Rzecznik Wiącek wnioskuje do TK, żeby przesunął rozpatrywanie wniosku premiera o wyrokach TSUE

Marcin Wiącek 6 sierpnia wniósł do Trybunału Konstytucyjnego o przełożenie planowanej na 31 sierpnia rozprawy w sprawie z wniosku premiera Mateusza Morawieckiego o zbadanie, czy zgodne z konstytucją jest obowiązywanie w Polsce wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dotyczących sądownictwa.

RPO argumentuje przy tym, że TK nie powinien rozpatrywać tej sprawy, zanim nie rozpatrzy sprawy wniesionej przez Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobrę. Ten chce, żeby TK ocenił, czy... TK jest sądem w rozumieniu artykułu 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, chroniącego prawo do sądu.

Pisze do TK:

"Skoro zatem tę sprawę prezes TK przekazała na pełny skład, to będą w nim zasiadać osoby, których udział – w świetle wyroku ETPC – jest równoznaczny z niedochowaniem wymogu ukształtowania składu orzekającego zgodnie z ustawą.

A to prawidłowości udziału tych osób w składach orzekających TK dotyczy w istocie wniosek Prokuratora Generalnego. Wynik postępowania w tej sprawie będzie więc w bezpośredni sposób oddziaływał na ocenę prawidłowości ukształtowania składu orzekającego w sprawie z wniosku premiera."

To odpowiedź Ziobry na wyroki wydawane przez Europejski Trybunał Praw Człowieka. W maju Trybunał wydał wyrok w sprawie Xero Flor przeciwko Polsce, orzekając, że wydanie orzeczenia przez TK w składzie z dublerami w sprawie dotyczącej skargi konstytucyjnej narusza artykuł 6 Konwencji.

W Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich nadal pracują eksperci, którzy pracowali za kadencji Adama Bodnara - w tym zastępca RPO dr hab. Maciej Taborowski i Dyrektor Zespołu Zespołu Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego Mirosław Wróblewski.

Publikujemy w całości informację biura Rzecznika Praw Obywatelskich w tej sprawie:

RPO:Przełożyć rozprawę 31 sierpnia z wniosku premiera - przedtem zbadać wniosek Zbigniewa Ziobry ws. EKPC.

• 31 sierpnia 2021 r. Trybunał Konstytucyjny ma kontynuować rozprawę z wniosku premiera Mateusza Morawieckiego ws. konstytucyjności przepisów Traktatu o Unii Europejskiej
• Tymczasem Prokurator Generalny - po majowym wyroku Trybunału w Strasburgu ws. orzekania w TK osoby do tego nieuprawnionej - zaskarżył do TK Europejską Konwencję Praw Człowieka w zakresie obejmującym TK
• Rzecznik Praw Obywatelskich wnosi, aby do czasu zbadania tego wniosku TK przełożył rozprawę zaplanowaną na 31 sierpnia
• Tego dnia w składzie TK mają bowiem zasiąść osoby, których udział w świetle wyroku ETPC oznacza niedochowanie wymogu ukształtowania składu orzekającego zgodnie z ustawą

Dlatego w ocenie RPO Marcina Wiącka zachodzi podstawa albo do zawieszenia, albo też odroczenia sprawy z wniosku Prezesa Rady Ministrów (sygn. akt K 3/21). Wynik postępowania w TK z wniosku Prokuratora Generalnego (sygn. akt K 6/21) będzie miał bowiem wpływ na ocenę prawidłowości składu wyznaczonego do rozpoznania tej pierwszej sprawy.

29 lipca 2021 r. RPO doręczono zawiadomienie o wszczęciu postępowania TK z wniosku Prokuratora Generalnego z 27 lipca, dotyczącego kontroli konstytucyjności art. 6 ust. 1 zdanie 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Głosi on: "Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej”.

