Znikająca klasa średnia. Ci ludzie są wkurzeni

Joseph Stiglitz, laureat ekonomicznego Nobla twierdzi, że od 1980 do 2013 mediana zarobków (wartość powyżej której połowa pracujących zarabia więcej, a połowa mniej) w USA realnie (z uwzględnieniem inflacji) wzrosła jedynie o 9 proc. W tym samym czasie dochód najbogatszego jednego procenta społeczeństwa - ok. 3 mln ludzi - wzrósł półtora raza (o 142 proc.). Jeszcze więcej zyskał 0,1 proc. najbogatszych, czyli 300 tys. osób – 236 proc.

Mimo wzrostu gospodarczego spora część owoców pracy trafiała w nieproporcjonalnej części w ręce garstki nielicznych szczęśliwców. Widać to również w wykresach produktywności pracy. Produktywność to ilość wyprodukowanych dóbr i usług przez pracownika w danym czasie.

Od 1980 do 2013 produktywność w USA wzrosła o 70 pkt. proc. Statystyczny Mr. Smith, który w 1980 r. wytwarzał 10 kanapek na godzinę, w 2013 r. produkował ich 17. W „zdrowym” układzie ekonomicznym za wzrostem produktywności podąża wzrost płac. Niestety, jak dowodzi noblista, w Ameryce Smith niewiele miał z wzrostu wydajności.

Zjawisko, które nazywane jest „wymywaniem środka”, czyli po prostu kurczeniem się klasy średniej, widać w liczbach. W 1971 roku do klasy średniej w USA zaliczano 80 mln osób, a klasę niższą i wyższą ogółem stanowiło 51 mln dorosłych obywateli USA. W 2015 roku członków klasy średniej było 120 mln, ale w klasie niższej i wyższej łącznie już 121 mln.

Do klasy średniej PEW Research Center, skąd pochodzą powyższe statystyki, zaliczał gospodarstwa domowe z dochodem rocznym od 42 do 125 tys. dolarów w zależności od miejsca zamieszkania (w różnych stanach USA koszty życia są różne). Procentowo klasa średnia to gospodarstwa domowe osiągające od 67 do 200 proc. mediany dochodu wszystkich gospodarstw w USA.

W 2014 roku klasa średnia w zasadzie liczbowo zrównała się z sumą członków z klasy niższej i wyższej. A to niedobry sygnał dla społeczeństwa, które przez całe dekady pielęgnowało mit o wyjątkowości i „przewodniej roli” middle class. Warto jednak zauważyć, że w 2015 roku w USA znacznie wzrosła mediana dochodów, według The Washington Post jest to największy wzrost od lat 60.

Odpowiedzi na pytanie, dlaczego tak się dzieje, jest co najmniej kilka.

• Pierwszą jest automatyzacja i robotyzacja. Jak wyjaśniają w książce „Drugi wiek maszyny” Erik Brynjofsson i Andrew McAfee, część osób na stanowiskach związanych z produkcją (choć nie tylko) została po prostu wyparta przez maszyny. Dla ludzi wiązało się to z degradacją zawodową i ześlizgnięciem się z klasy średniej do klasy niższej. Te maszyny trzeba jednak zaprogramować i wymyślić. Popyt na umiejętności związane z programowaniem i designem był w ostatnim czasie ogromny, a osób o umiejętnościach programowania wciąż brakuje, więc programiści uciekali z klasy średniej „w górę”.
• Drugim czynnikiem było osłabienie związków zawodowych. Słabsze związki zawodowe, to słabsza pozycja negocjacyjna pracowników, co przyczyniło się do osłabienia presji płacowej na pracodawców.
• Kolejnym jest, jak nazywają to Brynjofsson i McAfee „ekonomia gwiazd”, czyli wynagradzanie według zasady „zwycięzca bierze wszystko”. Oznacza to wzrost dochodów górnych części najbogatszego procenta – prawników, lekarzy, managerów, pisarzy, gwiazdy. Ten„establishment” zyskuje najwięcej.

Wszystko to rodzi poczucie frustracji, straty i braku nadziei w rosnącej liczbie ludzi.

Na ironię zakrawa fakt, że sam Trump jest miliarderem.