Żydowski Instytut Historyczny: 152 badaczy i badaczek Zagłady prosi ministra kultury o interwencję

O sytuacji w Żydowskim Instytucie Historycznym jako pierwsze napisało OKO.press 5 lutego 2024.

Opublikowaliśmy list, którzy pracownicy ŻIH wysłali do ministra kultury, Bartłomieja Sienkiewicza. Prosili go o odwołanie dyrektor Moniki Krawczyk, powołanej przez PiS. W wielostronicowym, szczegółowym piśmie zarzucali jej mobbing i niszczenie instytutu. OKO.press rozmawiało także z kilkorgiem pracownic i pracowników ŻIH – byłych oraz aktualnych – którzy w pełni potwierdzili zarzuty wysuwane wobec dyrektor. Mówili m.in. o zastraszaniu, zarzucali jej niekompetencję oraz nie rozumienie specyfiki pracy badawczej – w tym m.in. konieczność zgłaszania wyjść do biblioteki czy archiwum z miesięcznym wyprzedzeniem.

O sprawie później napisało także TOK.FM oraz „Gazeta Wyborcza”. Oba materiały potwierdziły nasze informacje.

Dyrektor ŻIH w odpowiedzi opublikowała oświadczenie, pisząc m.in. że „jest nierzetelny, składa się z pomówień i stanowi formę prasowego mobbingu”.

Zarzuciła nam także, że nie próbowaliśmy się z nią skontaktować przed opublikowaniem artykułu. Jest to nieprawda. OKO.press wysłało e-mail z długą listą pytań do dyrektor Krawczyk na oficjalny adres sekretariatu ŻIH 31 stycznia, a więc kilka dni wcześniej. Nigdy nie otrzymaliśmy na nie odpowiedzi.

Naukowcy piszą do ministra Sienkiewicza

14 lutego OKO.press otrzymało list zaniepokojonych sytuacją w ŻIH 152 badaczy i badaczek przeszłości, w tym wielu ekspertów i ekspertek od dziejów Zagłady. Podpisali się pod nim m.in. prof. Natalia Aleksiun (University of Florida), prof. Barbara Engelking (IFiS PAN), prof. Piotr Forecki (UAM), prof. Jan Grabowski (University of Ottawa), prof. Barbara Kirshenblatt-Gimblett (New York University), prof. Jeffrey Kopstein, (University of California, Irvine), prof. Dariusz Stola (ISP PAN, b. dyrektor Muzeum POLIN), prof. Marcin Zaremba (Uniwersytet Warszawski) – oraz wielu innych znakomitych uczonych. Publikujemy cały list z listą sygnatariuszy poniżej.

Co piszą?

Naukowcy: „alarmujące informacje”

Krytykują także bezpośrednio dyrekcję ŻIH. Jego sygnatariusze piszą:

„Tym bardziej alarmujące są informacje o prowadzeniu szkodliwej polityki kadrowej przez obecną Dyrekcję Instytutu, w tym marnowaniu kompetencji oraz potencjału pracowników i ich zastraszaniu, ingerowaniu w realizację projektów naukowych i popularyzatorskich, ograniczanie możliwości prezentacji wyników badań na konferencjach, nie wspominając już o braku warunków do swobodnej pracy naukowej.

Kto może zmienić dyrekcję

Minister Sienkiewicz konsekwentnie wymienia szefów i szefowe instytucji kultury powołanych przez PiS. Odwołał już m.in. dyrektora Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku czy dyrektora Zachęty. Minister może odwołać dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego i np. rozpisać nowy konkurs na to stanowisko.

Pełen tekst listu:

List otwarty w sprawie Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma

Środowisko badaczek i badaczy zagłady Żydów, jak również innych dziedzin naukowych, z niepokojem przyjmuje doniesienia medialne na temat nieprawidłowości w funkcjonowaniu Żydowskiego Instytutu Historycznego im. E. Ringelbluma. ŻIH to instytucja wyjątkowa, założona w 1947 roku przez Ocalałych z Zagłady w celu zachowania pamięci o historii i kulturze polskich Żydów, a jej zbiory są unikatowe w skali świata. Od momentu powstania działalność naukowa i upowszechnianie wyników badań były jednym z podstawowych celów misji statutowej Instytutu, co nie zmieniło się po przekształceniu ŻIH-u w państwową instytucję kultury w 2008 roku.

