest to nie do zrealizowania, a wszelkie zamiary, aby doprowadzać do „centralizacji pamięci”, w dodatku deprecjonując inne podmioty współtworzące polską kulturę pamięci, winny wywoływać sprzeciw i niezgodę.

Westerplatte należy do wszystkich i tak powinno pozostać".