Adwokatura kieruje do TSUE pytania prejudycjalne ws. Izby Dyscyplinarnej. Pierwszy raz w historii

W uchwale z 27 listopada 2019 roku Izba Dyscyplinarna Sądu Najwyższego - przełamując wieloletnią linię orzeczniczą SN - przyznała Ministrowi Sprawiedliwości - Prokuratorowi Generalnemu możliwość składania kasacji do ID od jakiegokolwiek orzeczenia adwokackiego sądu dyscyplinarnego. Co to w praktyce oznacza?

Prokurator-minister może domagać się prowadzenia postępowań przeciwko adwokatom, nawet jeśli rzecznik dyscyplinarny, a później sąd dyscyplinarny stwierdzą, że nie popełnił on deliktu dyscyplinarnego i umorzy postępowanie (szczegółowo wyjaśniamy to w dalszej części tekstu).

Sąd Dyscyplinarny Izby Warszawskiej, który rozpatrywał sprawę będącą podstawą uchwały Izby Dyscyplinarnej - dotyczącą mec. Romana Giertycha, jej szczegóły opisujemy poniżej - zdecydował się skierować pytania prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości UE.

To pierwszy taki przypadek w historii adwokatury.

Cztery pytania i wątpliwości

Trybunałowi Sprawiedliwości zadano cztery pytania:

• czy w dyscyplinarnym postępowaniu adwokackim ma zastosowanie art. 47 Karty Praw Podstawowych oraz tzw. dyrektywa usługowa (2006/123/WE);
• do kogo skierować kasację, skoro Izba Dyscyplinarna (zgodnie z wyrokiem TSUE oraz wyrokiem SN) nie jest bezstronnym i niezawisłym sądem w rozumieniu art. 47 Karty;
• czy skoro ID nie jest bezstronnym i niezawisłym sądem w rozumieniu art. 47 Karty, to można pominąć jej stanowisko wyrażone w uchwale z 27.11.2019, zgodnie z którą Prokuratorowi Generalnemu - Ministrowi Sprawiedliwości przysługuje kasacja w każdej sprawie dyscyplinarnej;
• czy sąd dyscyplinarny może pozostawić bez rozpoznania odwołanie Ministra Sprawiedliwości w sprawie dyscyplinarnej, jeżeli dojdzie do wniosku, że tylko w ten sposób może zapewnić zgodność postępowania z art. 47 Karty, a w szczególności uniknąć ingerencji w to postępowanie ze strony organu takiego jak Izba Dyscyplinarna.

Wśród części prawników wątpliwości budzi fakt, czy Sąd Dyscyplinarny jest sądem krajowym uprawnionym do zadawania pytań prejudycjalnych. Adwokat, z którym kontaktowało się OKO.press, twierdzi, że TSUE sam decyduje, czy sąd pytający spełnia warunki. Z orzecznictwa Trybunału wynika, że orzeczenia takiego sądu muszą być ostateczne i niezaskarżalne, a w sprawie, w której skierowano pytania od orzeczenia Sądu Dyscyplinarnego, nie było odwołania.

Sąd kierujący pytania orzekał w składzie adw. Agnieszka Helsztyńska, adw. dr Karol Pachnik oraz adw. Piotr Bednarek.

O co chodzi w sprawie Giertycha?

W grudniu 2016 roku Bogdan Święczkowski, I Zastępca Prokuratora Generalnego, zaufany współpracownik Zbigniewa Ziobry, wystąpił do rzecznika dyscyplinarnego Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego wobec Romana Giertycha.

Powodem interwencji prokuratury było kilka wypowiedzi medialnych adwokata, który krytykował jej działania w związku ze śledztwem smoleńskim.

Rzecznik dyscyplinarny stołecznej adwokatury umorzył sprawę, uznając wypowiedzi za dopuszczalne. Od decyzji rzecznika odwołał się Minister Sprawiedliwości i Prokurator Generalny, ale adwokacki sąd dyscyplinarny odwołania nie uznał i sprawę ponownie umorzył.

Wtedy Bogdan Święczkowski złożył kasację do Sądu Najwyższego. Po zmianach wprowadzonych przez PiS sprawa trafiła do nowo powołanej Izby Dyscyplinarnej.

Na pierwszym posiedzeniu w Izbie w maju 2019 pojawiła się zasadnicza wątpliwość, czy działanie Święczkowskiego było w ogóle uprawnione. Według prawa o adwokaturze Minister Sprawiedliwości posiada prawo do kasacji do SN, ale tylko w stosunku do orzeczeń sądów dyscyplinarnych drugiej instancji.

Zastępca Ziobry złożył jednak kasację, powołując się na art. 521 kodeksu postępowania karnego (kpk można stosować w przypadku, gdy przepisy postępowania dyscyplinarnego są niepełne), który mówi, że Prokurator Generalny taką kasację może wnieść od każdego prawomocnego orzeczenia sądu, które kończy postępowanie.

Kolejną wątpliwością był fakt, że orzeczenie w kodeksie postępowania karnego i orzeczenia w postępowaniu dyscyplinarnym nie oznaczają tego samego.

Podczas posiedzenia trzyosobowy skład Izby Dyscyplinarnej zdecydował, że zada pytanie prawne do składu 7-osobowego Izby, bo „przepisy nie są jednoznaczne” i brak jest przepisów wyłączających artykuł 521 kpk z postępowań dyscyplinarnych adwokatów.

W listopadzie izba podjęła uchwałę, w której stwierdziła, że art. 521 kpk można stosować, bo przepisy ustawy o prokuraturze nie są pełne.

Nie zważając na to, że adwokaci odpowiadać mogą przecież również karnie i cywilnie przed sądami powszechnymi.