Wiele osób pracujących w Dziale Naukowym ŻIH – jak również w innych działach – to wybitni specjaliści i specjalistki, posiadający unikalną wiedzę. Ich dokonania cenione są w Polsce oraz poza jej granicami, o czym świadczą liczne nagrody i wyróżnienia dla publikacji oraz prac ich autorstwa. Tym bardziej alarmujące są informacje o prowadzeniu szkodliwej polityki kadrowej przez obecną Dyrekcję Instytutu, w tym marnowaniu kompetencji oraz potencjału pracowników i ich zastraszaniu, ingerowaniu w realizację projektów naukowych i popularyzatorskich, ograniczanie możliwości prezentacji wyników badań na konferencjach, nie wspominając już o braku warunków do swobodnej pracy naukowej. Ma to swoje konsekwencje: w związku z pogarszającą się atmosferą i brakiem możliwości rozwoju, wielu pracowników i pracowniczek w ostatnich latach odeszło z ŻIH-u lub zostało zwolnionych. Na ich miejsce przyjmowane są osoby, których kompetencje naukowe w zakresie opracowywania historii i kultury polskich Żydów budzą w środowisku poważne wątpliwości. Sytuacja ta z pewnością będzie miała negatywne skutki dla rozwoju badań nad historią Żydów. Jednym z tychże skutków, obserwowanych już od kilku miesięcy, jest paraliż pracy Biblioteki ŻIH po zwolnieniu jej kierownika, Andrzeja Kamińskiego: naukowczynie i naukowcy z całego świata, chcący zapoznać się na miejscu ze zbiorami Instytutu, mogą zrobić to w bardzo ograniczonym zakresie.

Informacje o kryzysowej sytuacji w Instytucie już zaowocowały audytem przeprowadzanym przez właściciela zbiorów, Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny. Mamy nadzieję, że uzupełni go szczegółowa kontrola sprawującego nadzór nad instytucją Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a wyniki tych działań pozwolą na podjęcie decyzji, które będą miały na celu nie tylko dobro Instytutu, ale i jego dalszy rozwój w zakresie działalności naukowej i upowszechniania wiedzy o historii polskich Żydów, w tym o Zagładzie. Wspieramy pracowniczki i pracowników ŻIH w ich staraniach o swobodę naukową, poprawę warunków pracy i zmianę polityki oraz sposobu zarządzania instytucją.

