Wstają z kolan, żeby skoczyć w przepaść. Planeta się grzeje, a Polska chce palić węglem

Zgodnie z aktualną wiedzą naukową, emisje gazów cieplarnianych – głównie dwutlenku węgla ze spalania paliw kopalnych, przede wszystkim węgla – już spowodowały podniesienie temperatury Ziemi o blisko 1° C. Naukowcy mają dowody na to, że dalszy wzrost temperatury – o 2° C i więcej - będzie katastrofą dla ludzkości i apelują o zmniejszenie emisji o 45 proc. (względem roku 2010) w ciągu niewiele ponad dekady, czyli do roku 2030.

Najnowszy przykład: na czwartkowym (20 czerwca 1019) szczycie Unii Polska - razem z Węgrami, Czechami i Estonią - zablokowała polityczny plan redukcji emisji netto (a więc z uwzględnieniem pochłaniania np. przez lasy) do zera w roku 2050. O tym fatalnym - i po prostu koszmarnie głupim - ruchu będziemy jeszcze szerzej pisać.

Dzień wcześniej Komisja Europejska opublikowała oceny tzw. Krajowych Planów na rzecz Energii i Klimatu (KPEiK), czyli obowiązkowych dla każdego państwa członkowskiego strategii transformacji gospodarek w kierunku zmniejszonej emisji gazów cieplarnianych.

Polski KPEiK wpisuje się w wieloletnią postawę Polski ponad politycznymi podziałami. Komisja Europejska oceniła go jako zbyt ogólnikowy w kwestii realizacji celów w nim zawartych. Również – w ocenie KE – celów nader skromnych.

Mało ambitnie, bez konkretów

Przede wszystkim polski plan zakłada, że w roku 2030 60 proc. polskiej energii będzie nadal produkowane ze spalania węgla kamiennego i brunatnego. Jest to oczywiście postęp względem blisko 80 proc. udziału węgla w miksie energetycznym obecnie.

Jednocześnie jest to owoc prowadzonej od co najmniej dekady zachowawczej polityki polskich rządów, gdy ciągle brakowało politycznej woli postawienia na gospodarkę niskoemisyjną. To z kolei spowalniało – i nadal spowalnia – odejście od węgla jako głównego źródła energii.

To nie koniec problemów z polskimi planami na najbliższe 10 lat. W ocenie KPEiK Komisja punktuje liczne problemy, wskazując Polsce, aby ta między innymi:

• Opublikowała wykaz wszystkich dotacji w dziedzinie energii, w tym w szczególności w zakresie paliw kopalnych, oraz podjętych planów i działań stopniowego wycofywania tych dotacji.
• Wyjaśniła, jak zamierza osiągnąć 7-procentową redukcję emisji z sektorów nieobjętych unijnym systemem handlu emisjami, szczególnie z budownictwa i rolnictwa.
• Osiągnęła co najmniej 25-procentowy udział energii ze źródeł odnawialnych (OZE) w końcowym zużyciu energii w roku 2030 – wyraźnie więcej niż zawarty w planie poziom 21 proc.
• Zrealizowała unijny cel 15-procentowego udziału OZE w roku 2020 (co wg wielu ekspertów i ekspertek jest już niemożliwe).
• Sprecyzowała w jaki sposób zamierza zmniejszyć krajowe zużycie energii w ramach unijnej strategii efektywności energetycznej.
• Przedstawiła wpływ planów energetyczno-klimatycznych na zanieczyszczenie powietrza.

"Komisja Europejska przedstawiła niezwykle rzeczową opinię, z której jasno wynika, które cele polskiej polityki energetyczno-klimatycznej są zbyt mało ambitne. Ale największym problemem planu są nie cele, a brak konkretów w jaki sposób będziemy do nich dochodzić" – podsumowuje Lidia Wojtal, niezależna ekspertka ds. polityki energetyczno-klimatycznej.

"Ocena i zalecenia Komisji przede wszystkim zwracają uwagę na główny problem polskiej polityki klimatycznej. Jest nim brak systemowego, analitycznego podejścia do wyzwań i możliwości płynących z niskoemisyjnej transformacji gospodarki" – dodaje Zofia Wetmańska, analityczka think-tanku WiseEuropa.

"W przypadku efektywności energetycznej – jednego z najważniejszych obszarów z perspektywy unii energetycznej - Komisja nie tylko wskazuje na zbyt wąsko zakrojone plany rządu, lecz także podkreśla, że polski plan pomija wpływ trendów takich jak np. elektryfikacja transportu" – punktuje Wetmańska.

Zapłacimy później, ale za to więcej

Zachowawcza polityka, której usprawiedliwieniem są najczęściej koszty, może okazać się… wielokroć droższa niż niskoemisyjna rewolucja.

„Widoczny w Planie brak realnych rozstrzygnięć strategicznych w zakresie działań redukcyjnych, nie tylko będzie generował straty ekonomiczne, lecz także znacznie utrudni finansowanie niskoemisyjnej transformacji polskiej gospodarki w przyszłości” – napisał WiseEuropa w wydanym w marcu raporcie „Nowe otwarcie. Polska na drodze do zeroemisyjnej gospodarki”.

Lidia Wojtal widzi mimo wszystko pozytywy. "Wytknięcie braków polskiego planu jest bezcenną informacją, która - być może - umożliwi realizację celów w nim zawartych, ponieważ będzie stanowić oficjalny punkt odniesienia dla niestabilnej w istocie polskiej polityki energetyczno-klimatycznej" – mówi ekspertka.

Beznadziejnie, ale stabilnie

Lektura polskich zamierzeń energetyczno-klimatycznych na najbliższe 10 lat – zwłaszcza w kontekście wydarzeń na czwartkowym szczycie UE w Brukseli – sugeruje inne, być może trafniejsze podsumowanie.

„Krajowa klasa polityczna nie zna pełni zmian zachodzących na rynku technologii zeroemisyjnych, nie doceniając zarazem nieuchronności światowej polityki w tym obszarze. W rezultacie forsowane przez nią plany klimatyczne są nadal raczej próbą usatysfakcjonowania krajowych interesariuszy węglowego status quo, niż realnym działaniem nastawionym na osiąganie celów rozwojowych” – podsumowuje WiseEuropa.