Wniosek ma związek z wydaniem 7 maja 2021 r. przez Europejski Trybunał Praw Człowieka wyroku w sprawie Xero Flor w Polsce Sp. z o.o. przeciwko Polsce. ETPC orzekł. że rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego z udziałem osoby wybranej na miejsce już zajęte w TK narusza EKPC co do prawa do sądu, a organ z jej udziałem nie spełnia wymogu EKPC "sądu ustanowionego ustawą". Do tej sprawy w ETPC przyłączył się RPO.

Zbigniew Ziobro wniósł m.in., aby TK uznał art. 6 ust. 1 zdanie 1 EKPC (która jest podstawą działań ETPC) za niezgodny z art. 2, art. 8 ust. 1, art 10 ust. 2, art 173 i art. 175 ust. 1 Konstytucji - w zakresie, w jakim pojęcie "sąd" obejmuje także Trybunał Konstytucyjny. Według wniosku ETPC nie może zatem badać prawidłowości składu TK.

Wątpliwości premiera budzą zaś przepisy prawa unijnego umożliwiające odstąpienie od stosowania polskiej Konstytucji - które uprawniają sąd do kontroli niezawisłości sędziów powołanych przez prezydenta oraz uchwał Krajowej Rady Sądownictwa ws. powołania sędziów. Powodem złożenia wniosku jest spór o sądownictwo. Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł już, że nowe przepisy mogą naruszać prawo unijne.

TSUE wydał kilka wyroków dotyczących standardów niezależności sądownictwa w odpowiedzi na pytania prejudycjalne zadawane przez sądy z Polski, Malty, Rumunii, Niemiec czy Holandii. Rządzący nie chcą, by te wyroki obowiązywały w Polsce - twierdzą, że wynika to z właściwej interpretacji Traktatu o Unii Europejskiej.

TK badał tę sprawę 13 lipca z udziałem RPO, który wniósł o jej umorzenie. TK przerwał rozprawę do 15 lipca. Potem termin ten zmieniono na 3, a następnie na 31 sierpnia. Sprawa ma być badana w pełnym składzie - jak wnosił RPO.

Skoro zatem tę sprawę prezes TK przekazała na pełny skład, to będą w nim zasiadać osoby, których udział – w świetle wyroku ETPC – jest równoznaczny z niedochowaniem wymogu ukształtowania składu orzekającego zgodnie z ustawą.

A to prawidłowości udziału tych osób w składach orzekających TK dotyczy w istocie wniosek Prokuratora Generalnego. Wynik postępowania w tej sprawie będzie więc w bezpośredni sposób oddziaływał na ocenę prawidłowości ukształtowania składu orzekającego w sprawie z wniosku premiera.

W ocenie Rzecznika zachodzi zatem podstawa do zawieszenia postępowania w tej sprawie do czasu rozpoznania wniosku Prokuratora Generalnego. W razie nieuwzględnienia tego wniosku RPO wnosi o odroczenie rozprawy 31 sierpnia do czasu rozpoznania wniosku Prokuratora Generalnego.

Rzecznik przypomina, że Prokurator Generalny kilka lat temu zakwestionował prawidłowość powołania sędziów TK Stanisława Rymara, Piotra Tulei i Marka Zubika (sygn. akt U 1/17). Ponad po trzech latach 12 marca 2020 r. TK umorzył postępowanie w tej sprawie.

Zanim to jednak nastąpiło, Prokurator Generalny składał wnioski o wyłączenie tych trzech sędziów od orzekania w innych sprawach. Znajdowały one aprobatę TK (postanowienia z 6 marca 2017 r., sygn. akt Kp 4/15 i 8 marca 2017 r., sygn. akt Kp 1/17).

Także zatem ten fakt przemawia za zasadnością wniosku o zawieszenie postępowania (ewentualnie odroczenie) do czasu wydania definitywnego rozstrzygnięcia w sprawie zainicjowanej 27 lipca 2021 r. przez Prokuratora Generalnego.

Źródło: brpo.gov.pl