Lista sygnatariuszek i sygnatariuszy w kolejności alfabetycznej

1. prof. Natalia Aleksiun, University of Florida
2. dr Maria Antosik-Piela, Centrum im. Anielewicza WH UW
3. dr Aleksandra Bańkowska, IH PAN
4. Artur Bara Stowarzyszenie Singerowskie w Biłgoraju
5. dr Ela Bauer
6. prof. dr hab. Delphine Bechtel (Sorbonne Université, Paris)
7. dr Jan Borowicz
8. Sylwia Borowska, Wydział Historii, Uniwersytet Warszawski
9. Iza Brzeska
10. dr Ewa Bukowska-Marczak
11. dr hab. Alina Cała
12. Kamil Cajmer
13. dr.hab. Danuta Celińska-Cedro
14. Wiktor Moshe Celler, Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego
15. dr Katarzyna Chmielewska
16. dr hab. Paweł Chmieliński, prof. IRWIR PAN
17. Sebastian Chosiński
18. dr Maria Cieśla, IH PAN
19. Associate Professor Anna Cichopek-Gajraj
20. dr Andrzej Czyżewski (ISP PAN; Centrum Jerzego Giedroycia UŁ)
21. dr hab. inż. Wit Derkowski, prof. PK
22. prof.dr hab. Mirosława Drozd-Piasecka
23. dr hab. Anna Engelking, Instytut Slawistyki PAN
24. prof. dr. hab.. Barbara Engelking, Centrum Badań nad Zagładą Żydów, IFiS PAN
25. Grzegorz Flakierski, Szwecja
26. Izabela Fietkiewicz-Paszek
27. Artur Franczak
28. prof. dr hab. med. Andrzej Friedman, Warszawski Uniwersytet Medyczny
29. Katharina Friedla, PhD, Stanford University
30. prof. Andrzej Friszke ISP PAN, czł. korespondent PAN
31. dr Tomasz Frydel
32. prof. UAM dr hab. Piotr Forecki
33. dr hab. Michał Galas, prof. UJ
34. dr hab. prof. Jolanta Gałązka-Friedman, Politechnika Warszawska
35. dfr Edyta Gawron, Instytut Judaistyki UJ
36. Aleksandra Gluba-Pieprz
37. Jan Gorski
38. Jan Grabowski, Distinguished University Professor, University of Ottawa
39. prof. Agnieszka Grudzińska, Uniwersytet Paryż-Sorbona
40. dr phil. Elvira Grözinger, Berlin
41. prof. François Guesnet, University College London
42. dr Krzysztof Hagemejer, prof. Hochschule Bonn-Rhein-Sieg
43. dr Anna Hájková, University of Warwick
44. Jerzy Halbersztadt
45. prof. Maria Halamska IRWiR PAN
46. dr Agnieszka Haska, Centrum Badań nad Zagładą Żydów, IFiS PAN
47. dr Christhardt Henschel, Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie
48. prof. Tomasz Herzog, University of Maine at Presque Isle
49. dr Renata Hryciuk Uniwersytet Warszawski
50. dr hab. Elżbieta Janicka, prof. IS PAN
51. dr.hab Krystyna Janicka, IFiS PAN
52. dr Natalia Judzińska, Instytut Slawistyki PAN
53. dr Olga Kaczmarek
54. dr hab. Sławomir Kalinowski
55. dr Mariusz Kałczewiak, University of Southern California, Los Angeles
56. 56. dr hab. Dobrochna Kałwa (Wydział Historii UW)
57. prof. dr hab. Adam Kaźmierczyk, UJ
58. dr Audrey Kichelewski, associate professor, Strasbourg University
59. dr Kamil Kijek, Katedra Judaistyki, Uniwersytet Wrocławski
60. prof. Barbara Kirshenblatt-Gimblett, New York University
61. dr Karolina Koprowska
62. prof. Jeffrey Kopstein, University of California, Irvine
63. Ewa Kowalik Merc
64. dr hab. Justyna Kowalska-Leder, IKP UW
65. Michał Kowalski, Uniwersytet Wrocławski
66. dr Magdalena Kozłowska, Wydział Historii, Uniwersytet Warszawski
67. prof. Stanisław Krajewski
68. dr hab. Karolina Krasuska, Uniwersytet Warszawski
69. dr Barbara Krawcowicz (UJ)
70. dr Bartłomiej Krupa, IBL PAN
71. dr Vitaliy Krupin, IRWiR PAN
72. dr Łukasz Krzyżanowski, Wydział Historii, Uniwersytet Warszawski
73. dr hab. Grzegorz Krzywiec Instytut Historii PAN
74. prof. dr hab. Katarzyna Kuczyńska-Koschany, UAM
75. dr hab. Iwona Kurz, prof. ucz., Instytut Kultury Polskiej UW
76. dr hab. Sylwia Kuźma-Markowska, prof. ucz., Uniwersytet Warszawski
