Wielki posiew w głowie Macierewicza. Posiew powstania styczniowego

W 154. rocznicę powstania styczniowego (1863-1864) minister obrony narodowej Antoni Macierewicz podzielił się z narodem refleksjami dotyczącymi źródeł niepodległości, walki o nią, patriotyzmu i sensu zrywów zbrojnych. Mówił m.in. że powstanie styczniowe pozostawiło "niezwykły spadek ducha".

W powstaniu styczniowym doszło do triumfu - zdaniem Macierewicza -

Według ministra obrony dlatego trzeba rozbudowywać armię:

„Niepodległość Polski wywodzi się z czynu, z żołnierskiego poświęcenia, z walki, jaką kolejne pokolenia Polaków przeciwstawiały zaborcom i zawsze będą gotowe do tego, by być na pierwszej linii każdego frontu, gdyby będzie niepodległość zagrożona. Po to odbudowujemy dzisiaj armię, po to czynimy ją silną, po to dzisiaj gościmy naszych sojuszników, by nigdy więcej niepodległe państwo polskie nie było zagrożone. Taki jest spadek, takie jest doświadczenie, taki jest wielki posiew powstania styczniowego”.

Powstanie było gigantyczną katastrofą

Wyjaśnijmy najpierw kwestię powstania styczniowego. Być może rzeczywiście przyniosło "wielki spadek ducha", ale zapewne nie w tym sensie, który ma na myśli minister Macierewicz. Przede wszystkim było ono gigantyczną narodową katastrofą. Tysiące kiepsko uzbrojonych powstańców rozpoczęły nierówną walkę z jedną z najpotężniejszych armii ówczesnego świata.

Przez ziemie polskie przetoczyła się fala konfiskat majątków szlacheckich - bo to szlachta przede wszystkim brała udział w powstaniu. Dodajmy jeszcze, że dowództwo powstania nie potrafiło uzgodnić sposobu rozwiązania kwestii pańszczyzny w Królestwie Polskim - co mogłoby przyciągnąć do powstania chłopów, w większości obojętnych lub wrogich. Tę najważniejszą kwestię społeczną ówczesnej Polski rozwiązał w roku 1864 r. rosyjski car swoim ukazem.

W ramach represji za powstanie styczniowe zniesiono resztki autonomii Królestwa Polskiego i wprowadzono na ziemiach polskich bardzo ostrą politykę rusyfikacji.

Czym innym jest cześć dla bohaterów powstania styczniowego - a czym innym stawianie jako wzoru dla polskiej polityki tragicznego zrywu, który nie miał szans na powodzenie i przyniósł gigantyczne straty. Jedną z najważniejszych konsekwencji powstania - "wielkim spadkiem ducha" - było odwrócenie się całego pokolenia polskiej inteligencji od idei walki zbrojnej i zwrot w stronę pozytywizmu oraz pracy organicznej (przykładem takiej postawy jest m.in. Bolesław Prus, który jako szesnastolatek brał udział w powstaniu, został ranny, uwięziony i pozbawiony szlachectwa).

Macierewicz naciąga także rzeczywistość historyczną, mówiąc o tym, że Polska zawdzięcza niepodległość przede wszystkim walce zbrojnej. To nieprawda.

• W 1918 r. oprócz wysiłku zbrojnego kluczową rolę odegrała dyplomacja prowadzona w zachodnich stolicach m.in. przez bardzo sprawnie działający Komitet Narodowy Polski Romana Dmowskiego oraz polska administracja budowana na ziemiach Królestwa Polskiego przez powołaną przez Niemców i Austriaków Radę Regencyjną. Wszystkie te elementy złożyły się na odzyskanie niepodległości - włącznie z wysiłkiem pokolenia Prusa, które zbudowało w Polsce zręby nowoczesnej gospodarki i przemysłu.
• W 1989 r. niepodległość również nie została odzyskana na drodze zbrojnej, ale negocjacji przy Okrągłym Stole - przy czym obie strony, zarówno opozycja, jak i władze PRL, zobowiązały się wyrzec przemocy.

Być może ta ostatnia sytuacja najbardziej boli Macierewicza; okazuje się, że nie trzeba było krwi i trupów, aby wywalczyć w Polsce wolność. To jednak nie jest jeszcze powód, żeby mieszać ludziom w głowach. Fascynacja przegranymi walkami o wolność - powstaniem warszawskim (uznał je za największą bitwę II wojny światowej), powstaniem styczniowym - u ministra obrony niepodległego kraju powinna także budzić niepokój. To nie jest dobra wróżba na przyszłość.