77. Katarzyna Kwiatkowska-Moskalewicz, UAM
78. dr hab.Krzysztof Lang
79. dr hab. Piotr Laskowski, prof. ucz., ISNS UW
80. prof. dr hab. Jacek Leociak, IBL PAN
81. dr hab. Dariusz Libionka, IFiS PAN
82. dr hab. Adam Lipszyc, prof. IFiS PAN
83. prof. dr Andrea Löw, Institute for Contemporary History
84. Ewa Łuczyńska, Stowarzyszenie B'nai B'rit
85. Jadwiga Majchrzak
86. Inga M.Marczyńska NLU Fresno
87. dr Konrad Matyjaszek, Instytut Slawistyki PAN
88. dr Zachary Mazur (Muzeum POLIN, IH PAN)
89. prof. Joanna B Michlic
90. dr hab. Alina Molisak, prof. UW
91. dr Maciej Moszyński
92. Adam Musiał
93. dr hab. Łukasz Niesiołowski-Spano, prof. ucz. (Wydział Historii UW)
94. dr Jan Olaszek, Instytut Studiów Politycznych PAN
95. dr Barbara Olech, Wydział Studiów Kulturowych UwB
96. Grażyna Olewniczak
97. prof. dr hab. Stanisław Obirek, Ośrodek Studiów Amerykańskich UW
98. prof. Laura Quercioli, Uniwersytet w Genui
99. dr Karolina Panz, Centrum Badań nad Zagładą Żydów
100. Agata Patalas, Liceum Ginczanki
101. dr Krzysztof Persak, Instytut Studiów Politycznych PAN
102. Jakub Petelewicz, Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN
103. prof. Antony Polonsky
104. Jean-Yves Potel
105. dr hab. Adam Puławski, Ośrodek Brama Grodzka-Teatr NN w Lublinie
106. 106. dr hab Aranzazu Calderon Puerta (UW)
107. dr Katarzyna Rembacka, Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli
108. prof. dr hab. Shoshana Ronen UW
109. dr. Grzegorz Rossoliński-Liebe, Freie Universität Berlin
110. dr Lea Sawicki, Hebrew University of Jerusalem
111. Jowota Sapała
112. dr hab. Magdalena Saryusz-Wolska (Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie)
113. Jaff Schatz, PhD
114. prof. Bożena Shallcross, The University of Chicago
115. dr hab. Kinga Siatkowska-Callebat, Sorbonne Université
116. prof. Marcos Silber, University of Haifa
117. dr Adam Sitarek, Centrum Badań Żydowskich im. Filipa Friedmana, Uniwersytet Łódzki
118. dr hab. Magdalena Sitarz, prof. UJ
119. dr hab. Magdalena Smoczyńska
120. dr Sabine Stach, GWZO Lipsk
121. dr Stephan Stach
122. dr hab. Monika Stanny
123. dr Martyna Steckiewicz
124. prof. Dariusz Stola, ISP PAN
125. dr Katrin Stoll
126. Dagmara Swałtek-Niewińska, Centrum Badań nad Zagładą Żydów
127. Mateusz Szczepaniak, Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Warszawskiego, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
128. Frank Szmulowicz, Ph. D
129. dr Monika Sznajderman, Wydawnictwo Czarne
130. Robert Szuchta
131. Bella Szwarcman-Czarnota
132. Jakub Szymczak
133. dr Ruta Śpiewak, PAN
134. dr Michał Trębacz (Muzeum Polin, Uniwersytet Łódzki)
135. dr Wojciech Tworek
136. dr Mirosław Tryczyk
137. dr hab. Jakub Urbanik, prof. UW (Wydział Prawa i Administracji UW)
138. dr Ewa Wiatr, Centrum Badań Żydowskich im. Filipa Friedmana, Uniwersytet Łódzki 139. dr hab. Barbara Wieliczko, IRWiR PAN
139. dr Agnieszka Wierzcholska (Fundacja Pomnik Pomordownaych Żydów Europy, Berlin) 141. dr Hannah Wilson, University of Leicester
140. Marcin Wilk
141. Katarzyna Winiarska, Szkoła Doktorska Nauk Społecznych UW
142. dr Mikołaj Winiewski, Centrum Badań nad Uprzedzeniami, Wydział Psychologii, UW 145. dr Zofia Wóycicka (Wydział Socjologii UW)
143. Franciszek Zakrzewski (EHESS)
144. dr hab. Marcin Zaremba, Wydział Historii, Uniwersytet Warszawski
145. dr hab., prof. UW, Marzena Zawanowska
146. dr Marta Zawodna-Stephan, Wydział Socjologii UAM
147. Gwido Zlatkes, tłumacz
148. dr Emma Zohar, University of Haifa
149. Jakub Zygmunt, Uniwersytet Warszawski